Την πρώτη φορά που η Υβέτ Κορπορόν Μάνεσις επισκέφτηκε την Ερεικούσσα, το μικρό νησάκι δίπλα στην Κέρκυρα, ήταν δώδεκα χρόνων. Μεγαλωμένη στην Αμερική από Ελληνες γονείς είχε ήδη ακούσει πολλές ιστορίες για το νησί των παππούδων της. Για τις χαρούμενες αλλά και τις δύσκολες ημέρες που είχαν περάσει εκεί. Για τον πόλεμο, την κατοχή αλλά και το μεγάλο μυστικό που είχε κρατήσει όλο το νησί. Η γιαγιά της, της είχε διηγηθεί την ιστορία του Σάββα, του ευγενικού Εβραίου ράφτη από την Κέρκυρα και των τεσσάρων κοριτσιών του (είχε τρεις κόρες και μία προστατευόμενη, τη Ρόζα), που οι κάτοικοι της Ερεικούσσας είχαν σώσει από βέβαιο θάνατο από τους ναζί. Η Υβέτ άκουγε τις ιστορίες αλλά δεν είχε δώσει ποτέ μεγάλη σημασία.
«Μεγαλώνοντας ένιωσα μια προσωπική ανάγκη να ψάξω να βρω τι είχε συμβεί», εξηγεί στην «Κ» από τη Νέα Υόρκη, όπου ζει και εργάζεται ως δημοσιογράφος. Επεφτε όμως συνεχώς σε αδιέξοδο και ήταν αμέτρητες οι φορές που παραλίγο να τα παρατήσει. Οταν τελικά άρχισε να ανακαλύπτει κάποια από τα καλά κρυμμένα μυστικά εκείνης της περιπέτειας, συνειδητοποίησε πως δεν είχε απλά βρει μια δική της οικογενειακή ιστορία αλλά κάτι ακόμα σπουδαιότερο.
Η αρχή του νήματος
Από τις διηγήσεις δεκάδων επιζώντων και κατοίκων της Ερεικούσσας έμαθε πως όλα ξεκίνησαν τον Ιούνιο του ’44. Το πρωινό που οι Γερμανοί περικύκλωσαν την εβραϊκή συνοικία της Κέρκυρας και συγκέντρωσαν περίπου 2.000 Εβραίους στην κεντρική πλατεία. Χωρίς νερό ή φαγητό για ώρες, τους μετέφεραν το επόμενο πρωί στην Αθήνα και από εκεί με τρένα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εκείνη την ημέρα δύο κορίτσια, η Νίνα και η Ρόζα, είχαν ταξιδέψει μόνες τους στην Ερεικούσσα για να παραδώσουν στον παπά τα ράσα που μόλις είχε ράψει ο Σάββας. Ο παπάς, έχοντας ακούσει πως κάτι κακό θα συνέβαινε πίσω στην Κέρκυρα, έκρυψε τα κορίτσια. Ο Σάββας που για καλή του τύχη έμενε λίγο έξω από την εβραϊκή γειτονιά κατάφερε να κρυφτεί και στη συνέχεια να δραπετεύσει και εκείνος στην Ερεικούσσα μαζί με τις δύο μικρότερες κόρες του.
Εκεί, όλοι οι κάτοικοι τους βοήθησαν με κάποιο τρόπο. Αλλοι, όπως η γιαγιά της Υβέτ, φρόντιζαν για το φαγητό, άλλοι έδιναν σήμα όταν οι βάρκες των ναζί έφταναν στο λιμανάκι (έψαχναν με μανία τους 200 Εβραίους που έλειπαν από την καταμέτρησή τους). Τότε, κάποιοι έτρεχαν να κρύψουν τον Σάββα και τα κορίτσια του σε ένα κρησφύγετο στο βουνό. Κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να τους μαρτυρήσει. Ο Σάββας γνώριζε τον κίνδυνο που και οι ίδιοι οι κάτοικοι διέτρεχαν και ένιωθε τεράστια ευγνωμοσύνη. Πολλές φορές προσπάθησε να τους δώσει χρήματα, ουδέποτε όμως τα δέχθηκαν και εκείνος για να τους ευχαριστήσει τους έφτιαχνε όμορφα φορέματα από παλιά σεντόνια και τους έμαθε να ράβουν. Ο πόλεμος τελείωσε, ο Σάββας, μετά μερικούς μήνες πέθανε από φυσικά αίτια και τα κορίτσια έφυγαν για την Κέρκυρα. Με τα χρόνια όμως χάθηκαν τα ίχνη τους.
Η Υβέτ μάταια προσπαθούσε να τις εντοπίσει μέχρι που γνώρισε τυχαία τον επικεφαλής της myheritage.com, μιας ιστοσελίδας αναζήτησης χαμένων οικογενειών. «Ψάχνουμε ψύλλους στα άχυρα», την προειδοποίησαν, αλλά παρ’ όλα αυτά η ομάδα έπιασε δουλειά. Εψαξαν όλους τους πιθανούς συνδυασμούς ονομάτων, τα νεκροταφεία, κάθε ανοικτή πηγή δεδομένων και τελικά έναν χρόνο αργότερα η Υβέτ έλαβε ένα μέιλ με την εξής προειδοποίηση: «Καλύτερα να κάθεσαι όταν το διαβάσεις». Από κάτω η διεύθυνση μιας γυναίκας στο Λος Αντζελες. Ακολούθησε η διεύθυνση και των άλλων στο Ισραήλ. Και οι τέσσερις γυναίκες είχαν πεθάνει και η Υβέτ με έκπληξη ανακάλυψε πως δεν είχαν μιλήσει ποτέ στους δικούς τους για το τι είχε συμβεί στην Ερεικούσσα. «Οταν βρίσκονταν, μίλαγαν πάντα ελληνικά, αλλά μας είχαν απαγορεύσει να ρωτάμε το τι είχε συμβεί τότε», θα της εξηγήσουν οι οικογένειες. Εκείνη θα καταλάβει.
«Οι επιζώντες συχνά προσπαθούν να ξεχάσουν», υπενθυμίζει, θυμάται όμως τη χαρά της όταν σε μια βιντεοκλήση με την οικογένεια της Ρόζας, είδε στο σαλόνι κρεμασμένο το πορτρέτο του Σάββα. Τα παιδιά της δεν είχαν μάθει ποτέ ποιος ήταν αυτός ο άνδρας και ήταν μεγάλη η συγκίνηση όλων όταν έμαθαν από την Υβέτ πως την είχε πάρει υπό την προστασία του όταν έμαθε πως οι δικοί της είχαν χαθεί στο Αουσβιτς. Και εκεί που όλοι διαχειρίζονταν την απίστευτη αυτή ιστορία για το παρελθόν των οικογενειών τους, η Υβέτ μάθαινε από πρώτο χέρι πως η ιστορία πολλές φορές επαναλαμβάνεται με τον πιο συγκλονιστικό τρόπο…
Ηταν Κυριακή πρωί και ο δεκατετράχρονος ανιψιός της Υβέτ ετοιμαζόταν για έναν διαγωνισμό τραγουδιού. Ο μικρός ήταν ενθουσιασμένος, αγκάλιασε σφιχτά τη μητέρα του και μπήκε στο αυτοκίνητο του παππού του. Οταν έφτασαν στο κτίριο της εβραϊκής κοινότητας όπου γινόταν η οντισιόν, ένας άνδρας τους πλησίασε και φωνάζοντας heil hitler τους πυροβόλησε. Οταν συνελήφθη, είπε πως τους είχε δολοφονήσει, θεωρώντας πως είναι Εβραίοι «για να νιώσει όπως οι ναζί».
«Αγώνας για το καλό»
Το επόμενο πρωί ο γιος της, της είπε κάτι που τη σόκαρε: «Μα μου είπες πως δεν υπάρχουν πια ναζί, πως ό,τι έγινε στην Ερεικούσσα έχει τελειώσει». «Συνειδητοποίησα πως η ιστορία της Ερεικούσσας είναι πιο επίκαιρη από ποτέ», λέει συγκλονισμένη η Υβέτ. «Το γεγονός πως κόσμος παρελαύνει ελεύθερα στους δρόμους των ΗΠΑ με ναζιστικές σημαίες και σβάστικες, είναι απλά τρελό. Η Ερεικούσσα, όμως, μας υπενθυμίζει πως ακόμα και μέσα σε μια τέτοια κατάσταση μπορούμε να εναντιωθούμε και να αγωνιστούμε για το καλό». Γι’ αυτό και ο τίτλος του βιβλίου της που μόλις κυκλοφόρησε στην Αμερική έχει τίτλο «Κάτι όμορφο συνέβη». Η Υβέτ θυμάται πως σε μια ομιλία της ένας Αμερικανός την προσέγγισε για να την ευχαριστήσει: «Εχουμε ανάγκη να θυμόμαστε πως μέσα στο σκοτάδι υπάρχουν και τέτοιες ιστορίες», της είπε. Και κάπως έτσι, οι θαρραλέοι κάτοικοι από το μακρινό νησάκι του Ιονίου εμπνέουν την Αμερική.