Στις 23 Οκτωβρίου, ανήμερα την ημέρα των γενεθλίων του, ο Αντώνης Γιαλελάκης από τη Νεάπολη Λασιθίου ξεκίνησε μόνος να ανεβεί στην κορυφή του Ψηλορείτη. «Φοβήθηκα πάρα πολύ, όχι το βουνό, αλλά ότι δεν θα τα καταφέρω, ότι θα στραμπουλήξω το πόδι μου, ότι κάτι θα γίνει. Κι όμως τα κατάφερα. Πετούσα που το έκανα». Στο εκκλησάκι του Τίμιου Σταυρού, στα 2.456 μέτρα ύψος, ζήτησε από ένα ζευγάρι Γερμανών να τον βγάλουν μια φωτογραφία. Μετά έκατσε σε ένα βράχο, καθάρισε δύο πορτοκάλια για να πάρει ο οργανισμός υγρά και πήρε τον δρόμο της επιστροφής. Και θα ήταν ακόμα ένα κατόρθωμα ενός κουζουλοκρητικού, εάν ο 48χρονος Αντώνης Γιαλελάκης δεν ήταν μεταμοσχευμένος καρδιάς.
Το εγχείρημα ήταν μεν παράτολμο, αλλά όχι επικίνδυνο. Οπως λέει ο Αντώνης, ένας άνθρωπος που εκτιμά τη ζωή δεν τη διακινδυνεύει άδικα. Τη σέβεται, την προστατεύει. Και μετά τη μεταμόσχευση, έχει αγαπήσει παράφορα τη ζωή. Τα 15 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει από τότε –τα κλείνει στις 2 Δεκεμβρίου– νιώθει βαθιά την υποχρέωση να ανταποδώσει το δώρο που του δόθηκε, στηρίζοντας όσους περιμένουν στις λίστες αναμονής, αποθαρρύνονται, λυγίζουν. Η ανάβαση ήταν κι αυτός ένας τρόπος να τους πει ότι, μετά τη μεταμόσχευση, μπορείς να κάνεις πράγματα. Διαγνώστηκε με καρδιακή ανεπάρκεια στα 30 του, το 1999. Είχε πάει να δώσει αίμα –ήταν από τα 18 του εθελοντής αιμοδότης– και αποφάσισε μαζί να κάνει εξετάσεις. Οι αιματολογικές ήταν καλές, αλλά στο καρδιογράφημα είδε τον γιατρό να γουρλώνει τα μάτια του. «Ο γιατρός σηκώθηκε και άρχισε να πηγαίνει πάνω κάτω. “Τι συμβαίνει;” τον ρώτησα. “Μην ανησυχείς, θα καλέσουμε ασθενοφόρο”, είπε. Σκέφτηκα ότι θα περνάω έμφραγμα, αν και αισθανόμουν μια χαρά. Η διάγνωση ήταν ιδιοπαθής διατατική μυοκαρδιοπάθεια (σ.σ. “ιδιοπαθής” σημαίνει άγνωστης αιτίας)». Το προσδόκιμο ζωής ήταν έξι μήνες, εκτός κι αν βρισκόταν συμβατό μόσχευμα.
Ο Αντώνης αρχικά αντιδρούσε στη σκέψη της μεταμόσχευσης. «Φοβόμουν μην άρχιζα να εύχομαι να πεθάνει κάποιος άλλος για να ζήσω εγώ», λέει, εξηγώντας τις θυελλώδεις σκέψεις που κάνει ένας άνθρωπος που ξαφνικά βρίσκεται πρόσωπο με πρόσωπο με τον θάνατο. «Είχα τρομακτικό ηθικό ενδοιασμό. Θυμάμαι να προσεύχομαι και να λέω “Θε μου, έτσι και το επιθυμήσω αυτό, πάρε με εκείνη τη στιγμή”». Την ίδια ώρα, υπέφερε. «Τότε δεν υπήρχε η τεχνητή καρδιά, η ανεπάρκεια ήταν οδυνηρή. Δεν μπορούσα να κοιμηθώ, να ξαπλώσω, ήμουν ακίνητος σε μια καρέκλα. Πνιγόμουν από τα υγρά στον πνεύμονα, έβηχα συνέχεια». Η ανεπάρκεια κάλπαζε. Η καρδιακή δύναμη μετριέται από το κλάσμα εξώθησης. Οταν διαγνώστηκε, χωρίς ακόμα να έχει συμπτώματα, είχε κλάσμα εξώθησης 30% (στους υγιείς ανθρώπους κυμαίνεται γύρω στο 60%). «Οι γιατροί αναρωτιούνταν πώς ζούσα». Τα συμπτώματα άρχισαν όταν είχε πέσει πια στο 20%.
Μια μέρα χτύπησε το τηλέφωνο. «Με κάλεσαν από το Ωνάσειο και μου είπαν ότι υπάρχει ένα μόσχευμα από ένα παλικάρι που δεν μπορεί να το λάβει ένας ασθενής γιατί έχει πάθει λοίμωξη και ο μόνος συμβατός ήμουν εγώ. Στην αρχή πάλι αντιστάθηκα. Ο λόγος που προχώρησα στη διαδικασία ήταν γιατί για χρόνια ήμουν εθελοντής αιμοδότης. Εφόσον έδινα αίμα, ένιωσα ότι έχω “δικαίωμα” να δεχτώ κι εγώ έναν άλλο ιστό. Μετά συνειδητοποίησα ότι το παιδί έχει πεθάνει και ότι, εάν δεν το έπαιρνα εγώ, το μόσχευμα θα χανόταν. Ετσι ρώτησα τη μητέρα μου “μάνα, πάμε;” και μου λέει “κάνε το σταυρό σου και πάμε”».
Στις εξετάσεις που έκανε πριν από τη μεταμόσχευση, διαπιστώθηκε ότι το κλάσμα εξώθησης είχε φτάσει στο 8%. Οτι ανέπνεε ακόμα ήταν θαύμα. «Η καρδιά μου ήταν μεγάλη σαν πεπόνι και μαύρη, αλλά δεν με πρόδωσε, δεν της έχω παράπονο. Αγάπησε πολύ η καρδιά αυτή».
Αγάπησε δυνατά και η επόμενη, με το που χτύπησε στο στήθος του. Τόσο που ο Αντώνης αποφάσισε ότι η ζωή του δεν έχει κανένα νόημα χωρίς αυτήν. «Και αγάπη για τα μικρά πράγματα, εκεί είναι που έχει σημασία. Ακόμα και το να περπατάς στον δρόμο και να σηκώσεις ένα σκουπίδι –αν και τη λέξη σκουπίδι, απόρριμμα, τη φοβόμαστε εμείς οι μεταμοσχευμένοι–, το να στρώνεις το κρεβάτι σου κάθε μέρα. Μικρές κινήσεις, απλά πράγματα».
Ομιλίες και δράσεις
Αυτή την αποστολή έχει με τη νέα του καρδιά. Να χρησιμοποιεί τα εφόδιά του για πιο ουσιαστικά πράγματα. Μετά τη μεταμόσχευση, μπήκε στο Πάντειο και σπούδασε Κοινωνική Ανθρωπολογία. «Ετσι γνωρίζω πολύ καλά από έρευνες ότι, στην περίπτωση που η προσέγγιση από τους γιατρούς γίνει σωστά, μόνο 13% των συγγενών αρνούνται να δωρίσουν τα όργανα των ανθρώπων τους. Το πρόβλημα είναι ότι δεν αναγνωρίζεται ο εγκεφαλικός θάνατος στις ΜΕΘ και κανείς δεν απευθύνεται στις οικογένειες για να συναινέσουν. Τα μοσχεύματα χάνονται από τη μη αναγνώρισή τους». Φυσικά, χτύπησε την πόρτα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων δηλώνοντας διαθέσιμος να συνδράμει με τα όποια μέσα του στη διάδοση της ιδέας της δωρεάς οργάνων και της αιμοδοσίας. Εδώ και πολλά χρόνια πραγματοποιεί ομιλίες και δράσεις για τον σκοπό. Παρ’ όλ’ αυτά, ενόψει της προχθεσινής του αποστολής, να μιλήσει σε παιδιά από σχολεία των Χανίων, λίγο φοβήθηκε. «Ηταν η πρώτη φορά που θα μιλούσα σε παιδιά». Τελικά τα κατάφερε και ήταν σαν να ανέβηκε ψηλότερα κι απ’ τον Ψηλορείτη.