Ζωγράφος, μουσικός, street-artist, κινηματογραφιστής, περφόρμερ, ποιητής… Λίγοι καλλιτέχνες θα μπορούσαν να πουν ότι ασχολήθηκαν ενεργά με τόσες διαφορετικές πτυχές της τέχνης όπως το έκανε ο Ζαν-Μισέλ Μπασκιά. Και μάλιστα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, μια και ο κόσμος, ακόμη κι αυτή η πελώρια Νέα Υόρκη, τον χώρεσε μόλις μέχρι τα 27 του. Το Λονδίνο, πάντως, η καλλιτεχνική πρωτεύουσα στην από εδώ πλευρά του Ατλαντικού, έκανε κάμποσα χρόνια να φιλοξενήσει μια πλήρη αναδρομή στο έργο του, οπότε δεν είναι να απορεί κανείς που το κοινό συρρέει αυτές τις μέρες στο Barbican Center για να τον γνωρίσει. Διαθέτει άλλωστε ο Μπασκιά και ένα άλλο χάρισμα, ακόμα πιο ανεκτίμητο ίσως για έναν καλλιτέχνη κι από το ίδιο το ταλέντο: την ικανότητα να ακροβατεί ανάμεσα στην «υψηλή» και την πιο «λαϊκή» διάσταση της τέχνης, καταφέρνοντας έτσι να απευθυνθεί και να συγκινήσει ένα ευρύτατο φάσμα ανθρώπων.
Η έκθεση «Basquiat: Boom for Real» (μέχρι 28/1) μας βάζει στον κόσμο του Αμερικανού δημιουργού από δύο δρόμους. Ο πρώτος –στον κάτω όροφο του χώρου– είναι η απαρίθμηση των εργαλείων και των συστατικών, του καλλιτεχνικού οπλοστασίου που εκείνος επιστράτευε προκειμένου να εκφραστεί. Η σύγχρονη λογοτεχνία, η «μαύρη» μουσική, οι αρχαίοι μύθοι, φωτογραφίες περιοδικών, διαφημίσεις και πολλά άλλα συμπλέκονται, αποτελώντας πηγή έμπνευσης που συχνά μεταφέρεται ωμή και ανεπεξέργαστη πάνω στον καμβά· ή στο χαρτόνι, ή σε ένα κομμάτι ξύλου, ή κατευθείαν πάνω στους γκρίζους τοίχους του Μπρονξ, που εκείνη την εποχή (αρχές ’80s) κυριολεκτικά φλεγόταν. Η τέχνη του είναι πυρετώδης, της στιγμής, δίχως την ανάγκη να μνημειοποιηθεί – συχνά συνέβαινε να ανταλλάξει έργα του για έναν απλό δίσκο της τζαζ.
Ο δεύτερος δρόμος της έκθεσης είναι και ο πιο εύστοχος. Εκεί, μέσα από σύντομες ενότητες, σαν μικρές κυψέλες δημιουργίας, παρουσιάζονται οι διαφορετικές εκφάνσεις του καλλιτέχνη και η ποπ δυναμική του. Από τις αλά Πικάσο αυτοπροσωπογραφίες και τις εικαστικές καρτ ποστάλ μέχρι τη μαύρη ταυτότητα και τα ποιητικά γκράφιτι, ο επισκέπτης εισάγεται στην τέχνη αλλά και στη ζωή ενός αεικίνητου ανθρώπου που τη μια μέρα δημιουργούσε πάνελ σχεδόν μυστικιστικά και την επόμενη γύριζε αυτοσχέδιες ταινίες μυθοπλασίας με τους φίλους του στους δρόμους του Σόχο.
Το ακόμα πιο εντυπωσιακό με τα έργα του Μπασκιά είναι το πώς αυτά, μέσα στην αδρότητά τους, καταφέρνουν να συλλέξουν με μοναδικό τρόπο το καλλιτεχνικό απόσταγμα του παρελθόντος –το οποίο ο νεαρός δημιουργός δείχνει να γνώριζε άριστα– και να το μεταφράζει στη δική του εκφραστική γλώσσα. Κάπως έτσι, δίπλα σε ένα έργο αφιερωμένο στους κλασικούς, γεμάτο αναφορές στην Ιλιάδα, τον Σοφοκλή, τον Αναξαγόρα κτλ. υπάρχει ένα άλλο με ένα απίθανο ποπ κολάζ σκίτσων και παρατηρήσεων, υπό τον εύγλωττο τίτλο «Leonardo da Vinci’s Greatest Hits».