Ενα τεράστιο πηνίο περίπου 4,5 μέτρων υποδέχεται τους επισκέπτες στο φουαγιέ του Κέντρου Διάδοσης Επιστημών ΝΟΗΣΙΣ στη Θεσσαλονίκη. Τα φώτα χαμηλώνουν και μια γαλάζια «αστραπή» φωτίζει το λόμπι. Πρόκειται για το διάσημο πηνίο Τέσλα που ήρθε στη Θεσσαλονίκη από το Βελιγράδι για τις ανάγκες της νέας περιοδικής έκθεσης του μουσείου προς τιμήν του σπουδαίου αλλά παραγνωρισμένου Αμερικανοσέρβου επιστήμονα Νίκολα Τέσλα. Το θέαμα μοιάζει μαγικό, κάτι που αποτέλεσε ευχή και κατάρα για τη ζωή του επιδραστικού επιστήμονα.
Σε μια πρόχειρη αναζήτηση στο Διαδίκτυο το όνομα «Τέσλα» προκαλεί «ηλεκτροπληξία»: τα αποτελέσματα ανέρχονται σε περίπου 175 εκατομμύρια αλλά έχουν σχέση σχεδόν αποκλειστικά με τη γνωστή αμερικανική αυτοβιομηχανία και τον Ιλον Μασκ. Στο όνομα του εφευρέτη του εναλλασσόμενου ρεύματος και ερευνητή του ηλεκτροκινητήρα «Νίκολα Τέσλα» η τάση πέφτει και τα αποτελέσματα είναι μόλις 16 εκατομμύρια, ενώ αν γράψετε το όνομά του στα ελληνικά θα βρείτε και αναφορές για την «ελληνική» καταγωγή του Θεσσαλού Τέσλα, για τα κρυμμένα «υπερόπλα» και την «ακτίνα θανάτου» και για μυστικές δυνάμεις που δεν τον άφησαν να εξελιχθεί.
«Η αλήθεια για τη ζωή του Τέσλα είναι πιο συναρπαστική από τον μύθο που τον συνοδεύει», μου λέει από το Βελιγράδι ο διευθυντής του Μουσείου «Νίκολα Τέσλα» Μπράνιμιρ Γιοβάνοβιτς λίγες μέρες πριν από την έλευσή του στη Θεσσαλονίκη. Τα τελευταία χρόνια ο κ. Γιοβάνοβιτς προσπαθεί να ρίξει φως στην προσωπικότητα και τη φιλοσοφία του Αμερικανοσέρβου επιστήμονα που πειραματίστηκε με το ηλεκτρικό ρεύμα και την ασύρματη μεταφορά ενέργειας. «Διαπιστώσαμε ότι το brand “Τέσλα” γίνεται ολοένα και πιο γνωστό, ενώ ο επιστήμονας πίσω από το όνομα μένει στη σκιά. Θέλουμε να βοηθήσουμε το σύγχρονο κοινό να καταλάβει ποιος ήταν ο Νίκολα Τέσλα», τονίζει.
«Στην ηλικία των 30-35 ετών ο Τέσλα ήταν ένας σταρ της εποχής του», μας λέει ο υπεύθυνος εκθέσεων και ανάπτυξης περιεχομένου του ΝΟΗΣΙΣ Λεωνίδας Γυμνόπουλος, προσθέτοντας ότι «ως χαρακτήρας ήταν ιδιόρρυθμος και εκκεντρικός αλλά καλλιεργούσε ένα μυστήριο γύρω από τον εαυτό του για να προσελκύσει την προσοχή πιθανών επενδυτών, όπως του Αμερικανού τραπεζίτη Τζον Π. Μόργκαν». Τα εργαστήριά του ήταν εν μέρει και εκθετήρια με τις εφευρέσεις του και οι επισκέπτες της έκθεσης θα έχουν την ευκαιρία να περιηγηθούν μέσα σε αυτά με τη βοήθεια της τεχνολογίας επαυξημένης πραγματικότητας (augmented reality). Στην έκθεση παρουσιάζονται συνολικά 14 διαδραστικά εκθέματα του Τέσλα, όπως ο επαγωγικός κινητήρας και το περίφημο σκάφος που λειτουργούσε με τηλεχειρισμό το 1898, μακέτες από το αεροπλάνο κάθετης απογείωσης, τα επιτεύγματά του στην ανάπτυξη των ακτίνων Χ, σχέδια για την ασύρματη μεταφορά ενέργειας, τεκμήρια για τη ζωή του και τη βιογραφία του αλλά και στοιχεία που μαρτυρούν μια ολιστική φιλοσοφία ζωής. «Ο Τέσλα μιλούσε από τότε για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, προειδοποιούσε για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων, έβλεπε τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα», σημειώνει ο κ. Γυμνόπουλος.
Εμμονική ζωή
Ο Νίκολα Τέσλα γεννήθηκε το 1856 σε μια περιοχή της σημερινής Κροατίας και στα 86 χρόνια της ζωής του κατάφερε και κατοχύρωσε περίπου 300 εφευρέσεις, ενώ διεκδικούσε δικαστικά άλλες, όπως την ευρεσιτεχνία της χρήσης ραδιοκυμάτων στις επικοινωνίες που είχε κατοχυρώσει ο Μαρκόνι. Στον αγώνα μεταξύ των δύο για το ποιος θα κάνει την πρώτη ασύρματη μετάδοση νικητής αναδείχθηκε ο Μαρκόνι οδηγώντας στην απομάκρυνση του κύριου χρηματοδότη του Τέσλα, του Τζ. Π. Μόργκαν, και στον οικονομικό παραγκωνισμό του. Τα μεγάλα οικονομικά ανοίγματα του Τέσλα στην έρευνα, σε πειράματα και στα εργαστήρια που έστηνε, όπως στο Κολοράντο και στο Λονγκ Αϊλαντ, αλλά και κάποια δημοσιεύματα της εποχής για «συνομιλίες» του με εξωγήινους (που κατά πάσα πιθανότητα ήταν ραδιοκύματα από άλλα επιστημονικά πειράματα) ξεθώριασαν το ηλεκτροφόρο αστέρι του επιστήμονα. Λίγα χρόνια πριν την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μιλούσε σε συνεντεύξεις για ένα αμυντικό όπλο που ήθελε να κατασκευάσει, ισχυριζόταν ότι είχε ανακαλύψει την κοσμική ακτινοβολία, όπως και ότι μια εφεύρεσή του είχε προκαλέσει τον σεισμό του 1898 στην Νέα Υόρκη. Πέθανε φτωχός και μόνος σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου με αριθμό πολλαπλάσιο του τρία, όπως εμμονικά ζητούσε.
Σε κάθε περίπτωση, ο εκκεντρικός επιστήμονας άφησε μια μεγάλη κληρονομιά που χρήζει διερεύνησης και η ψηφιοποίηση του αρχείου του και η ανοικτή πρόσβαση στο Μουσείο του Βελιγραδίου είναι ένα βήμα σε αυτή την κατεύθυνση. Ποιος ξέρει πόσες τρίχες θα σηκωθούν όρθιες και δεν θα είναι από τον στατικό ηλεκτρισμό.
«Νίκολα Τέσλα – Ο άνθρωπος που εφηύρε το μέλλον», ΝΟΗΣΙΣ, έως τις 31/3/2018.