Πριν από μερικούς μήνες εκδόθηκε στα ελληνικά ένα σημαντικό βιβλίο του Βρετανού παιδιάτρου και ψυχαναλυτή Ντ. Γ. Γουίνικοτ (D.W. Winnicott) από τις εκδόσεις Επέκεινα, σε μετάφραση και εισαγωγή του Θ. Χατζόπουλου, με τίτλο «Διαδικασίες ωρίμανσης και διευκολυντικό περιβάλλον». Στις 10 και 11 Νοεμβρίου η ελληνική ομάδα της International Winnicott Association, η Ελληνοαμερικανική Eνωση και το Hellenic American College διοργανώνουν διημερίδα στο θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ενωσης και στον χώρο των εκδόσεων Γαβριηλίδη με προσκεκλημένη την ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια και μελετήτρια του Γουίνικοτ, Μάργκαρετ Μπόιλ Σπέλμαν (Margaret Boyle Spelman), η οποία μας μίλησε για τη συμβολή του Βρετανού ψυχαναλυτή.
Ο Γουίνικοτ ήταν επικοινωνιακός. Απευθύνθηκε σε ένα ευρύ κοινωνικό φάσμα, επαγγελματιών και μη. Και χρησιμοποιούσε την καθημερινή γλώσσα – δίνοντάς της, όπως ο ίδιος έλεγε, τη δική του «πινελιά». Ηταν ένας «προσιτός στην ακρόαση» εκφωνητής που επιθυμούσε, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και έπειτα από αυτόν, με την απομάκρυνση των παιδιών από τα σπίτια τους και τον αποχωρισμό τους από την οικογένεια, να δώσει παρηγοριά σε μητέρες, σε γονείς και σε θετούς γονείς εξίσου. Λέγεται πως οι δημόσιες διαλέξεις του στη δεκαετία του 1960 υπήρξαν τόσο δημοφιλείς όσο οι Beatles.
Εμείς και οι άλλοι. Ο Γουίνικοτ έλεγε ότι το «αιώνιο καθήκον του ανθρώπου» είναι να «παραμείνει ξεχωριστός αλλά και συνδεδεμένος». Νομίζω πως αυτό πάντα ισχύει για μας ως άτομα και πιθανώς να είναι επίσης και το αιώνιο εθνικό μας καθήκον. Ακόμη και αν προερχόμαστε από διαφορετικά έθνη, μας ενώνει η ανθρώπινη κατάσταση και η φύση μας ως ανθρώπινα όντα. Υποθέτω πως είναι ζήτημα ισορροπίας – για παράδειγμα να προσπαθούμε να είμαστε μέρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης κρατώντας παράλληλα την εθνική μας ταυτότητα.
«Είμαι καλή μητέρα»; Νομίζω πως οι γυναίκες εξακολουθούν και σήμερα να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους! Υπάρχει ακόμη, στην Ιρλανδία τουλάχιστον, μια τεράστια πίεση στις γυναίκες γενικά και στις μητέρες ειδικότερα. Το μεγαλύτερο βάρος της φροντίδας του βρέφους και του παιδιού εξακολουθεί να πέφτει στις γυναίκες. Νομίζω πως υπάρχουν κάποια πράγματα να θυμηθούμε εδώ: O Γουίνικοτ κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια να τονίσει την υπέροχη αφοσίωση αγάπης και προσαρμογής στις ανάγκες, που μια μητέρα παρέχει στο παιδί της, στη συνήθη «αρκετά καλή» κατάσταση. Υποστήριξε τις γυναίκες και τις ενθάρρυνε να πιστεύουν ότι γνωρίζουν τι είναι σωστό για το παιδί τους.
Προσπάθησε να ευαισθητοποιήσει τους ανθρώπους για τη ζωτικής σημασίας εργασία που συνεπάγεται η φροντίδα ενός μωρού και η έγνοια ενός παιδιού, σε μια περίοδο που αυτό θεωρούνταν δεδομένο και ήταν υποτιμημένο. Οταν ο Γουίνικοτ μίλησε σε ανθρώπους που πληρώνονταν για να φροντίζουν παιδιά σε ξενώνες φιλοξενίας, είχε πολύτιμες ιδέες σχετικά με τη σημασία της αξιοπιστίας του περιβάλλοντος και της προσωπικής ανταπόκρισης. Οταν μίλησε για την 100% προσαρμογή της μητέρας στο βρέφος στο ξεκίνημα της ζωής του, τόνισε, επίσης, και την προσωρινή φύση της κατάστασης αυτής και την ισοδύναμης σημασίας ποιότητα της διαδικασίας διάλυσης της αυταπάτης (του βρέφους), η οποία θα ακολουθούσε μετά περίπου τις δώδεκα εβδομάδες και η οποία είναι επίσης μέρος του ρόλου της μητέρας, κάτι που αναδεικνύει το πόσο σημαντικό είναι η μητέρα να συνεχίζει πάντοτε να είναι ο εαυτός της.
Η πρόθεση του Γουίνικοτ ήταν να ελαφρύνει την πίεση από τις γυναίκες. Το διάγραμμά του, με τους ομόκεντρους κύκλους, με τη μητέρα να κρατά το βρέφος στο κέντρο και τον πατέρα να κρατά τη μητέρα που κρατά το βρέφος γύρω τους, και τον επόμενο κύκλο να δείχνει την οικογένεια που κρατά κι έπειτα την κοινότητα και μετά την κοινωνία που, με τη σειρά της, κρατά το σύνολο. Η ευθύνη για την ανατροφή του παιδιού είναι μια συμμετοχική κοινωνική ευθύνη κι όχι μια ευθύνη που αφήνεται σε μια γυναίκα σε κατάσταση απομόνωσης χωρίς υποστήριξη. Ο Γουίνικοτ υποστήριζε πως κάθε ικανοποιημένη και αισθανόμενη πληρότητα γυναίκα θα εκπληρώσει με το παραπάνω τον ρόλο της ως μητέρα εξαιρετικά καλά.
Η είσοδος είναι ελεύθερη. Για δηλώσεις συμμετοχής και πληροφορίες http: www.iwassociation.gr, e-mail: [email protected]
Ευχαριστίες στους: Αρη Κουλό, Μαριάνθη Καλατζή, Νεφέλη Ταμπάκη και Κασσιανή Πολίτου που έκαναν τη μετάφραση της συζήτησης.