Η μεταφορά της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο νέο κτίριο στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είναι ένα γεγονός που προκαλεί συνειρμούς και συγκίνηση. Συμβαίνει μέσα στον ιστό της πόλης, την αναμοχλεύει, δημιουργεί νέες συνάψεις. Από τον Απρίλιο του 2016 έχουν ξεκινήσει τα γυρίσματα μιας κινηματογραφικής ταινίας-ντοκιμαντέρ, διάρκειας περίπου 80 λεπτών, με ακριβώς αυτό το θέμα. «Είναι ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης, χωρίς τίποτε στημένο ή σχολιασμένο», λέει ο σκηνοθέτης Ηλίας Γιαννακάκης. «Δεν θα έχει voice over. Με αυστηρή χρονολογική σειρά, παρακολουθούμε τα στάδια της διαδικασίας. Αλλά δεν πρόκειται για ένα αποστασιοποιημένο ντοκιμαντέρ. Πλησιάζει τα πρόσωπα και αποσκοπεί στην ανάδειξη της όχι εύκολης συγκίνησης».
Με άξονα την προετοιμασία, τη μεταφορά και τη λειτουργία στο νέο κτίριο, και με άλλον άξονα τον ίδιο τον παλμό της πόλης, το νέο ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη προσκαλεί το άρρητο να παίξει ρόλο πρωταγωνιστικό. «Το θέμα από μόνο του εμπεριέχει τη συγκίνηση σε κάθε του κύτταρο», λέει ο σκηνοθέτης. «Γι’ αυτό προσεγγίζουμε τα πρόσωπα, τόσο τους επικεφαλής του εγχειρήματος όσο και τους καθαριστές, συντηρητές, εγκιβωτιστές, μεταφορείς… Δεν είναι μια ταινία σαν ρεπορτάζ. Καταγράφουμε τις δράσεις, τους ανθρώπους που σχεδιάζουν, εργάζονται, συνομιλούν, αγωνιούν και όποτε εκείνοι κρίνουν γυρίζουν στην κάμερα και μας μιλούν. Για να συμβεί αυτό, απαιτούνται ατελείωτες ώρες κινηματογραφικού υλικού. Με αυτόν τον τρόπο χτίζουμε την απολύτως απαραίτητη εξοικείωση με τους εργαζομένους ώστε να οδηγηθούμε στην αβίαστη ανάδειξη του ντοκουμέντου και της συνακόλουθης συγκίνησης».
Ο χρόνος έχει σημασία, γι’ αυτό τα γυρίσματα θα διαρκέσουν τουλάχιστον δύο χρόνια και θα δώσουν περίπου 1.000 ώρες υλικού. Το πέρασμα του χρόνου γίνεται βίωμα, όπως και οι εποχές. «Εκτός από τους ανθρώπους, κεντρικοί ήρωες είναι τα ίδια τα βιβλία, τα συγγράμματα και όλος ο πνευματικός πλούτος που είναι και το αντικείμενο της ταινίας. Eκτός από τους επικεφαλής, τους μεταφορείς, τους συντηρητές και τους εργαζομένους στην Εθνική Βιβλιοθήκη και όλους τους νέους ανθρώπους που συμμετέχουν υπό διάφορες ιδιότητες στο όλο εγχείρημα, θα υπάρχουν σχεδόν ισότιμα και οι απέξω. Ντόπιοι, ξένοι, τουρίστες, πρόσφυγες, διαδηλωτές και άνθρωποι του μόχθου».
Ο Ηλίας Γιαννακάκης, με την εμπειρία του στο ντοκιμαντέρ και στη μυθοπλασία (από τις πρόσφατες μεγάλου μήκους δουλειές του, το ντοκιμαντέρ για τα Καλάβρυτα και η ταινία «Χαρά»), προχωράει στη σύνθεση ενός πυκνού, υπαινικτικού και υβριδικού παλίμψηστου πάνω στην ίδια την πόλη με όχημα την Εθνική Βιβλιοθήκη. Η αποτύπωση της φθοράς βιβλίων, χειρογράφων, χαρτών ή των χώρων του παραδοσιακού κτιρίου έχει κυρίαρχη θέση, κυρίως «δραματικό στοιχείο» με έντονο συμβολισμό. Το όλο εγχείρημα γίνεται φυσικά σε συνεργασία με τους παράγοντες της Εθνικής Βιβλιοθήκης όπως τον διευθυντή Φίλιππο Τσιμπόγλου και τον πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου Σταύρο Ζουμπουλάκη. «Μέχρι στιγμής, η ταινία διαθέτει την προέγκριση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου για ένα μικρό μέρος του απαιτούμενου προϋπολογισμού και αναζητούμε εναγωνίως τα υπόλοιπα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό», λέει ο Ηλίας Γιαννακάκης που έχει αναλάβει και τη βασική κάμερα. Πολύτιμη είναι η συνεργασία στην παραγωγή της Αποστολίας Παπαϊωάννου.
Ηχος και διπολική σχέση
Η ταινία, καθώς σαφώς δημιουργεί έναν άλλο κανόνα για το τι σημαίνει καταγραφή και «υπομνηματισμός» μιας μεταστέγασης, δίνει βάρος στον ήχο και στη διπολική σχέση του κόσμου της Εθνικής Βιβλιοθήκης με την πόλη και την κοινωνία που την αγκαλιάζει. «Οι ήχοι, εξωτερικοί και εσωτερικοί, καθώς και η off πρόζα θα δουλευτούν επί πολύ καιρό ώστε να έχουν χαρακτήρα “ηχομουσικής”», λέει ο Ηλίας Γιαννακάκης. Η ταινία, σύμφωνα με την παραγωγή, στηρίζεται στην ανάδειξη πάσης φύσεως παραλληλιών: «Καθαρισμός και συντήρηση παλαιτύπων ή εγκιβωτισμός μαζί με μια δράση που συμβαίνει στον δρόμο. Επιμένουμε στην παραλληλία. Οι δράσεις είναι πολλές: καθαρισμός, συντήρηση, αναγνώριση, τεκμηρίωση, ταξινόμηση ενόψει της μεταφοράς των κοντέινερ, απεντόμωση, ψηφιοποίηση, μεταφορά σε ειδικά εργαστήρια ειδικής χημικής επαναφοράς, αναγνωστήριο, συσκέψεις, συνεδριάσεις του Εφορευτικού Συμβουλίου, συζητήσεις με πολιτικούς παράγοντες και ανθρώπους του ιδρύματος, εγκιβωτισμός, σταδιακή ανάδειξη του καινούργιου χώρου, μεταφορά, εγκαίνια, λειτουργία στην καινούργια στέγη. Θα αποκαλύπτονται σταδιακά όπως τα πρόσωπα και τα βιβλία». Από το 1903 ώς το 2018 υπάρχει ένα πλέγμα ανθρώπινης σκέψης και εργασίας.