Ιστορία δύο δημοψηφισμάτων

Ιστορία δύο δημοψηφισμάτων

4' 56" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στις 25 Σεπτεμβρίου, οι Κούρδοι του βορείου Ιράκ πανηγύριζαν στους δρόμους την έκβαση του δημοψηφίσματος που οργάνωσε ο πρόεδρός τους Μασούντ Μπαρζανί για την ανεξαρτησία.

Λίγες ημέρες αργότερα, την 1η Οκτωβρίου, ήρθε η σειρά των Καταλανών που επιδιώκουν την απόσχιση να πανηγυρίσουν, ύστερα από την επεισοδιακή εκείνη ημέρα που εξέθεσε διεθνώς την κεντρική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι λόγω της σκληρής, αστυνομικής καταστολής στα εκλογικά κέντρα. Οι πανηγυρισμοί πήραν χαρακτηριστικά μαζικής μέθης το βράδυ της 25ης Οκτωβρίου, όταν το καταλανικό Κοινοβούλιο ανακήρυξε τη «Δημοκρατία της Καταλωνίας».

Ανατροπή σκηνικού

Η οδυνηρή αφύπνιση δεν άργησε να έρθει. Για τους Κούρδους, η ώρα της αλήθειας σήμανε στις 16 Οκτωβρίου. Ο ιρακινός στρατός κατέλαβε μέσα σε λίγες ώρες το Κιρκούκ και όλα τα άλλα έπαθλα του σκληρού αγώνα των Κούρδων εναντίον του ISIS, χωρίς να συναντήσει ουσιαστική αντίσταση. Αντιμέτωπος με την κατακραυγή των ομοεθνών του, ο Μπαρζανί υποχρεώθηκε να παραιτηθεί, αφήνοντας στον ανιψιό του, τον τοπικό πρωθυπουργό Νετσιρβάν Μπαρζανί, το πικρό ποτήρι να διαπραγματευτεί με τη Βαγδάτη για να σώσει ό,τι ακόμη σώζεται.

Στην περίπτωση της Καταλωνίας, η ανατροπή σκηνικού ήταν ακόμη πιο γρήγορη. Η αυτοανακηρυχθείσα «Δημοκρατία» έζησε μόνο δύο εικοσιτετράωρα, αφού κονιορτιοποιήθηκε αθόρυβα, σαν αιγυπτιακή μούμια που έρχεται σε επαφή με τον αέρα. Οι αστυνομικοί, οι εκπαιδευτικοί, οι οδηγοί και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι πήγαν κανονικά στις δουλειές τους το πρωί της Δευτέρας, όταν η κυβέρνηση Ραχόι έστελνε τους επιτρόπους της να αναλάβουν τη διοίκηση της αυτόνομης περιοχής, έχοντας καταργήσει την κυβέρνηση Πουτζντεμόν. Προσθέτοντας στην ήττα την ατίμωση, ο τελευταίος και τέσσερις υπουργοί του έγιναν λαγοί και πήγαν στις Βρυξέλλες, αποφεύγοντας (προσωρινά;) τη σύλληψη, ενώ ο αντιπρόεδρός του, Οριόλ Τζουνκέρας και επτά ακόμη υπουργοί έμειναν στη χώρα, με αποτέλεσμα να διαταχθεί η προφυλάκισή τους.

Οι διαφορές μεταξύ Καταλωνίας και ιρακινού Κουρδιστάν είναι τεράστιες και κάθε αναφορά σε αυτές περιττή. Ωστόσο, οι αναλογίες παραμένουν διδακτικές. Και στις δύο περιπτώσεις, οι αποσχιστικές διαθέσεις έχουν μακρά προϊστορία. Δύο διακριτά έθνη, με τη δική τους γλώσσα, που είχαν υποστεί σκληρές διώξεις από δικτατορικά καθεστώτα –του Φράνκο και του Σαντάμ, αντίστοιχα– με σημαντικούς οικονομικούς πόρους, έλκονταν κατά καιρούς από την ιδέα ότι η ανεξαρτησία θα τους χάριζε μεγαλύτερη ευημερία και ελευθερία. Ξαφνικοί τρανταγμοί –η δριμεία οικονομική κρίση του 2008 στην Ισπανία και η επέλαση του ISIS το 2014 στο Ιράκ– κλόνισαν την αξιοπιστία της κεντρικής κυβέρνησης και ενίσχυσαν απότομα τα αλυτρωτικά αισθήματα.

Οι ηγεσίες των δύο περιοχών θα μπορούσαν να εκμεταλλευθούν την ευνοϊκή, γι’ αυτές, συγκυρία για να πετύχουν περαιτέρω διεύρυνση της σημαντικής αυτονομίας που ήδη διέθεταν. Αντί γι’ αυτό, επέλεξαν να τραβήξουν μέχρι τα άκρα το σκοινί ώστε να εκτρέψουν τη λαϊκή δυσαρέσκεια που συσσωρευόταν εξαιτίας και των δικών τους αμαρτημάτων: Στην Καταλωνία, ο αυτονομιστής πρόεδρος Αρτούρ Μας (προκάτοχος του Πουτζντεμόν, από το ίδιο, κεντροδεξιό κόμμα PDECat) χρειάστηκε να μεταφερθεί με ελικόπτερο της ισπανικής αστυνομίας στο καταλανικό Κοινοβούλιο που είχε περικυκλωθεί από χιλιάδες «Αγανακτισμένους» με τη σκληρή πολιτική λιτότητας που εφάρμοζε το 2011. Οσο για τον Μπαρζανί, ηγούνταν ενός διεφθαρμένου, φατριαστικού καθεστώτος που αδυνατούσε να πληρώσει τους δημοσίους υπαλλήλους, παρότι έπλεε πάνω στο πετρέλαιο.

Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις οι αποσχιστικές ηγεσίες απέτυχαν να διαβάσουν σωστά τον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων, παρότι όλες οι μεγάλες δυνάμεις τούς είχαν προειδοποιήσει να μην κάνουν το μεγάλο άλμα. Ο Μπαρζανί πίστευε ότι επειδή οι Αμερικανοί τον χρειάζονται στον αγώνα εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (που όμως βαίνει προς το τέλος του) θα εμπόδιζαν τη Βαγδάτη να τον τσακίσει. Οσο για τον Πουτζντεμόν, ήθελε να πιστεύει ότι οι Βρυξέλλες θα παρενέβαιναν για να υπάρξει ένας διάλογος με τη Μαδρίτη προς αναζήτηση ευπρόσωπου συμβιβασμού. Και οι δύο διαψεύστηκαν οικτρά και τώρα πληρώνουν το τίμημα.

Ολέθριο σφάλμα

Το πιο ολέθριο, σχεδόν απίστευτο σφάλμα των δύο ηγεσιών ήταν ότι ξεκίνησαν μια εξέγερση (γιατί περί αυτού επρόκειτο) εναντίον του κράτους χωρίς στοιχειώδες σχέδιο για την επόμενη μέρα. Εβαλαν τους λαούς τους σε μια μεγάλη, ριψοκίνδυνη περιπέτεια και, μόλις εκδηλώθηκε η –σκληρότατη, αλλά απολύτως αναμενόμενη– αντίδραση των αντιπάλων τους, εμφανίστηκαν σαν τον φτωχό θεατρίνο που μας περιγράφει ο Σέξπιρ στον Μάκβεθ: όλο βουή και μανία για μία ώρα πάνω στη σκηνή, να αφηγείται μια ιστορία που την έγραψε ένας ηλίθιος, χωρίς κανένα νόημα – κι ύστερα τίποτα…

Αν όμως η παράσταση του Πουτζντεμόν και του Μπαρζανί κλείνει κάπου εδώ, δεν συμβαίνει το ίδιο με το καταλανικό και το κουρδικό πρόβλημα, που ανέδειξαν με εκρηκτικό τρόπο οι πρόσφατες κρίσεις. Αλλωστε, οι λαοί συνηθίζουν να παίρνουν τα συνθήματα των ηγετών τους πιο σοβαρά απ’ όσο τα παίρνουν οι ίδιοι οι εμπνευστές τους. Τόσο η κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι στη Μαδρίτη όσο και εκείνη του Χάιντερ Αμπάντι στο Ιράκ θα διέπρατταν μέγα σφάλμα αν επαναπαύονταν στη νίκη τους, συνεχίζοντας ωσάν όλη αυτή η περιπέτεια να ήταν μια επιπόλαιη παρεξήγηση.

Οργή μετά τις συλλήψεις

Εκπλήσσοντας πολλούς, ο Ραχόι εξήγγειλε εκλογές εξπρές για τις 21 Δεκεμβρίου στην Καταλωνία, προφανώς υπολογίζοντας ότι οι αντίπαλοι της απόσχισης θα κερδίσουν αυτή τη φορά την πλειοψηφία.

Ωστόσο, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις έδιναν και πάλι την πλειοψηφία στα κόμματα της ανεξαρτησίας. Ολα αυτά επισκιάστηκαν από την απόφαση των δικαστών να οδηγήσουν στη φυλακή οκτώ μέλη της έκπτωτης κυβέρνησης και να επιδιώξουν την έκδοση από το Βέλγιο του Πουτζντεμόν και των υπολοίπων πρώην υπουργών, για να τους φυλακίσουν κι αυτούς. Η πρωτοφανούς σκληρότητας απόφαση πυράκτωσε την ατμόσφαιρα, όπως έδειξε η μαζικότατη διαδήλωση αλληλεγγύης στους πολιτικούς κρατουμένους το βράδυ της Πέμπτης, στη Βαρκελώνη. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι εκλογές βρίσκονται στον αέρα, πολύ περισσότερο που δεν αποκλείεται το κρεσέντο αυταρχισμού από την πλευρά της Μαδρίτης να οδηγήσει εκτός νόμου κόμματα που υποστηρίζουν την ανεξαρτησία. Ακόμη κι αν γίνουν, ωστόσο, οι εκλογές, η οξύτατη πόλωση είναι πιθανότατο να ενισχύσει δραματικά την ισχύ των πιο αριστερών, ριζοσπαστικών στοιχείων στο αυτονομιστικό μπλοκ εις βάρος των πιο διαλλακτικών, με τους οποίους θα ήθελε να συνομιλεί η Μαδρίτη. Η σθεναρή στάση του Τζουνκέρας, από την αριστερή ERC, που οδηγήθηκε στη φυλακή, σε αντιδιαστολή με τη φυγή του Πουτζντεμόν στο Βέλγιο μιλάει πιο δυνατά από δεκάδες προεκλογικούς λόγους. Σε κάθε περίπτωση, η ωμότητα της κυβέρνησης Ραχόι περιπλέκει το πρόβλημα και φέρνει ενώπιον δυσάρεστων διλημμάτων την Ε.Ε.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή