Μα, θα πάμε με το γρήγορο τρένο, τους είπα. Ημουν σε δείπνο με Ελληνες της Νέας Διασποράς (τους αποκαλώ «drained brains») στη Βοστώνη και τους ενημέρωνα πως στον επόμενο προορισμό μας, στη Ουάσιγκτον, όπου εγώ και ο συνεργάτης μου θα μιλούσαμε στο ινστιτούτο Brookings, θα πηγαίναμε με το τρένο. Το ότι θα κάναμε το ταξίδι Βοστώνη – Ουάσιγκτον με τρένο τους έκανε μεγάλη εντύπωση, μολονότι τους διευκρίνισα ότι το τρένο που θα πάρουμε είναι «το γρήγορο». «Ναι», μου είπαν, «αλλά μη φανταστείς γρήγορο για τα αμερικανικά δεδομένα». Κρατήστε τη φράση. «Για τα αμερικανικά δεδομένα». Το 2017 η φράση σημαίνει ακριβώς το αντίθετο από ό,τι σήμαινε το 1960. Κάποτε τα «αμερικανικά δεδομένα» ήταν τα καλύτερα, πιο σύγχρονα του κόσμου. Σήμερα τα αμερικανικά τρένα είναι πιο παλιά και αργοκίνητα από τα κινεζικά ή τα ιαπωνικά.
Η Αμερική δεν έχει πια τα πιο γρήγορα τρένα, ούτε τα καλύτερα αεροδρόμια, ούτε τους ωραιότερους δρόμους, ούτε τα καλύτερα σχολεία, ούτε τους υψηλότερους ουρανοξύστες. Εχει ακόμα τα καλύτερα πανεπιστήμια, τις μεγαλύτερες εταιρείες και τα περισσότερα λεφτά, αλλά σε πολλά σημαντικά θέματα μένει πίσω. Πότε άλλαξαν οι ΗΠΑ; Και πώς άλλαξε ο τρόπος που σκεφτόμαστε αυτή τη χώρα; Ημουν στη Βοστώνη για ένα συνέδριο που συνδιοργάνωσε η διαΝΕΟσις με το Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών του πανεπιστημίου Χάρβαρντ για το μέλλον της Ευρώπης. Πολλοί και σπουδαίοι μίλησαν, αλλά ένα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα που μου έμειναν –και ήταν ένα συμπέρασμα που έβγαινε από τα συμφραζόμενα– ήταν το θέμα της «εξάτμισης» της αμερικανικής ισχύος. Το έβγαζες από τον τόνο των τοποθετήσεων του Ας Κάρτερ, που ήταν υπουργός Αμύνης των ΗΠΑ μέχρι πέρυσι. Από τις αναφορές που έκαναν για την Κίνα η πρώην υπουργός Ενέργειας Ελίζαμπεθ Σέργουντ-Ράνταλ και η Κάρεν Ντόνφριντ, πρόεδρος του German Marshall Fund. Στα λεγόμενα αυτών, που ξέρουν τις ΗΠΑ και το διεθνές πλαίσιο καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον στον κόσμο, στις τοποθετήσεις προσωπικοτήτων παγκόσμιου βεληνεκούς όπως ο διάσημος πολιτικός επιστήμονας Τζόζεφ Νάι, εντόπιζες μια κάποια απογοήτευση, αμηχανία, σχεδόν απελπισία. Ετσι το κατάλαβα. Και τι σημασία έχει, θα μου πεις εσύ, ο γαλουχημένος από τον αντιαμερικανισμό που για δεκαετίες αναμασάται από σοσιαλισμένους σεληνιασμένους. Ας παρακμάσουν οι ΗΠΑ, ας χάσουν τα πρωτεία. Τι μας νοιάζει;
Εμένα δεν θα με ένοιαζε αν οι χώρες που έρχονταν να αντικαταστήσουν δυνητικά τις ΗΠΑ στην κορυφή –και, άρα, de facto και στην ηγεσία– του κόσμου ήταν οι χώρες της Ε.Ε. ή ο Καναδάς, ή η Αυστραλία. Χώρες δηλαδή που θα συνδύαζαν την οικονομική και γεωπολιτική ισχύ με αξίες που είναι σημαντικές για (κάποιους από) εμάς: τη φιλελεύθερη δημοκρατία, την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, τη διεθνή συνεργασία. Αλλά δεν είναι, ή, έστω, δεν είναι μόνο αυτές. Πλέον ακμάζουν και αναπτύσσονται και δημιουργούν πλούτο και ηγούνται χώρες όπως η Κίνα ή η Σιγκαπούρη. Γι’ αυτό θα έπρεπε να μας νοιάζει η απώλεια της ισχύος των ΗΠΑ – γιατί συνεπάγεται και πιθανή κατάρρευση και αυτών των αξιών. Μήπως, όμως, δεν καταρρέουν ήδη αυτές οι αξίες μέσα στις ΗΠΑ; Μήπως, μάλιστα, η σταδιακή διάβρωσή τους είναι και η υπόγεια αιτία της απώλειας της ισχύος τους; Αυτό το θέμα, που θα το πιάσουμε σε επόμενο σημείωμα, σκεφτόμουν καθώς διέσχιζα αυτή την αχανή, πανέμορφη, παράδοξη χώρα, μέσα σε ένα τρένο σχετικά παλιό, κάπως βρώμικο, λίγο θορυβώδες μα γρήγορο. Για τα αμερικανικά δεδομένα.