Από τα πολλά βιβλία που εκδόθηκαν φέτος με την ευκαιρία της επετείου των 100 χρόνων από τη Ρωσική Επανάσταση το πιο περίεργο, μάλλον, είναι αυτό. Εχουμε και λέμε, ξεκινώντας από τα «βασικά». Ο συγγραφέας είναι άντρας και ονομάζεται China (Κίνα), επειδή οι γονείς του έψαξαν ένα ευχάριστο, ηχητικά, όνομα στο λεξικό και επέλεξαν αυτό. Εχει αγγλική και αμερικανική υπηκοότητα λόγω πατρός και μητρός αντιστοίχως, ενώ μεγάλωσε στο Βορειοδυτικό Λονδίνο. Είναι δηλαδή η επιτομή του Αγγλοσάξονα, κάτι το οποίο μας επιτρέπει να αναγνωρίσουμε ως αξιοσημείωτη ιδιαιτερότητα ένα δεύτερο χαρακτηριστικό: είναι κομμουνιστής – ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για το σωτήριον έτος 2017.
Για τον ίδιο σημαίνει κάτι –μάλλον– ξεκάθαρο, αφού προκρίνει την επανάσταση αντί για την αδιέξοδη ειρηνική προσπάθεια διορθωτικών αλλαγών, οι οποίες θα αντιμετωπίσουν την κοινωνική αδικία: «Οπως το μέτρο της ανταλλαγής εμπορευμάτων κρύβει την ταξική διαίρεση και εκμετάλλευση, το μέτρο του νόμου συγκαλύπτει βίαιες σχέσεις εξουσίας […] και η επίσημη ερμηνεία του είναι πάντα θέμα βίας. Το ισχυρότερο μέρος των διαδίκων σε κάθε νομική διαφορά θα επιτύχει τελικά την κύρωση του νόμου. Ως εκ τούτου, η προσπάθεια αντικατάστασης του πολέμου και της ανισότητας από τον νόμο δεν είναι απλώς ουτοπική αλλά είναι ακριβώς αυτοκαταστροφική. Ο κόσμος που διαρθρώνεται γύρω από το διεθνές δίκαιο δεν μπορεί παρά να είναι μια ιμπεριαλιστική μορφή βίας που επιβάλλεται μέσω των νόμων».
Ιδρυτής κόμματος
Σπούδασε στο Cambridge και απέκτησε μεταπτυχιακό και διδακτορικό δίπλωμα διεθνών σχέσεων από το London School of Economics. Το παραπάνω είναι απόσπασμα της διδακτορικής του διατριβής «Μεταξύ ίσων δικαιωμάτων: μια μαρξιστική θεωρία του διεθνούς δικαίου».
Μέλος του Διεθνούς Σοσιαλιστικού Οργανισμού (ΗΠΑ), αλλά και ενεργό μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Εργαζομένων (SWP, UK) μέχρι το 2013, οπότε και παραιτήθηκε διαμαρτυρόμενος για τον χειρισμό εκ μέρους της ηγεσίας μιας υπόθεσης βιασμού από άλλο μέλος του SWP. Τότε έστειλε και μια επιστολή στην εφημερίδα Guardian, ανακοινώνοντας την ίδρυση ενός «νέου κόμματος της αριστεράς» με το όνομα Αριστερή Ενότητα και με στόχο, που περιλαμβάνεται στην ιδρυτική διακήρυξη, να αντιμετωπίσει την «τελική προδοσία των ανθρώπων της εργατικής τάξης».
Αγγλοσάξονας, κομμουνιστής και –φτάνοντας στην τρίτη αξιοσημείωτη ιδιαιτερότητα– πολυβραβευμένος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και μαγικού ρεαλισμού. Αυτό το τελευταίο εξηγεί τη ζωντάνια των σκηνών και των διαλόγων, την εξαιρετικά γλαφυρή μυθιστορηματική γραφή που μπορεί ο αναγνώστης να απολαύσει διαβάζοντας τη «Ρωσική Επανάσταση» του China Miéville. Διότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι η «δική του» επανάσταση. Ακόμα κι αν όπως γράφει ο Victor Sebetyen στο περιοδικό Spectator: «Ο Miéville δεν κάνει λάθος για τα πάντα», η ιστορία του γράφεται σύμφωνα με αυτό που ο ίδιος δηλώνει στην εισαγωγή του βιβλίου, έστω κι αν εμείς δεν συμφωνούμε με την αξιωματική δήλωσή του: «Εχει επικρατήσει πια στην ιστοριογραφία η αποδοκιμασία της όποιας χιμαιρικής “αντικειμενικότητας”, μιας αμεροληψίας στην οποία κανένας ιστορικός δεν μπορεί ή δεν οφείλει να εμμένει. Συνειδητά ακολουθώ τούτον τον όρο: αν και δεν είμαι, ελπίζω, δογματικός ή στερημένος από κριτική ματιά, είμαι μεροληπτικός. Στο ιστορικό αφήγημα που ακολουθεί έχω τους κακούς και τους καλούς μου. Αλλά, μολονότι δεν παριστάνω ότι κρατώ ουδέτερη στάση, έχω μοχθήσει να είμαι δίκαιος, και ελπίζω ότι αναγνώστες ποικίλων πολιτικών αντιλήψεων θα εκτιμήσουν την εξιστόρησή μου».
Κι εδώ πράγματι δεν γίνεται να μη συμφωνήσουμε με τον V. Sebetyen ότι οι ιστορικοί υπήρξαν σε γενικές γραμμές μάλλον ευγενικοί με τον τελευταίο τσάρο, τον Νικόλαο Β΄, αλλά και με τους Ρομανόφ συνολικά. Κυρίως, λόγω του κτηνώδους τρόπου θανάτωσης του ιδίου και της οικογένειάς του. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν ένας απελπισμένος, ανίκανος κυβερνήτης, ο οποίος με τις μαζικές δολοφονίες και διώξεις που είχε εξαπολύσει πριν, με τη στάση του και τις συνήθειές του δεν συμμετείχε τα μάλα στην πρόκληση μιας αιματηρής σοσιαλιστικής επανάστασης στη Ρωσία.
Σωστά λοιπόν ο Miéville του απονέμει τα… εύσημα του συνδυασμού σκληρότητας και ανικανότητας. Οπως σωστά, γοητευτικά και πρωτοτύπως –εμείς τουλάχιστον δεν έχουμε υπόψη κάτι σχετικό και μεταφρασμένο στα ελληνικά– ασχολείται με τις μικρές, άγνωστες μορφές της επανάστασης όπως «ο Shelma Asnin, από ένα σύνταγμα πολυβόλων όπλων – ένας πρώην κλέφτης με βαριές γενειάδες που ντυνόταν σαν γοτθικός καουμπόι με καπέλο, όπλα και όλα τα συμπαρομαρτούντα». Ή, με γεγονότα όπως η συνήθεια του πρωθυπουργού Κερένσκι να τραγουδάει άριες κλεισμένος στην κρεβατοκάμαρά του, προκειμένου να ανακτήσει τη χαμένη ψυχραιμία και να ισορροπήσει τα νεύρα του.
Μας υπενθυμίζει ότι τον Μάιο του 1917, καθιερώθηκαν για όλες τις χώρες της επικράτειας το δικαίωμα ψήφου των γυναικών, η ισότητα των φύλων και ο μη υποχρεωτικός χαρακτήρας του χιτζάμπ στους μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Το μήνυμα
Ο συγγραφέας υπενθυμίζει επίσης –και πάλι σωστά– ότι η αντιμετώπιση της Ρωσικής Επανάστασης, χωρίς την παραδοχή των αποτυχιών και των εγκλημάτων, δίνει μια απολογητική αγιογραφία και αυξάνει τον κίνδυνο να επαναληφθούν τα ίδια σφάλματα σε μια ενδεχόμενη νέα επαναστατική προσπάθεια που μπορεί να υπάρξει, αφού «το σταθερό μήνυμα του Οκτώβρη διακηρύσσει ότι τα πράγματα άλλαξαν μια φορά, και μπορούν κάλλιστα να αλλάξουν πάλι».
Από μια άλλη πλευρά, θα μπορούσε να προσθέσει κανείς ότι η αντιμετώπιση της Ρωσικής Επανάστασης υπό το πρίσμα και μόνον των λαθών, των εγκλημάτων και του σταλινισμού, καθόλου δεν βοηθάει στην αποφυγή μιας δεύτερης προσπάθειας, φανταστικά προσαρμοσμένης ή όχι στις ανάγκες μιας άλλης, νεότερης εποχής. Οπως το έθεσε ο διακεκριμένος ιστορικός του πανεπιστημίου της Πετρούπολης Μπόρις Κολόνιτσκι, κινδυνεύει να γίνει ένα πολύ απρόβλεπτο παρελθόν.
China Miéville, Οκτώβρης: Η ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης, μτφρ.: Γιώργος-Ικαρος Μπαμπασάκης (εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, σελ. 527).