ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Μήνες, αν όχι χρόνια, ακούγεται το επιχείρημα στις Βρυξέλλες ότι πρέπει να φτιάξουμε το «δικό μας» ευρωπαϊκό νομισματικό ταμείο και να μην έχουμε τους «ξένους» από την Ουάσιγκτον να μας λένε τι να κάνουμε. Μπορεί στην αρχή της οικονομικής κρίσης, το 2009, να χρειαζόμασταν τους τεχνοκράτες από την Ουάσιγκτον για να αντιμετωπίσουμε το ντόμινο των εξελίξεων, λένε, αλλά «πλέον έχουμε δημιουργήσει μια σειρά από εργαλεία ικανά για να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε οικονομική κρίση μόνοι μας».
Το γενικό αυτό επιχείρημα τους τελευταίους μήνες άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά. Ολες οι χώρες, εκτός από την Ελλάδα, βρίσκονται εκτός προγράμματος, υπάρχει ανάπτυξη στην Ευρωζώνη, ενώ ο νέος αέρας για μεταρρυθμίσεις στο ευρώ που έφερε η εκλογή του Εμανουέλ Μακρόν στην προεδρία της Γαλλίας πίεσε όλους του εμπλεκομένους να φέρουν το θέμα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ετσι αύριο για πρώτη φορά στην ατζέντα του Eurogroup, αντί για την Ελλάδα, θα βρίσκεται η πρώτη συζήτηση για το κατά πόσον ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ESM) μπορεί να μετασχηματιστεί στο νέο Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο.
«Μέχρι στιγμής το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει συμβάλει στα προγράμματα διάσωσης του ESM στην Eυρώπη, αλλά ενισχύεται η άποψη ότι δεν θα παίξει τον ίδιο ρόλο σε μια μελλοντική κρίση», έλεγε ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ σε ομιλία του τον Σεπτέμβριο, προσθέτοντας ότι «ο ΕSM θα μπορούσε να πάρει αυτόν τον ρόλο, όπως και άλλα καθήκοντα». Αυτά τα «νέα καθήκοντα» που περιγράφει ο κ. Ρέγκλινγκ είναι τα εργαλεία που θα μπορούσαν να δοθούν στον ESM έτσι ώστε, αν χρειαστεί ξανά κάποια χώρα πρόγραμμα διάσωσης, να την αναλάβουν μόνο η Κομισιόν και ο ESM και όχι το ΔΝΤ ή η ΕΚΤ.
Ενα από τα προβλήματα που προκύπτουν αφορά το ποιος θα είναι τελικά ο καταμερισμός της εργασίας μεταξύ του μελλοντικού οργανισμού και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και αυτό γιατί η οικονομική εποπτεία που ασκεί το ΔΝΤ για τα μέλη του είναι κάτι που κάνει περίπου η Κομισιόν, απασχολώντας χιλιάδες ειδικούς για μια σειρά από θέματα –από την ενέργεια και το εμπόριο μέχρι τον ανταγωνισμό, τη φορολογία κ.λπ.–, οι οποίοι σχεδιάζουν και τα προγράμματα προσαρμογής. Η επανάληψη όλων αυτών από έναν νέο οργανισμό δεν θα είχε νόημα, τονίζουν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
To θέμα βρίσκεται στο αν ο αναβαθμισμένος ΕSM θα έχει τρόπο να παρεμβαίνει στα οικονομικά της κάθε χώρας, όπως κάνει μέχρι στιγμής για τις χώρες που έχουν βγει από το πρόγραμμα με το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης (το σύστημα αυτό βλέπει κατά πόσον μία χώρα που βρισκόταν σε πρόγραμμα είναι ικανή να επιστρέψει τα δάνειά της) ή ο έλεγχος θα παραμείνει στα χέρια της Επιτροπής. Οι χώρες της Βαλτικής μαζί με τη Φινλανδία, τη Γερμανία και την Ολλανδία τάσσονται υπέρ ενός τέτοιου ελέγχου σε όλες τις χώρες που θα γίνει από τον αναβαθμισμένο ESM, ενώ οι χώρες του Νότου αντιτάσσονται.
Δεύτερο θέμα είναι η δημιουργία ενός ταμείου «για τις βροχερές μέρες», όπως το αποκαλεί ο κ. Ρέγκλινγκ. Αυτό θα είναι ένα νέο ταμείο υπό την ομπρέλα του ESM για περιπτώσεις που η οικονομία μιας χώρας έχει περάσει ένα σοκ, όπως μπορεί να περάσει π.χ. η Ιρλανδία με το Brexit ή ύστερα από φυσική καταστροφή, ή να χρησιμοποιηθεί ως ένα συμπληρωματικό πρόγραμμα ανεργίας. Τα ποσά των περίπου 100-200 δισ. ευρώ έχουν τεθεί στο τραπέζι, σύμφωνα με Ευρωπαίους αξιωματούχους, ως αρχικό μέγεθος για ένα τέτοιο ταμείο. «Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο αν υπάρχει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη ότι όλες οι χώρες της Ζώνης Ευρώ συμμορφώνονται με τους κανόνες που έχουν συμφωνήσει», δήλωσε ο κ. Ρέγκλινγκ.
Η τραπεζική ένωση
Τρίτο θέμα, στο οποίο αναμένεται σύγκλιση ακόμη και τις επόμενες εβδομάδες, είναι η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Αυτή τη στιγμή, αν ξεσπάσει μια τραπεζική κρίση, δεν υπάρχουν αρκετοί πόροι στο Ενιαίο Ταμείο Εξυγίανσης (SRF) για τη διάσωσή της καθώς τα κράτη-μέλη έχουν αρχίσει να δίνουν από το 2014 μια ετήσια συνδρομή 10% με σκοπό το 2024 το ταμείο να έχει 55 δισ. Αν όμως κάτι συμβεί στο ενδιάμεσο, η τράπεζα αυτή μένει ακάλυπτη. Σχεδόν όλα τα κράτη-μέλη υποστηρίζουν πως ο ESM θα πρέπει να είναι ο μηχανισμός στήριξης για την ενδιάμεση αυτή φάση, εκτός από τη Γερμανία που μεταφράζει κάτι τέτοιο σε μεταφορά κεφαλαίων της για τη διάσωση τραπεζών των χωρών του Νότου. Με την αλλαγή του κ. Σόιμπλε, το θέμα αναμένεται να κλείσει άμεσα.