Οι διαπραγματεύσεις για την ολοκλήρωση της τρίτης αξιολόγησης πηγαίνουν σαφώς καλύτερα από τις προηγούμενες. Θα πει κανείς ότι αυτό δεν είναι και πολύ δύσκολο, αφού οι προηγούμενες πήγαν πάρα πολύ άσχημα – τέλειωσαν ύστερα από πολύμηνη καθυστέρηση κάθε μία. Ωστόσο, αυτή τη φορά υπάρχει μία αξιόλογη διαφορά: Οτι έχει εμπλακεί άμεσα ο ίδιος ο πρωθυπουργός, στηρίζοντας ενεργά τη συστηματική και επίμονη (και επίπονη) προσπάθεια που κάνει ο αρμόδιος υφυπουργός, κ. Δ. Λιάκος, με λεπτομερή «checklists», για να αφυπνιστούν από τον λήθαργο τα εμπλεκόμενα υπουργεία.
Βεβαίως, παίζει θετικό ρόλο ότι λειάνθηκαν οι διαφοροποιήσεις και οι έντονες αντιπαραθέσεις σχετικά με το ελληνικό πρόγραμμα μεταξύ του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Ευρώπης. Ως φαίνεται, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, αυτό το εμπόδιο εκλείπει. Δεν είναι βέβαιο ότι δεν θα παρουσιαστεί πάλι μετά από λίγους μήνες. Αυτός είναι ένας λόγος που επιβάλλει στην ελληνική κυβέρνηση να βιαστεί και χωρίς καμία επιπλέον χρονοτριβή να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις. Πολλώ μάλλον, αφού έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος, εξαιτίας της ανέμελης θερινής κυβερνητικής ραστώνης…
Ενας επιπλέον και πολύ σημαντικός λόγος είναι η κρισιμότητα της περιόδου που διανύουμε. Τον Αύγουστο 2018, σε εννέα μήνες, θα λήξει το τρέχον πρόγραμμα, το γ΄ μνημόνιο. Και δ΄ μνημόνιο δεν θα υπάρξει, διότι ουδείς Ευρωπαίος είναι διατεθειμένος να συνεχίσει να μας δανείζει. Ολοι θέλουν να βγούμε στις αγορές, προκειμένου αυτές σταδιακά να απορροφούν τα δάνεια που μας έχουν δοθεί και έτσι να αρχίσουν να αποπληρώνονται Ευρωπαίοι φορολογούμενοι και ευρωπαϊκοί θεσμοί. Αλλά, για να μπορέσουμε να αντλούμε όλα τα αναγκαία κεφάλαια από τον Αύγουστο, πρέπει να ετοιμαστούμε.
Η έξοδος από το μνημόνιο δεν είναι ένα μονόπρακτο έργο. Δεν θα ανέβει τον Αύγουστο. Εχει ανέβει από τώρα. Θα πρέπει πριν από τον Αύγουστο να έχουμε βγει στις αγορές δύο ίσως και τρεις φορές, να τις έχουμε και να μας έχουν τεστάρει, να έχουμε δημιουργήσει μια πλήρη καμπύλη προϊόντων και αποδόσεων, έτσι ώστε τότε αφενός να είμαστε σε θέση με ασφάλεια να δανειζόμαστε για το σύνολο των χρηματοδοτικών αναγκών μας, αφετέρου να διαθέτουμε ένα κεφαλαιακό μαξιλάρι ασφαλείας για το πρώτο μετά τη λήξη του μνημονίου έτος. Αυτό έκαναν η Πορτογαλία και οι άλλες χώρες – και στην πράξη αποδείχτηκε ότι πολύ σοφά είχαν προνοήσει…
Με άλλα λόγια, ο Αύγουστο είναι εδώ, ο Αύγουστος είναι σήμερα. Δεν περισσεύει χρόνος. Για να (ξανα)βγούμε στις αγορές και να μπορέσουμε να δανειστούμε με επιτόκια που δεν θα ανατρέπουν τη δυνατότητά μας να εξυπηρετούμε το χρέος μας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η σφραγίδα φερεγγυότητας από τους σήμερα δανειστές μας. Το «έχει καλώς» από την τρόικα. Η ολοκλήρωση, δηλαδή, της τρέχουσας, τρίτης αξιολόγησης. Χωρίς αυτήν, δεν θα μπορέσουμε να δανειστούμε με ανεκτά επιτόκια ούτε καν για μικρά ποσά, δοκιμαστικά.
Αρκεί αυτό; Η νομοθέτηση όλων των μεταρρυθμίσεων που έχουν συμφωνηθεί είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη. Χρειάζεται οι μεταρρυθμίσεις να γίνουν πράξη, να υλοποιούνται – όχι να μένουν στα χαρτιά, όπως εν πολλοίς γίνεται μέχρι σήμερα. Δείτε το Ταμείο για τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας. Νομοθετήθηκε (παρά τον κλαυθμό και οδυρμό της αντιπολίτευσης, που είδε ότι χάνει ένα πανίσχυρο εργαλείο εξυπηρέτησης πάσης φύσεως τρωκτικών και πελατών…), στήθηκε με βραδύτατους ρυθμούς που αποτύπωναν την έκδηλη απροθυμία του πολιτικού συστήματος αλλά παραμένει ένας virtual μηχανισμός – χωρίς περιεχόμενο, σαν ρόδα που γυρίζει στον αέρα. Πολλές θεσμικές αλλαγές στα χαρτιά, λίγες στην πράξη.
Οι αγορές (κάποια στιγμή θα καταλάβουμε ότι) μπορεί να γίνουν πολύ πιο απαιτητικές, αυστηρές, σκληρές από την όποια τρόικα. Εκτιμούν ποιος και τι τους προσφέρει και το δέχονται ή γυρίζουν την πλάτη, το απορρίπτουν. Αυθημερόν αποφασίσουν. Αγοράζουν ή δεν αγοράζουν το ομόλογό σου – δεν αναλώνονται σε πολιτικές διαπραγματεύσεις, δεν έχουν κατανόηση του πολιτικού κόστους, δεν πασχίζουν για τη συνοχή της Ευρωζώνης.
Αν βγούμε στις αγορές χαρωποί και ανέτοιμοι, η χώρα θα γίνει δικό τους έρμαιο. Και ίσως κάποιοι νοσταλγήσουν την εποχή που ήταν «έρμαιο» της τρόικας…