«Ο μεσήλικας ήρωας σηκώνεται προσεκτικά από το τραπέζι έχοντας ακόμα το μπαστούνι στο χέρι του. Τον ακολουθεί και η κοπέλα, την οποία πιάνει από τον καρπό του χεριού. Ο μεσήλικας κύριος ρωτά τον νεαρό συνοδό του για την απόσταση έως την πίστα και του παραδίδει το μπαστούνι».
Ετσι θα μπορούσαμε να περιγράψουμε με λόγια τη σκηνή που προηγείται του περίφημου τανγκό του (τυφλού) Αλ Πατσίνο στο «Αρωμα Γυναίκας». Η «ακουστική περιγραφή» είναι μια τεχνική που επιτρέπει σε άτομα με προβλήματα όρασης να παρακολουθούν και να απολαμβάνουν καλλιτεχνικά δρώμενα. «Για τις ταινίες το κόστος μετατροπής είναι μικρό, ουσιαστικά μπορεί να ηχογραφηθεί η περιγραφή και να διατίθεται μέσω των ακουστικών σε οποιονδήποτε το χρειάζεται», εξηγεί στην «Κ» ο κ. Μενέλαος Τσαούσης, πρόεδρος στο Κέντρο Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών, λίγο μετά την ολοκλήρωση του «Φεστιβάλ Ρεματιάς 2017 – Νύχτες Αλληλεγγύης», όπου προσφερόταν στο κοινό και αυτή η δυνατότητα. Μέσω των ακουστικών τους, οι τυφλοί θεατές μάθαιναν για τη χωροταξία του θεάτρου Ρεματιάς, ταυτοποιώντας έτσι τον ήχο από τις φυλλωσιές και αναγνωρίζοντας το πλήθος των κουνουπιών που τους… περικύκλωναν, ενώ πληροφορούνταν για όσα βρίσκονταν πάνω στη σκηνή. Η πρωτοβουλία ανήκε στον Δήμο Χαλανδρίου, που σε συνεργασία με την Κίνηση Καλλιτεχνών με Αναπηρία διοργάνωσε συναυλία τον Αλκίνοο Ιωαννίδη και παρουσίασε θεατρική παράσταση του Δήμου Αβδελιώτη.
Στη διάρκεια της συναυλίας υπήρχε, ακόμα, ταυτόχρονη διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα, ενδογλωσσικοί υπέρτιτλοι για κωφούς και βαρήκοους, που απέδιδαν γραπτώς όχι μόνο τους στίχους των τραγουδιών, αλλά και όσα λέγονταν ζωντανά επί σκηνής. «Από τους αναρτημένους στίχους, βέβαια, επωφελήθηκαν όλοι, καθώς σιγοτραγουδούσαν μαζί με τον καλλιτέχνη, που όπως ομολόγησε στο τέλος, εξεπλάγη που τόσο πολύς κόσμος θυμόταν τα λόγια των τραγουδιών του» σχολιάζει η κ. Θεοδώρα Τσαποΐτη, υπεύθυνη του γραφείου διερμηνείας στο Εθνικό Ιδρυμα Κωφών. Εξυπακούεται, βέβαια, ότι ήταν απρόσκοπτη η πρόσβαση ατόμων με κινητικά προβλήματα στον χώρο του θεάτρου.
Η εν λόγω διοργάνωση αποτέλεσε μια καλή «πρόβα», καθώς αντίστοιχες παροχές κατόρθωσε η Κίνηση Καλλιτεχνών με Αναπηρία να εξασφαλίσει και στους σινεφίλ στο πλαίσιο του Φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας». Ολα αυτά, δε, μοιάζουν να αποτελούν μόνον την αρχή, καθώς προ ημερών αναγνωρίστηκαν συνταγματικά η νοηματική γλώσσα και η γραφή Βraille ως ισότιμες της ελληνικής γλώσσας, ενώ ταυτόχρονα τέθηκαν σε εφαρμογή διατάξεις του ΟΗΕ, που αφορούν ανθρώπους με αναπηρίες.
Ούτε στο εξωτερικό
«Η γραφή Braille δεν είχε αναγνωριστεί επί μακρόν ούτε στο εξωτερικό» σημειώνει ο κ. Τσαούσης, που δεν κρύβει την ικανοποίησή του για την εξέλιξη. Επισημαίνεται ότι το ΚΕΑΤ είναι ο υπεύθυνος φορέας πιστοποίησης για τους γνώστες της Braille και κάθε χρόνο δέχεται περί τις 2.000 αιτήσεις ενδιαφερομένων. «Είναι δύσκολο να προσδιορίσουμε τον αριθμό των επωφελουμένων», διευκρινίζει. «Γνωρίζουμε ότι περίπου 1.000 παιδιά διδάσκονται το εγκύκλιο πρόγραμμα μέσω της Braille». Ταυτόχρονα, σοβαρά προβλήματα όρασης αντιμετωπίζουν και πολλοί ηλικιωμένοι. «Στο τυπογραφείο του ΚΕΑΤ “μεταγράψαμε” τα σημαντικότερα πανεπιστημιακά συγγράμματα σε Braille», εξηγεί, «βοηθούσης της νέας νομοθεσίας, θα μπορέσουμε να επεκταθούμε και σε άλλα – όπως ταμπέλες σε δημόσιες υπηρεσίες και οδηγίες σε συσκευασίες». Επιπλέον, «θα μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε ευρύτερα τη φωνητική περιγραφή, η οποία λύνει τα χέρια ενός τυφλού ενώπιον ενός ΑΤΜ, ενώ καθιστά ελκυστικά και τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις», καταλήγει ο ίδιος.
Συγκράτηση…
Συγκρατημένα αισιόδοξη, ωστόσο, δηλώνει η κ. Τσοπαΐτη. «Της συνταγματικής αναγνώρισης της νοηματικής θα έπρεπε να έχει προηγηθεί η καθιέρωση ενός ενιαίου υποχρεωτικού συστήματος εκπαίδευσης», επισημαίνει. Οι ανάγκες, βέβαια, για χρήση της νοηματικής είναι μεγάλες. «Απαιτείται παρουσία διερμηνέα σε όλα τα υπουργεία, τα δικαστήρια, τα νοσοκομεία και τα αεροδρόμια», υπενθυμίζει η ίδια, «σοβαρό πρόβλημα επικοινωνίας υφίσταται και με πρόσφυγες που φτάνουν στην Ελλάδα έχοντας χάσει την ακοή τους από κάποιο βομβαρδισμό, τους οποίους βοηθούν συνάδελφοι Σκανδιναβοί».
Οσοι έχουν αγωνιστεί για τα δικαιώματα των αναπήρων χαιρετίζουν την κίνηση, αλλά επισημαίνουν ότι απαιτείται προσοχή. «Το βιντεάκι “Ηταν δίκαιο και έγινε”, που συνοδεύει την ανακοίνωση για την αλλαγή της νομοθεσίας, δεν απευθύνεται καθόλου σε τυφλούς, καθώς δεν έχει φωνητική περιγραφή», παρατηρεί η κ. Τσοπαΐτη τα σημειολογικά «ατοπήματα», «το δε αμαξίδιο που εμφανίζεται είναι νοσοκομειακό (προϋποθέτει δηλαδή συνοδό) και όχι αναπηρικό, με το οποίο ένας κινητικά ανάπηρος μετακινείται αυτόνομα».