Στην «καρδιά» του Μανχάταν, μέσα στο Pulitzer Hall της φημισμένης Σχολής Δημοσιογραφίας του Columbia, έξι Ελληνες δημοσιογράφοι πέρασαν το φετινό καλοκαίρι δοκιμάζοντας καθημερινά τα όρια του μυαλού και των αντοχών τους, προσπαθώντας να κωδικοποιήσουν, να επεξεργαστούν και να αναλύσουν δεδομένα. Η συμμετοχή τους στο πρωτοποριακό πρόγραμμα «Lede» ήταν –όπως και οι έξι περιγράφουν στην «Κ»– μiα εμπειρία ζωής που τους εφοδίασε με σπουδαίες γνώσεις για την επόμενη μέρα της δημοσιογραφίας.
«Μέσα σε μόλις τέσσερις μήνες, αυτό το πρόγραμμα έχει τη δυνατότητα να μεταμορφώσει έναν παραδοσιακό “γραφιά” σε έναν τεχνολογικά πλήρως εξοπλισμένο δημοσιογράφο», λέει στην «Κ» ο Δημήτρης Πόγκας, που εξειδικεύεται σε θέματα επιχειρηματικότητας και τεχνολογίας σε ελληνικά και ευρωπαϊκά μέσα. «Το “Lede” με εφοδίασε με δεξιότητες που αναζητούσα, προκειμένου να ασχοληθώ με τη δημοσιογραφία δεδομένων πιο ενεργά. Πλέον, μπορώ να πω ότι είναι ζήτημα ωρών να ολοκληρώσω αναλύσεις, οι οποίες παλαιότερα θα μου έπαιρναν εβδομάδες, καθώς και ότι μπορώ να ασχοληθώ με ακόμη πιο σύνθετες έρευνες», καταλήγει.
Oι πλήρεις υποτροφίες καλύφθηκαν (μαζί με δύο ακόμη προγράμματα μικρότερης διάρκειας με συνολικά 12 συμμετέχοντες) από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος που φέτος εγκαινίασε έναν τριετή κύκλο εντατικών θερινών μαθημάτων για Ελληνες δημοσιογράφους στο Columbia. Το πρόγραμμα υλοποιείται με δωρεά συνολικού ύψους 1,3 εκατ. δολ. και προσφέρει στους συμμετέχοντες τα κατάλληλα τεχνολογικά εφόδια ώστε να μπορούν να μετατρέπουν δεδομένα σε ειδήσεις.
Υστερα από 14 εβδομάδες τα αποτελέσματα –περιγράφουν– ήταν εντυπωσιακά. «Ηδη από τον πρώτο μήνα ήμασταν σε θέση να γράφουμε προγράμματα που αυτόματα επισκέπτονται χιλιάδες σελίδες του Διαδικτύου και κατεβάζουν πληροφορίες. Αυτές στη συνέχεια τις παίρναμε, τις “καθαρίζαμε”, τις επεξεργαζόμασταν και τις οπτικοποιούσαμε», λέει η Κατερίνα Σωτηράκου, που εργάζεται στο δελτίο ειδήσεων του Alpha.
Και δεν είναι τυχαίο πως οι τεχνικές αυτού του είδους χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα των Panama Papers, που η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων διεξήγαγε σε 65 χώρες σε συνεργασία με τη Δημοσιογραφική Σχολή του Columbia. «Θα ήταν σημαντικό να επενδυθούν παγκοσμίως κεφάλαια στο είδος αυτό της δημοσιογραφίας. Η έμφαση στην αριθμητική ανάλυση των στοιχείων της είδησης θα μπορούσε να αναβαθμίσει τη δουλειά του δημοσιογράφου στα μάτια της κοινής γνώμης, που θεωρεί μεγάλο κομμάτι των μέσων ενημέρωσης αναξιόπιστο – και όχι πάντα χωρίς λόγο», εξηγεί ο δημοσιογράφος Χρήστος Γαβαλάς, που έχει εργαστεί στη Microsoft, στο αμερικανικό CNN και στο MEGA. «Αυτό που προέχει να δεχθούμε τόσο εμείς οι επαγγελματίες όσο και οι οργανισμοί στους οποίους προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας, είναι ότι χωρίς τη συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού δεν μπορεί να υπάρξει μέλλον. Οποιος επενδύσει τώρα με μακρόπνοο σχέδιο θα δει σίγουρα την επένδυσή του να αποφέρει αργότερα καρπούς», τονίζει.
Τι λείπει λοιπόν από τη δημοσιογραφία; «Περισσότερος πειραματισμός με τα νέα μέσα που διαθέτουμε», τονίζει ο Σωτήρης Σιδέρης, συνιδρυτής του Athens Live, του πρώτου αγγλόφωνου μη κερδοσκοπικού δημοσιογραφικού εγχειρήματος στην Ελλάδα. Αυτός ήταν και ο λόγος που συμπλήρωσε την αίτηση. «Το έκανα γιατί είχα την ανάγκη να εξερευνήσω νέες ανεξάρτητες πηγές και να αφηγούμαι καλύτερες ιστορίες. Να εξερευνήσω δηλαδή διαφορετικές συμπεριφορές από αυτές που κυριαρχούν στα “παραδοσιακά” ΜΜΕ και να εξοικειωθώ με καινοτόμες ιδέες για τους τρόπους που παράγεται και “καταναλώνεται” η δημοσιογραφία», εξηγεί.
Για την Ασπασία Δασκαλοπούλου, που συνεργάζεται με την «Κ» και με το Inside Story γράφοντας επιστημονικά ρεπορτάζ, το πρόγραμμα αυτό, λέει, ενίσχυσε σημαντικά τις δεξιότητές της ώστε να μπορεί να εξηγεί αποτελεσματικά αυτά τα θέματα σε μη εξειδικευμένους αναγνώστες. «Παρά την εμπειρία μου, δεν είχα μέχρι πρότινος τα εργαλεία για να χρησιμοποιήσω μη επεξεργασμένα δεδομένα και να αφηγηθώ μια ιστορία με τον δικό μου τρόπο, διαφορετικό από αυτόν που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες βάσει της δικής τους ανάλυσης δεδομένων».
Ο Γιάννης Αντύπας, που εργάζεται ως ανταποκριτής του «Πρώτου Θέματος» στις Βρυξέλλες, μας εξηγεί ότι έχει πλέον τη δυνατότητα να κάνει την έρευνά του ανακαλύπτοντας ενδιαφέρουσες τάσεις, οι οποίες «μεταφέρουν» μια ιστορία. Το επιχείρησε με ένα θέμα που αφορά το Brexit. «Εξέτασα τη λίστα με τις εταιρείες που έχουν πάρει “πράσινο φως” για να δρουν ως “λόμπι” στην Ε.Ε. και διαπίστωσα πως μετά το Brexit υπάρχει μια αύξηση κατά 155% στο προσωπικό των βρετανικών εταιρειών που ενδιαφέρονται να ασκήσουν επιρροή για χρηματοοικονομικά θέματα. Αυτό μας δείχνει πως τουλάχιστον ο ιδιωτικός τομέας της Βρετανίας, φοβούμενος τις επιπτώσεις ενός “άναρχου διαζυγίου”, έχει αναλάβει δράση».
Ο νέος ρόλος
Ποιος είναι όμως ο νέος ρόλος της δημοσιογραφίας σε μια περίοδο που οι ψευδείς ειδήσεις αναπαράγονται χωρίς να ελέγχεται η εγκυρότητά τους; «Η δημοσιογραφία για τους περισσότερους από εμάς είναι κομμάτι του εαυτού μας και μας πληγώνει που βλέπουμε καθημερινά τόσα ψευδή ρεπορτάζ να αναπαράγονται. Η δημοσιογραφία δεδομένων δεν είναι πανάκεια, αλλά είναι ένας νέος τρόπος να σταματήσουμε να δίνουμε στους πολίτες “μασημένη τροφή” και μέσα από επιστημονική έρευνα να τους οδηγήσουμε να αναζητήσουν μόνοι τους τη γνώση», καταλήγει η Κατερίνα Σωτηράκου.