Επιστροφή Ισιγκούρο με Νομπέλ

Επιστροφή Ισιγκούρο με Νομπέλ

3' 26" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Υποθέτω πως η μετάδοση και στη χώρα μας της επιτυχημένης τηλεοπτικής σειράς «Downton Abbey» εξοικείωσε μεγάλο μέρος του ελληνικού κοινού με την υπηρετική ιεραρχία στα αριστοκρατικά σπίτια της Βρετανίας και ειδικότερα με τον ρόλο και τα καθήκοντα του μπάτλερ, ο οποίος ηγείται του προσωπικού. Ετσι νομίζω, πως η νέα έκδοση του πολυβραβευμένου μυθιστορήματος του φετινού μεγάλου νικητή του Νομπέλ Λογοτεχνίας Καζούο Ισιγκούρο «Τα απομεινάρια μιας μέρας» (Booker 1989), στη ρέουσα μετάφραση της πεζογράφου Αργυρώς Μαντόγλου, θα δώσει την ευκαιρία να κατανοήσουμε καλύτερα την καταλυτική παρουσία του μπάτλερ Στίβενς, κεντρικού ήρωα και πρωτοπρόσωπου αφηγητή.

Οχι ότι το κείμενο παρουσιάζει κάποια δυσκολία, το αντίθετο μάλιστα θα έλεγα, είναι απολύτως βατό, όμως ο μπάτλερ του Ισιγκούρο απαιτεί κάτι περισσότερο από το να τον κατανοήσουμε, θέλει να τον νιώσουμε, με την καβαφική έννοια, να μπούμε στο πετσί του ρόλου, να φορέσουμε τα παπούτσια του, καθώς «ο μπάτλερ σχεδόν νομοτελειακά είναι Αγγλος».

Η ιστορία του Ισιγκούρο σε πρώτη ανάγνωση είναι απλή: Το καλοκαίρι του 1956, όταν η Γηραιά Αλβιώνα, κατεστραμμένη κι αυτή οικονομικά από την πενταετή πολεμική προσπάθεια, χάνει μία μία τις υπερπόντιες κτήσεις της, ο παλαίμαχος μπάτλερ Στίβενς, παίρνει μια ολιγοήμερη άδεια από τον νέο ιδιοκτήτη του Ντάρλινγκτον Χολ, έναν Αμερικανό εκατομμυριούχο, με σκοπό, εκτός της αναψυχής, να επισκεφθεί την πρώην οικονόμο της έπαυλης, δεσποινίδα Κέντον (νυν κυρία Μπεν) και να τη βολιδοσκοπήσει για μια ενδεχόμενη επιστροφή στα παλιά της καθήκοντα, μετά και την επικείμενη λύση του αποτυχημένου γάμου της.

Το εξαήμερο ταξίδι του μπάτλερ στην αγγλική ενδοχώρα, όμως, δεν είναι ένα ταξίδι στον χώρο αλλά στον χρόνο. Μπορεί η αφήγηση τυπικά να κρατά έξι ημέρες και τα κεφάλαια να ακολουθούν ένα είδος ημερολογιακής γραφής, εντούτοις και η παραμικρή κίνηση του μπάτλερ έχει τη μαγική ιδιότητα να τον μεταφέρει στο παρελθόν. Κάθε βήμα του στο ταξίδι είναι χρονικά κι ένα βήμα προς τα πίσω, στα «καλύτερά του χρόνια», αυτά του Μεσοπολέμου, όταν επί μια σχεδόν εικοσαετία, στην ακμή της επαγγελματικής του ζωής, υπηρετούσε τον συντηρητικό λόρδο Ντάρλινγκτον, αν και αυτός τότε αισθανόταν ότι ήταν κάτι παραπάνω από ένας υπηρέτης, πως ήταν ο μυστικοσύμβουλος του λόρδου, ο εξ απορρήτων του! Κι αυτό θα επιβεβαιωθεί μέσα του, όταν ο φιλογερμανός λόρδος θα αποφασίσει να διοργανώσει ένα διεθνές συνέδριο συντηρητικών προσωπικοτήτων με μοναδικό θέμα την ελάφρυνση «για τη φίλη Γερμανία», των δυσβάσταχτων όρων της «επαίσχυντης» συνθήκης των Βερσαλλιών.

Ακολούθως, θα δεξιωθεί στο Ντάρλινγκτον Χολ, μία σειρά αξιωματούχων του Γ΄ Ράιχ, προσπαθώντας να τους φέρει σε επαφή με την πολιτειακή ηγεσία της χώρας του. Ο λόρδος, δηλαδή, θα λειτουργήσει ως ένας άτυπος υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου και ο μπάτλερ του, σε νέα πια αποστολή, θα προβιβαστεί σε διπλωμάτη επί της εθιμοτυπίας! Μεγαλεία, αν αναλογιστεί κανείς τη συνέχεια.

Μοναδική ακίδα που πληγώνει τη μνήμη του Στίβενς, η θαλερή δεσποινίδα Κέντον. Η φιλόπονη οικονόμος, που η επιθετικότητά της έκρυβε μια ρομαντική πλευρά, έναν ερωτικό πόθο προς το πρόσωπό του, που καθώς δεν έβρισκε ανταπόκριση μετουσιωνόταν σε εχθρότητα, τροφοδοτώντας αψιμαχίες και ανούσιες προστριβές.

Η φωνή της συνείδησης

Οσο όμως προχωρά η αφήγηση των προπολεμικών αναμνήσεων, αντιλαμβανόμαστε ότι η Κέντον δεν είναι απλά και μόνο η ερωτική του αστοχία, μα σταδιακά μετατρέπεται σε φωνή της συνείδησής του. Η οικονόμος δεν συμμερίζεται τα φιλογερμανικά και φασιστικά σχέδια του λόρδου Ντάρλινγκτον, που βλέπει να παίρνουν σάρκα και οστά στην έπαυλη, με εκτελεστικό βραχίονα τον υπάκουο μπάτλερ. Φυσικά η φωνή που τον ελέγχει δεν μπορεί να φανταστεί την Ιστορία, ο αναγνώστης όμως την ξέρει ήδη. Η πικρή γνώση έρχεται εκ των υστέρων, όταν τα πάντα έχουν τελειώσει, για να φωτίσει εκ νέου τα τραγικά διλήμματα του μπάτλερ: Πιστός στον αφέντη του ή στην πατρίδα του; Πιστός στον ρόλο του ή στον έρωτα; Πιστός στην παράδοση ή στον αναγκαίο εκσυγχρονισμό;

Στο ταξίδι των έξι ημερών που αποτολμά ο ηλικιωμένος πια μπάτλερ, φορτωμένος τύψεις κι ενοχές, στην πραγματικότητα δεν αναζητεί τον χαμένο έρωτα, ούτε τον χαμένο χρόνο, αναζητεί την εξιλέωση, τη συγχώρεση. Λογοδοτεί ενώπιον των συγχρόνων του, όχι τόσο για τις πράξεις του όσο για τις παραλείψεις του, τη σιωπή του, τη συνενοχή που του επέβαλε η παράδοση των αφοσιωμένων μπάτλερ τούτου του κόσμου κι εμείς, οι αναγνώστες, είμαστε πρόθυμοι να τον συγχωρέσουμε γιατί τα λόγια του είναι η αλήθεια που σμιλεύει η μεγάλη λογοτεχνία.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή