Η οδός Ερμού, η καμπυλωτή πρώτη παράλληλος του παραλιακού μετώπου της Μυτιλήνης, σε οδηγεί κατευθείαν στο παρελθόν, εκεί επιβιώνουν οι παλιές μυρωδιές και γεύσεις του νησιού. Υπάρχουν ακόμα μικρά μαγαζιά, παλαιοπωλεία, σπίτια του περασμένου καιρού, ώς και ένα ξύλινο περίπτερο άλλης εποχής. Εκεί βρίσκεται και ο καθολικός ναός της Μετάστασης της Θεοτόκου, η γνωστή Φραγκοκκλησιά, του 1843. Θα ήταν μία από τις εντελώς άγνωστες εκκλησίες διαφορετικού δόγματος στη χώρα μας, αν η τύχη της δεν είχε συνδεθεί με τον Αγιο Βαλεντίνο, τον διάσημο προστάτη των ερωτευμένων.
Κανείς δεν είναι σε θέση να τεκμηριώσει με ποιον ακριβώς τρόπο μεταφέρθηκαν τα οστά του στο νησί. Γνωρίζουμε, όμως, ότι αυτό έγινε πριν από τις αρχές του 20ού αιώνα από κάποιον οικείο του ευγενή και ιερέα Τζοβάνι-Μπατίστα Λονγκαρίνι ντι Σαν Κοστάντζο, στον οποίο τα δώρισε ο Πάπας Πίος το 1815. Το 1990 τα λείψανα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα από τον τότε εφημέριο της Καθολικής Εκκλησίας της Μυτιλήνης, Φραγκισκανό μοναχό πατέρα Τορκουάτο Μορίνι. Κάποια τμήματα από αυτά τα λείψανα τοποθετήθηκαν στο παρεκκλήσι του Τάγματος των Καπουτσίνων, το αφιερωμένο στους Αγίους Φραγκίσκο και Κλάρα, στην οδό Γκυιλφόρδου 7, στην πλατεία Βικτωρίας. Εικάζεται πως ένα μέρος τους κατέληξε στην έδρα της Καθολικής Εκκλησίας στη Ρώμη. Μετά τα έργα αποκατάστασης της Φραγκοκκλησιάς που αντιμετώπιζε τη φθορά του χρόνου, τα οστά επαναπατρίστηκαν στη Μυτιλήνη το 2014. Ομως ο λόγος που πήγα στον ναό δεν είναι για να ανάψω κερί στον Αγιο Βαλεντίνο, αλλά για να παρακολουθήσω την κυριακάτικη ακολουθία του Λόγου και τη Θεία Κοινωνία και να δω από κοντά το ποίμνιο. Αφρικανοί μετανάστες που πηγαίνουν εκεί για να προσευχηθούν.
Αφήνοντας πίσω μου την Ερμού, πέρασα από μια μικρή αυλή και ύστερα βρέθηκα μπροστά στη μια κλειστή μεταλλική πόρτα με περιθύρωμα από κοκκινωπή πέτρα. Ανοιξα, διστακτικά, για να βρεθώ στη μέση του μυστηρίου. Ο ναός ήταν κατάμεστος, ούτε μια θέση δεν είχε μείνει κενή. Ανάμεσα στις χιλιάδες των προσφύγων στη Μυτιλήνη, εκατοντάδες είναι καθολικοί το θρήσκευμα. Και κάποιοι από αυτούς επωφελούνται από τη δωρεάν μεταφορά με λεωφορείο από τον καταυλισμό προς τον ναό και πάλι πίσω. Στον άμβωνα, ήταν ο Λεν Μίτσιμ. Καθηγητής αγγλικών από το Λίβερπουλ, ήρθε στο νησί τη δεκαετία του ’80, παντρεύτηκε και έκανε οικογένεια. Οπως μου εξήγησε αργότερα, η καθολική επισκοπή της Χίου, στην οποία ανήκει διοικητικά ο ναός, έχει διαθέσει μόνιμο ιερέα, τον πατέρα Λέοντα Κισκίνη. Ομως δεν είναι δυνατόν να παρίσταται στο νησί τις Κυριακές το πρωί και έτσι δόθηκε στον γλυκύτατο καθηγητή-υποδιάκονο η άτυπη άδεια να δίνει τη θεία κοινωνία σε όσους θέλουν να μεταλάβουν. Το κήρυγμα γίνεται στα αγγλικά και στα γαλλικά.
«Οι περισσότεροι προέρχονται από χώρες όπως το Καμερούν, η Νιγηρία, η Δημοκρατία του Κονγκό και άλλα κράτη της υποσαχάριας Αφρικής όπου η Καθολική Εκκλησία έχει έντονη παρουσία», μου λέει μετά το μυστήριο, καθώς πίνουμε ένα καφέ στο «Πανελλήνιον», το πιο αγαπημένο παλιό στέκι των Μυτιληνιών στο λιμάνι. «Θεωρώ πολύ σπουδαίο για τους ανθρώπους αυτούς που έχουν υποστεί την τεράστια δοκιμασία της περιπετειώδους μετάβασης από τις μακρινές τους χώρες, να έχουν την ευκαιρία να προσευχηθούν, να ηρεμήσουν μέσα στη γαλήνη του ναού. Προσωπικά μιλώντας, η πίστη για εμένα είναι το ταξίδι προς την ελπίδα, προς κάτι καλύτερο. Πώς λοιπόν να μη συγκινηθείς από την παρουσία τους εδώ;» υπογραμμίζει ο Λεν. Πριν από μερικές ημέρες, ένας μετανάστης έφερε γλυκά για να κεράσει τους υπόλοιπους. Είχε εγκριθεί μια αίτηση ασύλου.
Για τους «εγκλωβισμένους»
Υπάρχει, όμως, κάτι ακόμα πιο σημαντικό σύμφωνα με τον υποδιάκονο: «Για εκείνους που ζουν όλη την ημέρα στο στρατόπεδο χωρίς να κάνουν κάτι, χωρίς καμιά αίσθηση του τι θα γίνει στο μέλλον, η επίσκεψη στην εκκλησία είναι ένα είδος κοινωνικοποίησης. Κάτι που τους κάνει να αισθάνονται πως ζουν σε μια κανονικότητα, ότι δεν είναι αδρανείς και παραπεταμένοι. Θα σας δώσω ένα ακόμα παράδειγμα. Μετά τους πρόσφατους σεισμούς, οργανώθηκε μια πρωτοβουλία από τον “Σύλλογο Συνύπαρξη και Επικοινωνία στο Αιγαίο” να επισκεφθούν όσοι πρόσφυγες το ήθελαν ορισμένα πληγέντα χωριά και να να βοηθήσουν τους κατοίκους. Γνώσεις έχουν άλλωστε. Αλλος ξέρει από υδραυλικά, άλλος ξέρει να κτίζει, άλλος να βάφει. Πήγανε στο Ακράσι και στο Λισβόρι. Η εμπειρία τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους ίδιους ήταν καταπληκτική. Με όσους μίλησα αργότερα, μου είπαν πως επρόκειτο για μία από τις ωραιότερές τους ημέρες στη Μυτιλήνη. Ξέχασαν τον καταυλισμό και πως ήταν μετέωροι…».
Προτού φύγω, ρώτησα τον Λεν πώς είναι το φρόνημα των κατοίκων σε μια εποχή που ανεβαίνει ξανά ο αριθμός των μεταναστών που καταφτάνουν κάθε μέρα: «Ο κόσμος επιδεικνύει κουράγιο και αλληλεγγύη. Αλλά αρχίζει πια και υπάρχει μια κούραση για το τεράστιο βάρος που έχει δεχθεί το νησί. Είναι, πάντως, άνθρωποι αξιοθαύμαστοι που δίνουν από το υστέρημά τους».