Το απόγευμα της 5ης Μαΐου 2010, μετά μια πολυπληθή και επεισοδιακή διαδήλωση με αφορμή την ψήφιση του 1ου μνημονίου, βίωσα μία από τις πιο δυσάρεστες στιγμές της ζωής μου, όταν ενημερώθηκα από τις αστυνομικές δυνάμεις για τον θάνατο δύο νεαρών γυναικών και ενός νέου άνδρα. Ηταν η τραγωδία της Μαρφίν. Η Αγγελική Παπαθανασοπούλου, ο Επαμεινώνδας Τσακάλης, η Παρασκευή Ζούλια. Λίγες εβδομάδες αργότερα σήκωνα από τα χαλάσματα του βομβαρδισμένου γραφείου, νεκρό τον αστυνομικό υποδιευθυντή, πολύτιμο φίλο και συνεργάτη μου Γιώργο Βασιλάκη. Λίγους μήνες πριν, ένα βράδυ στην Πατησίων, αντίκριζα σοκαρισμένος, μαζί με τους έμπειρους αξιωματικούς της Αντιτρομοκρατικής, ό,τι απέμεινε από το σώμα ενός δύσμοιρου 15χρονου αγοριού από το Αφγανιστάν, από έκρηξη βόμβας. Τρία χρόνια αργότερα δολοφονήθηκε ο Παύλος Φύσσας και λίγο αργότερα δύο νεαρά παιδιά στο Ν. Ηράκλειο. Εν τω μεταξύ, αρχές του 2013 είχε δολοφονηθεί ένας νεαρός Πακιστανός μετανάστης στα Πετράλωνα.
Τι κοινό στοιχείο έχουν όλες αυτές οι δολοφονικές ενέργειες; Η απάντηση είναι: Τη βία! Πολλοί επιχειρούν να δώσουν διάφορους επιθετικούς προσδιορισμούς στη βία για τη δικαιολόγηση παράνομων ενεργειών, ακόμη και δολοφονιών, μιλώντας για πολιτική βία.
Aλλοι πάλι τείνουν να τη δικαιολογήσουν και να την προσαρμόσουν στην εκάστοτε συγκυρία, δηλαδή φαινόμενα έκρηξης οργής λόγω της κρίσης ή κάποιας αδικίας εκ μέρους του κράτους, μιλώντας για βία στη βία. Ενίοτε πάλι παίρνουμε το μέρος της μιας ή της άλλης πλευράς σε περιστατικά βίας που οδηγούν ακόμη και σε αλληλοεξόντωση νέων ανθρώπων, όπως είναι η αθλητική βία.
Ο παρονομαστής, ωστόσο, είναι κοινός. Δολοφονίες αθώων ανθρώπων, καταστροφές δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, κακοποίηση αδύναμων και ανυπαίτιων ανθρώπων από «σούπερ μασίστες», αιφνίδιες επιθέσεις και καταστροφές σε ιδιωτικούς χώρους. Με λίγα λόγια, συνέπειες που πλήττουν τα πολυτιμότερα αγαθά της δημοκρατίας που είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής, της περιουσίας και της κοινωνικής ειρήνης.Ταυτόχρονα, αποδυναμώνουν την έννοια και τον ρόλο του κράτους δικαίου.
Η πολιτική απάντηση στη βία αποτελεί στην εποχή μας απόλυτη προτεραιότητα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, γιατί οι κοινωνικές συνθήκες στη χώρα είναι εκρηκτικές. Παραμονεύουν ο διχασμός και το μίσος! Και δυστυχώς είναι πολλοί αυτοί που ανέλαβαν τον ρόλο του σπορέα του μίσους! Το μίσος αρδεύει τη βία! Τη γιγαντώνει και της προσδίδει «νομιμοποίηση».
Η άσκηση βίας δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Ωστόσο, οι πρόσφατες εκδηλώσεις, η κλιμάκωσή της, καθώς και η χρήση νέων μέσων επικοινωνίας και δράσης, θέτουν νέες προκλήσεις για την πολιτική που οφείλει να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πρόβλημα, διότι έχει επιπτώσεις στην ασφάλεια και στην κοινωνική ειρήνη.
• Το πρώτο στοιχείο μιας πολιτικής ενάντια στη βία αποτελεί η ομόθυμη καταδίκη της χωρίς περιστροφές. Θεσμοί και πολίτες έχουμε χρέος να ορθώσουμε τείχος στους κήρυκες του μίσους και της βίας. Αυτό σημαίνει θεσμικές παρεμβάσεις για την αποτροπή προσπαθειών υποκίνησης της βίας. Ηδη, η Ε.Ε. προωθεί μία σειρά από νομοθετικές πρωτοβουλίες ενάντια στην τρομοκρατία, στη ριζοσπαστικοποίηση και στη βία που σταδιακά ενσωματώνονται στην εθνική μας νομοθεσία και δημιουργούν νέο νομοθετικό πλαίσιο αποτροπής της παρακίνησης σε εγκληματικές πράξεις και βία.
Είναι σκόπιμο, επίσης, στο πλαίσιο της ελεύθερης έκφρασης μέσα από το Διαδίκτυο αλλά ταυτόχρονα της καταπολέμησης της διάδοσης παράνομων δραστηριοτήτων και υποκίνησης της βίας, να συμφωνηθεί ένας κώδικας συμπεριφοράς με το Facebook, το Τwitter, το YouTube και τη Microsoft. Ο εν λόγω κώδικας θα διασφαλίζει ότι οι εταιρείες αυτές γρήγορα και αποτελεσματικά θα ελέγχουν και θα αφαιρούν αναρτήσεις που παραβιάζουν τη νομοθεσία και προωθούν την παράνομη ρητορική μίσους και βίας. Η διαδικασία της αυτορρύθμισης είναι χρήσιμη, γιατί αφενός μεν θα αποφευχθεί μια νομοθετική παρέμβαση που μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμό της ελεύθερης έκφρασης, αφετέρου θα δοθεί η δυνατότητα διαφάνειας, αποτελεσματικότητας, λογοδοσίας και συνευθύνης της κοινωνίας των πολιτών.
• Είναι σκόπιμο να προωθήσουμε παράλληλα πρωτοβουλίες της Ε.Ε. και του Συμβουλίου της Ευρώπης για μια εκστρατεία κατά της βίας και της ρητορικής του μίσους, δημιουργώντας ένα μεγάλο κίνημα, κυρίως μέσα από πλατφόρμες στο Διαδίκτυο. Είναι ζωτικής σημασίας οι πρωτοβουλίες αυτές, διότι θα συμβάλλουν αποτελεσματικά στην πρόληψη της υποκίνησης βίας, μίσους και ρατσισμού.
• Στον επιχειρησιακό τομέα η αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και της βίας συνδέεται με τη διαρκή επαγρύπνηση που σημαίνει πλήρη επαγγελματισμό των υπηρεσιών ασφαλείας της χώρας για να είναι αποτελεσματικές.
Η θεσμική λειτουργία με αξιοκρατία, διαρκή εκπαίδευση, τεχνολογική αναβάθμιση και συνεργασίες μέσα κι έξω από τη χώρα αποτελούν τις προϋποθέσεις για αξιόμαχες υπηρεσίες. Είμαστε στο κέντρο μιας περιοχής μεγάλης αστάθειας με νέες απειλές και ταυτόχρονα διερχόμαστε μια πρωτοφανή οικονομική και κοινωνική κρίση που έχει υπονομεύσει την κοινωνική συνοχή. Είναι κρίσιμο συνεπώς για την προστασία της ανθρώπινης ζωής, των δικαιωμάτων της ισότητας και της ελευθερίας στη χώρα, να δημιουργηθεί περιβάλλον ασφάλειας και κοινωνικής ειρήνης για ΟΛΟΥΣ ανεξαιρέτως. Αυτό σημαίνει ΑΦΟΣΙΩΣΗ των υπηρεσιών στο έργο τους, στο πλαίσιο πάντα του κράτους δικαίου.
Η χώρα διαθέτει εξαιρετικής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό στον ευαίσθητο χώρο της ασφάλειας.
Χρέος της πολιτικής αποτελούν η ενίσχυση της ενθάρρυνσης, η στήριξη και η αναγνώριση. Στήριξη και συνεργασία χρειάζεται επίσης με τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης, διότι είναι κρίσιμη κάθε φορά η αποδεικτική διαδικασία. Η αστυνομική – προανακριτική έρευνα οφείλει να είναι πλήρης αποδείξεων, ιδιαίτερα όταν κατηγορούνται πρόσωπα για σοβαρά αδικήματα.
Με βάση τα παραπάνω, πιστεύω ότι υπάρχουν, πέραν της δύσκολης καθημερινής δραστηριότητας, δύο σημαντικές προτεραιότητες που απαντούν στις ανάγκες για την εσωτερική ασφάλεια της χώρας.
1. Να μελετηθούν, αναλυθούν και εκτιμηθούν οι νέες απειλές που προκύπτουν από την αστάθεια στη γειτονιά μας και χαρακτηρίζεται από σφοδρές πολεμικές συγκρούσεις, εμφύλιες διαμάχες, πρωτοφανείς μετακινήσεις πληθυσμών. Η Ελλάδα θα είναι ασφαλής όταν έχει αξιολογήσει όλους τους νέους κινδύνους και συντάξει αποτελεσματικό σχέδιο αντιμετώπισης. Η Ελλάδα μπορεί να γίνει κέντρο εκπόνησης και εφαρμογής πολιτικών ασφάλειας για την ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, προσελκύοντας για συνεργασία τους γείτονες της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής και φυσικά τους εταίρους της στην Ε.Ε. που πλήττονται από τη νέα μαζική τρομοκρατία και βία.
2. Να καταβληθεί συστηματική και εργώδης προσπάθεια, βάσει σχεδίου, από ομάδες έμπειρων και ικανών αξιωματικών της ΕΛ.ΑΣ., ώστε να εξιχνιαστούν οι δολοφονικές ενέργειες που εδώ και χρόνια παραμένουν ανεξιχνίαστες και οι οικογένειες των νεκρών περιμένουν μια απάντηση. Η δημοκρατία έχει ως κυρίαρχο συστατικό της την προστασία της ανθρώπινης ζωής και τη δικαιοσύνη. Αποτελεί κραυγαλέα παράλειψη η σιωπή του κράτους δικαίου. Αποτελεί προσβολή στη μνήμη αθώων ανθρώπων. Αποτελεί τέλος αυτή η παράλειψη το καταφύγιο εγκληματικών ομάδων για να επαναλαμβάνουν απεχθείς πράξεις.
Το άρρητο συμβόλαιο της δημοκρατίας είναι ότι έχουμε εκχωρήσει στο κράτος την άσκηση νόμιμης καταστολής. Οτιδήποτε άλλο μοιάζει με αυτοδικία που ξεπερνά την κοινή δέσμευση. Οι κοινωνικές ανισότητες που αυξάνονται δεν νομιμοποιούν τη βία. Ισα ίσα που η βία τις βοηθά να αυξηθούν, γιατί πάντα ο φόβος που προκαλεί καταλήγει κατά των αδυνάτων. Η βία φέρνει ανισότητες, ο νόμος είναι η προστασία του αδύναμου. Προοδευτική πολιτική σήμερα είναι η αποκατάσταση του κράτους δικαίου.
Κλείνω λέγοντας πως αυτό το πεδίο της βασικής ασφάλειας και της αποτροπής βίας πρέπει να αποτελέσει πεδίο σύγκλισης και όχι τριβών μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων εάν θέλουν στοιχειωδώς να ευθυγραμμιστούν με το κοινό αίσθημα των πολιτών και να βάλουν τις βάσεις για έναν χώρο εμπιστοσύνης και κεφάλαιο συνδιαχείρισης των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
* Ο κ. Μιχάλης Χρυσοχοΐδης είναι πρώην υπουργός.