ZADIE SMITH
Swing Time
εκδ. Hamish Hamilton, σελ. 453
H Τρέισι και η κολλητή της έχουν το ίδιο σοκολατένιο χρώμα, κατοικούν στην ίδια υποβαθμισμένη συνοικία του Λονδίνου και λατρεύουν τον χορό, όμως οι ομοιότητές τους σταματούν εκεί. Η Τρέισι ενσαρκώνει όλα τα στερεότυπα που θα συσχέτιζε κανείς με ένα κορίτσι της τάξης της: Ατίθαση και αδιάφορη για τα μαθήματα, δεν αργεί να αρχίσει τα πειράματα με το σεξ και τα ναρκωτικά, ενώ ο βίαιος πατέρας της μπαινοβγαίνει στη φυλακή ή μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ των δύο οικογενειών του υπό το παθητικό βλέμμα της μητέρας της.
Αντίθετα, η ανώνυμη αφηγήτρια του Swing Time, του πέμπτου μυθιστορήματος της Ζέιντι Σμιθ που συμπεριλήφθηκε στη μακρά λίστα για το φετινό βραβείο Μπούκερ, έχει την τύχη να είναι κόρη μιας αυτοδίδακτης, δυναμικής γυναίκας, αποφασισμένης να γαλουχήσει την κόρη της με τις αξίες του φεμινισμού και της κριτικής σκέψης.
Τα κορίτσια περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους βλέποντας βίντεο του Φρεντ Αστέρ ή προσπαθώντας να μιμηθούν τις κινήσεις του Μάικλ Τζάκσον – η ταλαντούχα Τρέισι με επιτυχία, η ανασφαλής, αδέξια φίλη της όσο της το επιτρέπουν η πλατυποδία της και μια γενικότερη έλλειψη χάρης. Χρόνια αργότερα, η αφηγήτρια έχει αφήσει οριστικά πίσω το παρελθόν της και εργάζεται ως βοηθός του ειδώλου των νεανικών της χρόνων, της Εϊμι που, με την αγέραστη εμφάνισή της και το ενδιαφέρον της για τα παιδιά της Αφρικής, φέρνει στον νου τη Μαντόνα. Στη λίστα των καθηκόντων της ως βοηθού, στο νούμερο ένα περιλαμβάνεται η παραμονή για μεγάλα διαστήματα σε ένα χωριό της Γκάμπια, όπου η Εϊμι χρηματοδοτεί τη δημιουργία ενός πρότυπου σχολείου για κορίτσια.
Είναι μια έντονη εμπειρία για τη νεαρή γυναίκα, που μεγάλωσε με τις αφηγήσεις της Τζαμαϊκανής μητέρας της και τους μύθους του αφρικανικού της παρελθόντος. Συνηθισμένη να υφίσταται διακρίσεις επειδή είναι μαύρη, στην Γκάμπια αντιμετωπίζει ανάλογες προκαταλήψεις γιατί θεωρείται λευκή και προνομιούχα. Εν τέλει ανακαλύπτει πως έχει ελάχιστα κοινά με τις συνομήλικές της στη Δυτική Αφρική και δυσκολεύεται να καταλάβει γιατί δεν είναι πρόθυμες να εγκαταλείψουν το χωριό τους ή να επαναστατήσουν ενάντια σε αυτό που η ίδια ερμηνεύει ως καταπίεση.
Οταν η εργοδότριά της παίρνει υπό την προστασία της έναν νεαρό άντρα από το χωριό και λίγο αργότερα υιοθετεί ένα νεογέννητο μωρό με συνοπτικές διαδικασίες, η αφηγήτρια (που κατά βάθος είναι εξοργισμένη γιατί έχει περάσει σε δυσμένεια) αποφασίζει να μετατραπεί σε υπερασπιστή της δικαιοσύνης και δημοσιοποιεί στοιχεία σχετικά με την παράνομη υιοθεσία στο Διαδίκτυο. Τότε, εν μέσω ενός μιντιακού σκανδάλου, η εξαφανισμένη για χρόνια Τρέισι εμφανίζεται ξανά και οι προθέσεις της είναι κάθε άλλο παρά καλές.
Η κάποτε ταλαντούχος χορεύτρια έχει στο βιογραφικό της μόνο μερικούς δεύτερους ρόλους σε μιούζικαλ, ζει στο πατρικό της σπίτι, μεγαλώνει μόνη της τα τρία παιδιά που έχει κάνει με ισάριθμους άντρες και αφιερώνει υπερβολικά πολύ χρόνο στη σύνταξη εκβιαστικών επιστολών με αποδέκτη τη βαριά άρρωστη μητέρα της παλιάς της κολλητής. Αναρτώντας στο Διαδίκτυο ένα «ένοχο» βίντεο από την παιδική τους ηλικία, καταφέρνει να στρέψει την κοινή γνώμη ενάντια στην πρώην φίλη της, καταδικάζοντάς την στην απομόνωση και αναγκάζοντάς την να έρθει αντιμέτωπη με τον εαυτό της.
Χωρίς «καλούς» ή «κακούς»
Στην πραγματικότητα, η Τρέισι δεν είναι πιο δυστυχισμένη από τη φίλη της που, τυφλωμένη από έναν συνδυασμό ανασφάλειας, εγωισμού, φθόνου και υπεροψίας, δεν έχει καταφέρει να συνάψει ούτε μια βαθιά σχέση, πληγώνοντας με την ψυχρότητά της όσους τόλμησαν να την αγαπήσουν.
Το Swing Time είναι, κατά βάση, ένα μυθιστόρημα για τη σχετικότητα της ευτυχίας, που κάποιοι τη βρίσκουν σε ένα μικρό χωριό της Γκάμπια και άλλοι την αναζητούν μάταια σε πολυτελείς βίλες στις μητροπόλεις του κόσμου. Είναι ένα μυθιστόρημα χωρίς «καλούς» και «κακούς», αφού όλοι οι χαρακτήρες υποφέρουν, υφίστανται αδικίες, διαπράττουν ασυγχώρητα σφάλματα, ονειρεύονται ένα καλύτερο μέλλον και καταλήγουν απλώς να επαναλάβουν το παρελθόν. Μολονότι στερείται γραμμικής πλοκής, «κρατάει» τον αναγνώστη χάρη στις ανατροπές, στο ειρωνικό χιούμορ και κυρίως στην ιδιαίτερη γραφή της Ζέιντι Σμιθ, η οποία είναι χωρίς αμφιβολία μία από τις πιο ταλαντούχους συγγραφείς της γενιάς της.