Η «φορολογητέα ύλη» επί της οποίας επιβάλλεται ο φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων δεν αντιστοιχεί, πλέον, ούτε στο ένα τρίτο του ΑΕΠ. Το δηλωθέν εισόδημα όλων των φορολογουμένων προσγειώθηκε το 2017 στα 73 δισ. ευρώ. Από αυτό το ποσό, τουλάχιστον 14-15 δισ. δεν υπάγονται σε φόρο λόγω του αφορολογήτου που ισχύει για μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες. Ετσι, σε μια χώρα με ΑΕΠ της τάξεως των 180 δισ. ευρώ η φορολογητέα ύλη περιορίζεται τελικώς κάτω από τα 60 δισ., φαινόμενο που δικαιολογεί σε μεγάλο βαθμό και την «τρύπα» που δημιουργείται στα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος παρά την εκτόξευση των φορολογικών συντελεστών σε πολύ υψηλά επίπεδα τουλάχιστον με βάση τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Η «εξαφάνιση» φορολογητέας ύλης –από το 2010 μέχρι σήμερα έχουν «χαθεί» περίπου 27 δισ. ευρώ– έχει πολλές αιτίες:
Μείωση μέσου μισθού
1. Την κατακόρυφη μείωση του μέσου μισθού και τη μετατόπιση εργαζομένων στη βάση της μισθολογικής πυραμίδας. Παρά τη μείωση του αφορολογήτου στις 8.636 ευρώ για τα εισοδήματα του 2016, ο ένας στους τρεις εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα δεν πλήρωσε ούτε ένα ευρώ φόρο, καθώς περίπου 680 χιλιάδες εργαζόμενοι επιβιώνουν πλέον με μισθό χαμηλότερο των 600 ευρώ τον μήνα. Η διεύρυνση αυτού του ποσοστού με την πάροδο του χρόνου είναι εντυπωσιακή. Το 2009, το αφορολόγητο ήταν στις 12.000 ευρώ. Με βάση τα μισθολογικά δεδομένα του συγκεκριμένου έτους, ο αριθμός των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα με μηδενική παρακράτηση φόρου περιοριζόταν στο 23,5%, καθώς τόσοι ήταν αυτοί που είχαν μισθό κάτω από 850 ευρώ τον μήνα. Με βάση τα εισοδήματα του 2016, και παρά τη μείωση του αφορολογήτου από τις 12.000 ευρώ στις 8.636 ευρώ, το ποσοστό των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα που δεν πληρώνουν φόρο έχει αυξηθεί στο 37,3%. Χρόνο με τον χρόνο το ποσοστό γίνεται και μεγαλύτερο, καθώς όσο διευρύνεται το μερίδιο της μερικής απασχόλησης και της εκ περιτροπής εργασίας τόσο περισσότεροι γίνονται και οι μισθωτοί που πέφτουν κάτω από το αφορολόγητο.
Φαινόμενο
2. Το φαινόμενο που παρατηρείται στους εργαζομένους ισχύει σε πολλαπλάσιο βαθμό στις τάξεις των συνταξιούχων. Σε σύνολο 2,6 εκατ. συνταξιούχων, περίπου ένα εκατομμύριο εισπράττουν κάτω από 650 ευρώ τον μήνα και ως εκ τούτου δεν πληρώνουν καθόλου φόρο. Μάλιστα, το ποσοστό αυτό θα διευρυνθεί μέχρι και το 2020, οπότε και θα μειωθεί εκ νέου το αφορολόγητο, καθώς οι περικοπές του 2018 και του 2019 θα αγγίξουν αυτή τη φορά και τους χαμηλοσυνταξιούχους, με αποτέλεσμα χιλιάδες εξ αυτών να σταματήσουν να έχουν οποιαδήποτε συμμετοχή στα φορολογικά βάρη. Από το σύνολο της συνταξιοδοτικής δαπάνης, η οποία κυμαίνεται στα 27-28 δισ. ευρώ ετησίως, στα 7 δισ. δεν επιβάλλεται φόρος.
Αυτοαπασχολούμενοι
3. Τη διεύρυνση της φοροδιαφυγής ειδικά από τους αυτοαπασχολουμένους. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το δηλωθέν εισόδημα υποχωρεί με ταχύτερο ρυθμό σε σχέση με το αντίστοιχο των μισθωτών αλλά και την πορεία του ΑΕΠ. Το 2010, το συνολικό δηλωθέν εισόδημα ήταν 100 δισ. ευρώ. Από αυτά, τα 76,8 δισ. δηλώθηκαν από μισθωτούς – συνταξιούχους και τα 23,45 δισ. ευρώ από τα υπόλοιπα φυσικά πρόσωπα (εισοδηματίες, αγρότες, επιτηδευματίες κ.λπ.). Το 2017, το δηλωθέν εισόδημα είχε ήδη υποχωρήσει κατά 27% στα 73 δισ. ευρώ. Το εισόδημα των μισθωτών περιορίστηκε στα 57,88 δισ. (δηλαδή μειώθηκε κατά 25%), ενώ των λοιπών φορολογουμένων κυμαίνεται πλέον στα 15 δισ. ευρώ υποχωρώντας κατά 36%.