Επί δύο χρόνια ο ειδικός σε θέματα ασφαλείας δικτύων, Κιμ Νίλσον, δούλευε αθόρυβα στο γραφείο του στο Τόκιο, αναζητώντας τα πρόσωπα πίσω από τη μεγαλύτερη κλοπή ψηφιακών νομισμάτων. Κάθε τόσο ενημέρωνε τις αμερικανικές αρχές για τα ευρήματά του, τηρώντας άκρα μυστικότητα. Ωσπου, τον περασμένο Ιούλιο συνελήφθη στη Χαλκιδική, βάσει διεθνούς εντάλματος για ξέπλυμα χρήματος, ο Ρώσος Αλεξάντερ Βίνικ. Για τον Νίλσον αυτός ήταν ο βασικός ύποπτος.
Την περασμένη Τετάρτη το Συμβούλιο Εφετών Θεσσαλονίκης έκανε δεκτό το αίτημα έκδοσης του Βίνικ στις ΗΠΑ. Το ζήτημα θα κριθεί πλέον στον Αρειο Πάγο μετά την προσφυγή του 38χρονου Ρώσου.
Σύμφωνα με το αμερικανικό ένταλμα, ο Βίνικ ως διαχειριστής της πλατφόρμας BTC-e ξέπλενε κέρδη εγκληματικών δραστηριοτήτων. Μέσω του συγκεκριμένου ανταλλακτηρίου ψηφιακών νομισμάτων φέρεται να νομιμοποιήθηκαν 4 δισ. δολάρια την περίοδο 2011-2016. Ο Ρώσος δήλωσε ότι έχει συνεργαστεί με τη BTC-e ως «τεχνικός Διαδικτύου», αλλά αρνήθηκε οποιαδήποτε εμπλοκή του σε παράνομες πράξεις. Υποστηρίζει ότι ουδέποτε είχε ρόλο διαχειριστή.
Αυτή η πρωτοφανής, για τα εγχώρια δικαστικά χρονικά, υπόθεση έβαλε την Ελλάδα στο επίκεντρο ενός δαιδαλώδους δικτύου συναλλαγών και ερευνών που απλώνονται σε τέσσερις ηπείρους.
Οι έρευνες
Στις 10 Σεπτεμβρίου, ο Νίλσον ήταν ένας από τους βασικούς ομιλητές σε συνέδριο για το ψηφιακό νόμισμα bitcoin στο Παρίσι. Σε μια κατάμεστη αίθουσα έδειξε φωτογραφία του Βίνικ που οδηγούνταν με χειροπέδες στα δικαστήρια της Θεσσαλονίκης και ανέλυσε πώς έφτασε στα ίχνη του.
«Προωθούσα συνεχώς τα στοιχεία που έβρισκα στις αμερικανικές αρχές. Δεν γνωρίζω, όμως, εάν βασίστηκαν σε αυτές τις πληροφορίες για να προχωρήσουν στη δίωξη», λέει στην «Κ» ο Νίλσον, σε επικοινωνία μέσω Skype από το Τόκιο όπου ζει μόνιμα. Ο ίδιος συγκαταλέγεται μεταξύ των θυμάτων που έχασαν τα bitcoins τους μετά την κατάρρευση της πλατφόρμας Mt. Gox. Η πλατφόρμα είχε ως αρχική έδρα το Σαν Φρανσίσκο και αργότερα μεταφέρθηκε στην Ιαπωνία. Από το 2011 έως το 2014 χάκερ υπέκλεψαν κωδικούς και πάνω από 500.000 bitcoins της (αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων) οδηγώντας τη σε πτώχευση.
Ο Νίλσον στα τέλη του 2015 κατάφερε να εντοπίσει τις κινήσεις του λογαριασμού WME μέσω του οποίου φέρεται να έχει ξεπλυθεί μέρος των κλοπιμαίων. Λίγους μήνες αργότερα διαπίστωσε σύνδεση με το όνομα Αλεξάντερ Βίνικ και ενημέρωσε τις ΗΠΑ. Οπως υποστηρίζει ο ερευνητής, ο ίδιος ο Ρώσος είχε αποκαλύψει δημοσίως στο Διαδίκτυο τη σχέση του με τον λογαριασμό.
Το 2012, σε φόρουμ επικοινωνίας χρηστών του bitcoin, κάποιος Αλεξάντερ με τον λογαριασμό WME φέρεται να κατήγγειλε δημοσίως ότι η πλατφόρμα Crypto X Change αρνούνταν να του αποδώσει 115.420 δολάρια που του ανήκαν. Μάλιστα, φέρεται να δημοσιοποίησε στο Διαδίκτυο σχετικό εξώδικο δικηγορικού γραφείου του Σίδνεϊ που τον εκπροσώπησε τότε (η Crypto X Change είχε ως έδρα την Αυστραλία) αποκαλύπτοντας και το πλήρες όνομά του.
«Αυτή είναι και η μοναδική φορά που δημοσίως φαίνεται να συνδέεται το όνομα του Βίνικ με τον λογαριασμό WME. Ισως είχε υπερβολική αυτοπεποίθηση, ή νόμιζε ότι κανείς δεν θα ακολουθούσε τα ίχνη του», λέει ο Νίλσον που έχει αναρτήσει δημοσίως τους ισχυρισμούς του και στο blog της εταιρείας ασφαλείας του, WizSec. Εκεί εξηγεί ότι μέρος των κλεμμένων bitcoins προκειμένου να ξεπλυθούν κατέληξαν πάλι στην πλατφόρμα Mt. Gox υπό άλλον λογαριασμό.
Στις 17 Ιανουαρίου 2017, οι ΗΠΑ εκδίδουν διεθνές ένταλμα σύλληψης του Βίνικ. Σε αυτό επιβεβαιώνουν κάποιους ισχυρισμούς του Νίλσον – χωρίς να τον αναφέρουν ως πηγή. Συνδέουν και αυτοί τον Ρώσο με τον λογαριασμό WME και με την υπόθεση της Mt. Gox. Ακόμη το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης υποστηρίζει ότι εκ των κλεμμένων bitcoins, 300.000 φέρεται να κατέληξαν σε τρεις λογαριασμούς της BTC-e με τις κωδικές ονομασίες «Vamnedam», «Grmbit» και «Petr». Στο κατηγορητήριο αναφέρεται ότι ο Βίνικ μαζί με άλλους γνωστούς και άγνωστους συνεργούς του διαχειριζόταν έναν εξ αυτών των λογαριασμών και ότι κάποια νομίσματα μετατράπηκαν και κατατέθηκαν σε τράπεζες στην Κύπρο και στη Λετονία. Ο Ρώσος δηλώνει αθώος για όλες τις κατηγορίες.
Η ροή κλεμμένων bitcoins από την Mt. Gox όπως αποτυπώθηκε από την εταιρεία ασφαλείας WizSec.
Ο Νίλσον ξεκαθαρίζει ότι δεν του αποδίδει ρόλο χάκερ ή κλέφτη, καθώς δεν έχουν προκύψει σχετικά στοιχεία. Οπως αναφέρεται και στο αμερικανικό ένταλμα, θεωρεί ότι η εμπλοκή του 38χρονου περιορίζεται στο θέμα του ξεπλύματος. «Δεν περιμένω ότι θα επιστραφούν τα χρήματα που χάσαμε», λέει. «Αλλά είναι πολύ σημαντικό που για πρώτη φορά η έρευνα τόσων ετών οδηγεί κάπου. Εγινε ένα σημαντικό βήμα και ελπίζω ότι θα συνεχιστεί η έρευνα για να δούμε ποιος βρισκόταν και πίσω από τις κλοπές».
Ωστόσο, η υπόθεση έχει ακόμη πολύ δρόμο. Την ερχόμενη Τετάρτη, το Συμβούλιο Εφετών Θεσσαλονίκης θα εξετάσει αντίστοιχο αίτημα έκδοσης της Ρωσίας, καθώς ο 38χρονος φέρεται να εμπλέκεται σε απάτη αγοραπωλησίας εμπορευμάτων αξίας 10.000 ευρώ στην πατρίδα του.
Το ρωσικό αίτημα δεν αποκλείεται να αποτελεί κίνηση τακτικής για να περιπλέξει τη διαδικασία. Το ίδιο συνέβη και στην περίπτωση του Ρώσου χάκερ Γιεβγένι Νικούλιν, ο οποίος συνελήφθη το 2016 στην Τσεχία. Τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία ζητούν -για διαφορετικούς λόγους η κάθε χώρα- την έκδοσή του.
Η ανωνυμία του bitcoin
Ο Νίκος Φίλιππας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πειραιώς και πρόεδρος του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αναλφαβητισμού, εξηγεί ότι το bitcoin «είναι ανώνυμο αλλά όχι ιδιωτικό. Κάθε συναλλαγή που πραγματοποιείται είναι ορατή στο κατανεμημένο ηλεκτρονικό δημόσιο βιβλίο που είναι γνωστό ως blockchain».
Επισημαίνει ότι κύρια χαρακτηριστικά που το καθιστούν ελκυστικό για παράνομες δραστηριότητες είναι η ευκολία δημιουργίας και μεταφοράς του, η ανωνυμία που προσφέρει κατά τις συναλλαγές και η μη αντιστρεψιμότητα πολλών συναλλαγών εικονικού νοσμίσματος. Αναφέρει ότι μία από τις πιο δημοφιλείς μεθόδους ξεπλύματος είναι οι «mixers», που συνδυάζουν κλεμμένα ψηφιακά νομίσματα με καθαρά, καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό.
Ο κ. Φίλιππας εξηγεί ότι ένα από τα βασικά προβλήματα που αφορά τους χρήστες είναι η αυξημένη μεταβλητότητα του bitcoin «κυρίως γιατί υπάρχει ένα περιορισμένο ποσό νομισμάτων ενώ παράλληλα η ζήτηση αυξάνεται». Ακόμη τονίζει ότι τα ψηφιακά πορτοφόλια, το σημείο αποθήκευσης των κρυπτονομισμάτων, δεν είναι απαραβίαστα και μπορούν να αποτελέσουν στόχο κακόβουλων χρηστών.