Η διεθνής πρακτική δείχνει πως όταν αποδειχτούν αμέλειες, καθυστερήσεις ή άλλοι κακοί χειρισμοί σε μια καταστροφική θαλάσσια ρύπανση από πετρέλαιο οι αποζημιώσεις που καταβάλλονται είναι πολύ περιορισμένες σε σχέση με τις αξιώσεις.
Το ελληνικό Δημόσιο και όχι μόνον ενδέχεται να μην ικανοποιηθούν όχι μόνον στο ολόκληρο αλλά ούτε εν μέρει. Όμως πολλοί απλοί πολίτες και επαγγελματίες μπορούν να αποζημιωθούν.
Ο διακεκριμένος νομικός και καθηγητής του World Maritime University, το οποίο έχει ιδρυθεί από τον International Maritime Organization (IMO) όπως και το IOPC Fund που θα κληθεί να πληρώσει, κ. Γιώργος Θεοχαρίδης εξηγεί πώς:
Ε: Από που μπορεί να ζητήσει ένας ιδιώτης ή μια επιχείρηση αποζημίωση;
Α: H διαδικασία αποζημίωσης έχει ως κεντρικό πρόσωπο τον κύριο του πλοίου, που έχει ασφάλιση αστικής ευθύνης (P&I Club Insurance) και, επικουρικά, εισέρχεται το αποκαλούμενο Διεθνές Κεφάλαιο (IOPC Fund). Στην επίμαχη περίπτωση του «Αγία Ζώνη ΙΙ», σύμφωνα με τη χωρητικότητα του πλοίου, το ποσό που θα καλύψει το P&I Club ανέρχεται σε 6,4 εκατ. δολ. Από εκεί και πάνω εισέρχεται το IOPC Fund.
Ε: Τί χρειάζεται να αποδείξει κάποιος;
Α: Αυτοί που ζητούν αποζημίωση οφείλουν να αποδείξουν, πρώτον, ότι το επίμαχο πλοίο προκάλεσε τη θαλάσσια ρύπανση συνεπεία διαρροής, και δεύτερον, την έκταση της ζημίας που υπέστη. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθυνθούν στους εξειδικευμένους στο ναυτικό δίκαιο δικηγόρους, οι οποίοι θα τους κατευθύνουν. Βεβαίως μπορούν να σωρευθούν πλείονα αιτήματα δικαιούχων στο ίδιο δικόγραφο.
Ε: Μπορούν ψαράδες ή ξενοδόχοι να αποζημιωθούν;
Α: Το πρόβλημα εμφανίζεται οξύτερο στις επαγγελματικές δραστηριότητες που συνδέονται με το υγρό στοιχείο όπως οι αλιείς και οι ξενοδόχοι. Η ρύπανση από πετρέλαιο προκαλεί βλάβη του οικοσυστήματος εν γένει. Αυτή είναι η άμεση ζημία. Έτσι αν κάποιος έχει μια ιχθυοκαλλιέργεια και τα περιφραγμένα ψάρια ψοφήσουν αυτός υφίσταται άμεση θετική ζημία. Περαιτέρω, λόγω της αδυναμίας πώλησης των ψαριών στο μέγεθος που θα έφθαναν έχει απωλέσει κέρδος, το οποίο αποτελεί άμεση αποθετική ζημία. Διαφορετική η περίπτωση ενός ξενοδόχου. Ο τελευταίος δεν έχει ιδιοκτησία στην ακτογραμμή αλλά ούτε και στην θάλασσα, όπου συμβαίνει η ρύπανση. Ωστόσο η ακαταλληλότητα της ακτής μπορεί να προκαλέσει την ακύρωση υφιστάμενων κρατήσεων. Πρόκειται για έμμεση θετική ζημία. Από την άλλη πλευρά, η αφηρημένη μη προσέλευση πελατών για μια τουριστική περίοδο αποτελεί έμμεση αποθετική ζημία. Κατά κανόνα αποκαθίσταται ολόκληρη η άμεση ζημία καθώς και η έμμεση θετική ζημία. Αντίθετα η έμμεση αποθετική ζημία ανορθώνεται μόνο εφόσον υφίσταται μια εύλογη απόσταση εγγύτητας ανάμεσα στη βλαπτική επέμβαση και την επελθούσα ζημία.
Ε: Οι πολίτες που στερούνται των παραλιών αποζημιώνονται ;
Α: Όσο χαλαρώνει ο δεσμός ανάμεσα στο υποκείμενο της ζημίας και το ζημιωμένο αγαθό, τόσο απομακρύνεται το ενδεχόμενο αποζημίωσης. Τούτο σημαίνει ότι δεν θα επιτύχει αποζημίωση ένας κάτοικος παραλίας που ρυπάνθηκε, επειδή στερείται της χρήσης της πλαζ. Το ίδιο θα συμβεί και με έναν ερασιτέχνη αλιέα, ο οποίος αδυνατεί να αλιεύσει με ψαροντούφεκο στο βυθό παρακείμενης ακτής.
Ε: Είναι σίγουρο ότι θα ικανοποιηθούν όσοι έχουν αποδεδειγμένα υποστεί ζημίες;
Α: Όπως σε κάθε ασφάλιση, εφόσον ο ασφαλισμένος παραβιάσει ουσιώδεις όρους της σύμβασης, δεν καλύπτεται. Στην περίπτωση της ασφάλισης αστικής ευθύνης από μεταφορά πετρελαίου, ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ιδιαιτερότητες. Έτσι, δεν αποτελεί κάθε παραβίαση όρου λόγο παραμερισμού της ασφαλιστικής σύμβασης από τον ασφαλιστή. Μόνο συμπεριφορά του ασφαλισμένου που επιδεικνύει βαρύ πταίσμα, οδηγεί στην κατάρρευση της κάλυψης.
Ε: Εάν αποδεχθεί πως το δημόσιο αμέλησε θα αποζημιωθεί;
Α: Εφόσον η ρύπανση επήλθε, εν όλω ή εν μέρει, συνεπεία αμελούς πράξης αυτών που υπέστησαν τη ζημία, δύναται να απαλλαγεί από την ευθύνη για την αποζημίωσή τους. Έτσι, τουλάχιστον έναντι της Ελληνικής Πολιτείας, είναι βέβαιο ότι θα τεθεί το ζήτημα τυχόν καθυστέρησης στη λήψη των πρώτων αναγκαίων μέτρων, όταν το πλοίο βυθίσθηκε, αλλά και τυχόν παράλειψης έγκαιρης ειδοποίησης και πρόσκλησης του σκάφους περιβαλλοντικής προστασίας της European Maritime Safety Agency. Όλα αυτά βέβαια αποτελούν αντικείμενο απόδειξης. Επίσης οι Δήμοι, στο μέτρο που έλαβαν μέτρα απορρύπανσης έχουν δικαίωμα να αποζημιωθούν για κάθε δαπάνη, που υποβλήθηκαν.
Ε: Πόσο χρόνο διαρκεί συνήθως η διαδικασία μέχρι να εκταμιευθούν οι αποζημιώσεις;
Α: Όλα θα εξαρτηθούν από το χρόνο ολοκλήρωσης της διαδικασίας απορρύπανσης και την έγκυρη υποβολή των αναγκαίων δικαιολογητικών για την έκταση της ζημίας. Πολλά αιτήματα ικανοποιούνται εξωδικαστικά στο πλαίσιο συμβιβασμού. Από την άλλη πλευρά, η εμπειρία δείχνει ότι ο χρόνος εξαρτάται και από την «δικομανία» των θυμάτων. Κομβική σημασία έχει και η προθεσμία των 3 ετών, η οποία εκκινεί από την ημέρα επέλευσης της θαλάσσιας ρύπανσης, εντός της οποίας το αίτημα αποζημίωσης πρέπει, είτε να έχει ικανοποιηθεί εξωδικαστικά, είτε να έχει υποβληθεί αγωγή στα εθνικά δικαστήρια, ώστε να διακοπεί η αποσβεστική προθεσμία. Πάντως οι ασφαλιστές επιθυμούν ταχεία «διεκπεραίωση» των υποθέσεων, ώστε να κλείνουν τα βιβλία τους.