«Τα παιδιά φεύγουν πάντοτε από ένα μέρος για να ξεφύγουν από τη βία, είτε αυτή λέγεται εμφύλιος πόλεμος είτε ενδοοικογενειακή βία» επισημαίνει με νόημα στην «Κ» η κ. Marta Santos Pais, ειδική εκπρόσωπος του ΟΗΕ για τη βία κατά των παιδιών, που βρίσκεται στην Αθήνα, προκειμένου να συμμετάσχει στη συνάντηση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Συνηγόρων του Παιδιού με θέμα «Διασφάλιση και προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών που μετακινούνται: η πρόκληση της κοινωνικής ένταξης» που υλοποιείται σε συνεργασία με τη UNICEF.
Στόχος της συνάντησης, στην οποία η Πορτογαλέζα αξιωματούχος του ΟΗΕ θα συμβάλει με την 30ετή και πλέον εμπειρία της από όλα τα πλάτη και μήκη της υφηλίου, είναι να συνταχθούν ορισμένες συστάσεις, που θα υπογραφούν και από τους 23 εκπροσώπους εθνικών Συνηγόρων Παιδιού. «Από την Ευρώπη, που διαθέτει ισχυρούς θεσμούς και θεμελιωμένες δημοκρατικές αξίες, έχουμε υψηλές προσδοκίες» σημειώνει εξαρχής η κ.Santos, «συγκριτικά με τα προσφυγικά κύματα, που παρατηρούνται σε άλλα μέρη του πλανήτη, όπως από τη Μιανμάρ στο Μπαγκλαντές ή ακόμα και από τη Συρία στο Λίβανο, οι αριθμοί που έχει δεχθεί η Ευρώπη είναι μικροί και ως εκ τούτου διαχειρίσιμοι». Υποδειγματικά θεωρεί η κ. Santos τα μέτρα που έχουν θέσει σε ισχύ χώρες της Λατινικής Αμερικής, όπως η Βραζιλία. «Θέτουν ως προτεραιότητα την προστασία της ενότητας της οικογένειας» εξηγεί, «άπαξ και ένα παιδί εισέρχεται μόνο του στη χώρα αρχίζει αμέσως η αναζήτηση των υπόλοιπων μελών της οικογένειας του». Στη Βραζιλία, μάλιστα, έχει καθιερωθεί η «ανθρωπιστική βίζα», που απλοποιεί τη γραφειοκρατία για τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες. Το μέτρο ετέθη σε ισχύ αρχικά το 2012 προς διευκόλυνση πληθυσμών από την Αϊτή, που είχε πληγεί από τον καταστροφικό σεισμό το 2010, και επεκτάθηκε το 2013 στους Σύρους πρόσφυγες.
Οι ανάγκες των παιδιών είναι ίδιες συχνά με των ενηλίκων, μόνο που είναι πιο έντονες, όπως αυτή του ανήκειν. «Διαπιστώσαμε εσχάτως ότι οι σημερινοί πρόσφυγες προέρχονται από οικογένειες, που ήταν εξίσου πρόσφυγες, που σημαίνει ότι δεν κατόρθωσαν να εγκατασταθούν και να δημιουργήσουν δεσμούς σε έναν τόπο ούτε για δύο συνεχόμενες γενιές». Επί παραδείγματι, Αφγανοί που έγιναν πρόσφυγες στο Ιράν αλλά σήμερα ζουν σε ευρωπαϊκά κράτη ή οι περιπέτειες της πολύπαθης καθολικής κοινότητας στο Ιράκ. Αντίστοιχα, πληθαίνουν οι μαρτυρίες για «γάμους» ανήλικων κοριτσιών με μεγαλύτερους τους Ευρωπαίους, προκειμένου να αποκτήσουν έτσι την πολυπόθητη νομιμοποίηση στη Γηραιά Ηπειρο…
Μεγάλη, επίσης, διαφορά θα προκύψει, αν αλλάξουν ορισμένες διαδικασίες, που φαίνεται να επιδρούν καταλυτικά στην παιδική ψυχολογία. «Δύο χρόνια αναμονή σε έναν καταυλισμό μοιάζουν ίσως σε εμάς ένα μικρό χρονικό διάστημα, αλλά ένα οκτάχρονο παιδί τα βιώνει σαν μια αιωνιότητα» σχολιάζει η ίδια την πολύμηνη αναμονή. «Ο εντοπισμός και υποστήριξη των παιδιών που έχουν υποστεί βία είτε στην πατρίδα τους είτε στη διαδρομή προς την Ευρώπη είναι υψίστης σημασίας για την ίδια την ψυχοκοινωνική τους εξέλιξη, αλλά και για το κοινωνικό σύνολο». Οπως υπενθυμίζει, «σύμφωνα με τις στατιστικές το 50% των παιδιών που έχουν υπάρξει θύματα βίας μελλοντικά θα ασκήσουν και τα ίδια βία». Δεδομένου, όμως, ότι η βία συχνά είναι κεκαλυμμένη, σε πολλές χώρες δε θεωρείται κοινωνικό ταμπού, τα παιδιά χρειάζονται ειδική προσέγγιση: από εκπαιδευμένο προσωπικό και έχοντας τη δυνατότητα να εκφραστούν στη γλώσσα τους. «Εχει διαπιστωθεί ότι μόνον ένα 10% των θυμάτων βίας το ομολογούν, ενώ εξ αυτών μόνον 1% αξιοποιεί τις προσφερόμενες υπηρεσίες στήριξης» υπογραμμίζει η ίδια.
Η αύξηση των πόρων, που προορίζονται σε δομές και υπηρεσίες για παιδιά- πρόσφυγες, αποτελεί την πρώτη από τις προτάσεις που καταθέτει η αξιωματούχος του ΟΗΕ. «Επίσης, πρέπει να γίνεται συνεχής ενημέρωση στους ανήλικους για τα δικαιώματά τους, ώστε να αντιληφθούν ότι κανένα είδος βίας δεν πρέπει να γίνεται ανεκτό» προσθέτει η ίδια. «Τέλος, πρέπει η κάθε χώρα να μεριμνά ώστε να έχει ακριβή και επικαιροποιημένα στατιστικά στοιχεία- μόνο όταν γνωρίζουμε πόσα παιδιά ζουν σε μία χώρα, τι προφίλ και τι ιστορικό έχουν, μπορούμε να χαράξουμε πολιτικές» καταλήγει η κ. Santos, που θεωρεί προαπαιτούμενη τη διακρατική συνεργασία μεταξύ των κρατών- μελών και σε θέματα προστασίας. Ας μην ξεχνούμε ότι προ δύο ετών η Europol έκανε λόγο για 10.000 αγνοούμενα παιδιά- πρόσφυγες σε όλη την Ευρώπη.