Χαμηλός πήχυς

2' 57" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Π​​ρόσφατα, ο υπουργός Oικονομικών προσπάθησε να αστειευθεί με τον γνωστό άγαρμπο τρόπο του. Μολονότι ιδιαίτερα άστοχος, πέτυχε διάνα όταν μίλησε για «χαμηλό πήχυ». Αυτές οι λέξεις περιγράφουν συμπυκνωμένα το κεντρικό μας πρόβλημα. Eχουμε εθιστεί στην αποδοχή μιας πραγματικότητας όπου, π.χ., συμμορίες μπορούν να δέρνουν τον οποιοδήποτε (ανάπηρους, καθηγητές, ευέλπιδες, μετανάστες) οπουδήποτε (στο πανεπιστήμιο, στο κέντρο της πόλης, σε γειτονιές) χωρίς τον παραμικρό κίνδυνο να υποστούν κυρώσεις. Αν κατά τύχη συλληφθούν, θα αφεθούν ελεύθεροι. Αν παραπεμφθούν σε δίκη, αυτή θα αναβληθεί ποιος ξέρει για πότε. Και αν ποτέ πραγματοποιηθεί και καταλήξει σε καταδίκη, η ποινή θα είναι ασήμαντη ή θα γίνει στην πράξη ασήμαντη μέσα από τα νομικά παράθυρα, που έχουν μετατρέψει τις φυλακές σε κέντρα διερχομένων. Η πιο επιτυχημένη ίσως επιχειρηματική και τεχνολογική καινοτομία της τελευταίας δεκαετίας, που έφερε επανάσταση στις μεταφορές με ταξί, έχει μπει στο στόχαστρο, ενώ η εισαγωγή ηλεκτρονικού εισιτηρίου στο μετρό –ένα από τα λίγα «συστήματα» υψηλών προδιαγραφών που διαθέτουμε– ήταν πραγματικό φιάσκο.

Οι ένοχοι είναι γνωστοί. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει αναγάγει σε επιστήμη τον παλιό ασύδοτο και μυωπικό κομματισμό, που παραμερίζει τους επιτυχημένους και ευσυνείδητους δημόσιους λειτουργούς για χάρη των κομματικών υπαλλήλων και των συγγενών τους. Κλασικά παραδείγματα, ανάμεσα σε πολλά άλλα, ο Γρηγόρης Δημητριάδης που αποπέμφθηκε από τον ΟΑΣΑ το 2015 μετά μια επιτυχημένη θητεία (διαβάστε τη συνέντευξή του στην «Κ», 3/11/15) και ο Σταύρος Σταυρόπουλος, ο επιτυχημένος επικεφαλής της Διεύθυνσης Εσωτερικών Υποθέσεων της αστυνομίας έως το 2015. Τις αποφάσεις αυτές ενισχύει η διάχυση της ευθύνης, σπορ στο οποίο πρωταγωνιστούν οι υποτιθέμενες ηγεσίες της κοινωνίας των πολιτών, όπως, π.χ., πολλοί πρυτάνεις των ΑΕΙ, οι μικρές αλλά οργανωμένες συντεχνίες, ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης μέσω προπαγάνδας και σαθρής δημοσιογραφίας και, βέβαια, η γενικευμένη σιωπή που απορρέει από τις χαμηλές προσδοκίες. Πριν από δύο μήνες, η τέως πρόεδρος του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων κατήγγειλε θεμελιώδεις δυσλειτουργίες ενός πολλαπλά διάτρητου συστήματος, καθώς και περιπτώσεις διασπάθισης και κλοπής δημοσίων πόρων. Εκτοτε συνέβησαν τα εξής: οι καταγγελίες δεν διαψεύσθηκαν, η υπουργός δεν μπήκε καν στο κόπο να απαντήσει και το θέμα ξεχάστηκε.

Ο νοητικός κόσμος μιας τελματωμένης κοινωνίας είναι ο κόσμος των χαμηλών προσδοκιών, του χαμηλού πήχεως. Δεν μας εκπλήσσει η χαμηλή απόδοση, γιατί τη θεωρούμε αναπόφευκτη. Αντίθετα, θεωρούμε επιτυχία το γεγονός πως τα πράγματα δεν πάνε ακόμη χειρότερα. Η ψυχολογία αυτή δεν είναι μόνο απογοητευτική. Είναι και επικίνδυνη: οι χαμηλές προσδοκίες παράγουν τέλμα και το τέλμα με τη σειρά του χαμηλώνει και άλλο τον πήχυ. Ο κύκλος είναι φαύλος.

Πώς περνάμε από τον φαύλο στον ενάρετο κύκλο; Το χάσμα φαίνεται τεράστιο. Και όμως, η απόσταση ανάμεσα στους δύο συχνά δεν απαιτεί παρά ένα μικρό κλικ. Ο πρώην πρόεδρος του ΟΑΣΑ έλεγε για την εμπειρία του πως όταν άρχισε να «τρέχει» μια νέα ηλεκτρονική εφαρμογή υπήρχαν άνθρωποι που φοβούνταν ότι θα χάσουν τη δουλειά τους, καθώς το αντικείμενό τους αφορούσε τις χάρτινες μηνιαίες κάρτες. «Ε, λοιπόν, δεν φαντάζεστε την ικανοποίηση που ένιωσα», πρόσθεσε, «όταν είδα τους ίδιους ανθρώπους πάνω στους υπολογιστές να “τρέχουν” το νέο σύστημα και να είναι ενθουσιασμένοι που έβλεπαν τα εισιτήρια να αγοράζονται μέσω κινητού και όχι από τα περίπτερα».

Το κλικ αυτό το δημιουργεί μια ηγεσία που εμπνέει. Το μόνο πλεονέκτημα της κυρίαρχης σήμερα νοοτροπίας των χαμηλών προσδοκιών είναι πως περιλαμβάνει και τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που πιστεύουν πως θα κάνει τη διαφορά. Αυτό όμως μπορεί να γίνει ένα πανίσχυρο όπλο στα χέρια του. Αν επιχειρήσει να αλλάξει τα πράγματα με πειστικό και συστηματικό τρόπο, η έκπληξη θα είναι τόσο μεγάλη που θα κάνει το κλικ και θα προκαλέσει την αλλαγή του κύκλου.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή