Από τη λεωφόρο ΝΑΤΟ ο δρόμος που οδηγεί προς τη Νέα Ζωή δεν έχει ονομασία. Εδώ δεν υπάρχουν διευθύνσεις. Υπάρχουν παραπήγματα με μουσαμάδες, λακκούβες και σκουπίδια στους δρόμους, μυρωδιά από καμένα λάστιχα και καλώδια στην ατμόσφαιρα. Σε αυτήν τη συνοικία του Ασπροπύργου, που οι εικόνες της μοιάζουν να είναι βγαλμένες από ταινία, τα παιδιά ζουν μία όχι και τόσο παιδική ζωή. Ανεβαίνουν σε αυτοσχέδια τρίκυκλα, φορτωμένα με κάθε είδους «πολύτιμα αντικείμενα» που βρίσκουν στη χωματερή, οδηγούν αυτοκίνητο από τα δέκα τους χρόνια και, αντί για παιχνίδι, μαθαίνουν πώς να μεγαλώνουν τα μικρότερα αδέλφια τους. Η ζωή των Ρομά, όπως περίπου τη γνωρίζουμε. Κι όμως, κάποιοι ονειρεύονται να την αλλάξουν, να την κάνουν καλύτερη για εκείνους και τα παιδιά τους.
«Δεν θέλω τα ίδια»
«Μεγάλωσα σε παράγκα, αλλά δεν θέλω το ίδιο για τον γιο μου. Θέλω να του εξασφαλίσω ένα σπίτι και να τον μεγαλώσω με αξιοπρέπεια. Είναι επτά χρονών και πηγαίνει στο Δημοτικό. Θέλω να συνεχίσει στο γυμνάσιο και το λύκειο και να σπουδάσει. Μόνο έτσι θα καταφέρει να πάει ψηλά στη ζωή του». Ο Βαλάντης Αναστασόπουλος είναι 27 χρονών και ένας από τους λίγους Ρομά της γενιάς του που κατάφερε να τελειώσει το Δημοτικό. Στη Νέα Ζωή τον σέβονται όλοι γιατί έχει τον ρόλο του διαμεσολαβητή. Είναι δηλαδή εκείνος που ενημερώνει για τους εμβολιασμούς των παιδιών, για τα δικαιώματα των μελών της κοινότητάς του στα προγράμματα κοινωνικής στήριξης, αλλά και εκείνος που συνοδεύει τα παιδιά στο σχολείο, φροντίζοντας να μην υπάρχουν διαρροές. «Εδώ και πέντε χρόνια συνεργάζομαι με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έχοντας αναλάβει να συγκεντρώνω κάθε πρωί όλα τα παιδιά του γυμνασίου», λέει στην «Κ» ο Βαλάντης. «Το κάνω με μεγάλη αγάπη. Μου είναι εύκολο γιατί εμένα με ακούν στη γειτονιά. Τους λέω “για να βρείτε δουλειά, πρέπει να βγάλετε το σχολείο” και οι γονείς το έχουν καταλάβει πια. Αλλωστε, τα παλιοσίδερα δεν έχουν πια δουλειά», μας εξηγεί.
Τη διαμεσολάβηση ο Βαλάντης τη μοιράζεται με τη Δέσποινα – εκείνη έχει αναλάβει τα παιδιά του Δημοτικού. Είναι 48 ετών και μάλιστα η πρώτη Ρομά που εγκαταστάθηκε στον Ασπρόπυργο στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Εργάζεται στο μεροκάματο πουλώντας ρούχα και απορρυπαντικά με το φορτηγάκι της οικογένειας, ωστόσο η δουλειά της διαμεσολάβησης της «δίνει φτερά», καθώς η ίδια δεν πήγε ποτέ σχολείο. «Δεν ξέρεις τι σημαίνει να μη γνωρίζεις γράμματα», μου λέει. «Στην εποχή μου δεν υπήρχαν διαμεσολαβητές, δεν νοιαζόταν κανένας. Τώρα ενδιαφέρεται και το πανεπιστήμιο, αυτό είναι σημαντικό. Και βλέπω μία πρόοδο. Τα παιδιά μαθαίνουν να μιλούν ελληνικά και να φωνάζουν “μαμά”, λέξη που δεν άκουγα ποτέ εδώ στον καταυλισμό», εξηγεί.
Με το σχολείο
Τα αποτελέσματα είναι θετικά. Αλλά η προσπάθεια πιστώνεται στην καλή συνεργασία με το σχολείο. Εκεί, είναι η Ματίνα Βαβούλη, επί 25 χρόνια διευθύντρια στο 7ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου. Οταν πρωτοπήγε στο σχολείο, οι μαθητές που προέρχονταν από την κοινότητα των Ρομά ήταν μόλις τέσσερις. Σήμερα το σχολείο έχει 320 παιδιά και η συντριπτική πλειονότητα είναι Ρομά. «Τα πρώτα χρόνια έβλεπα τα παιδιά να έρχονται στα κάγκελα του σχολείου. Τους ρωτούσα: “Γιατί δεν έρχεστε μέσα;”. “Γιατί δεν με αφήνουν οι γονείς μου”. Ξεκίνησα λοιπόν τις επισκέψεις στα σπίτια τους και, ύστερα από πολλή συζήτηση, άρχισαν δειλά δειλά να στέλνουν τα παιδιά τους. Σήμερα είναι όλα πιο απλά. Θα πάω στο σπίτι, θα πω ότι έχει έρθει η ώρα της εγγραφής και το παιδί θα ξεκινήσει στην πρώτη τάξη», μας λέει.
Η ίδια έχει αναλάβει παράλληλα με τον δύσκολο ρόλο της εκπαιδευτικού και αυτόν της κοινωνικής λειτουργού, αλλά και της ψυχολόγου. Κάθε παιδί έχει πίσω του μία μικρή ή μεγάλη ιστορία, μας αναφέρει, όπως οι περιπτώσεις τεσσάρων μαθητών της που βρίσκονται υπό δικαστική επιμελητεία. «Ερχονται κάποιες φορές τα παιδιά χωρίς να έχουν διαβάσει. “Γιατί δεν διάβασες;”. “Γιατί η μαμά μου μπήκε φυλακή”. Τα παιδιά το λένε πάρα πολύ φυσικά αυτό. Σε αυτό το σχολείο έχουμε μαθητές που δεν ζουν την παιδική τους ηλικία και που έχουν ανάγκη την υποστήριξή μας», λέει η κ. Βαβούλη.
Περιορισμός «διαρροής»
Τα παιδιά μαθαίνουν την ελληνική ως δεύτερη γλώσσα, σε ένα σύστημα που έχει δημιουργηθεί για μαθητές με μητρική την ελληνική γλώσσα. Είναι ενθαρρυντικό λοιπόν ότι η σχολική διαρροή έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια στο 10%. Εξίσου ενθαρρυντικό είναι ότι όλο και περισσότερα αγόρια αποφοιτούν από το τεχνικό λύκειο, καθώς και ότι δέκα κορίτσια φοιτούν σήμερα στο γυμνάσιο της περιοχής, κάτι που δεν συνέβαινε παλαιότερα. «Ονειρό μου είναι να δω έναν μαθητή μου στο πανεπιστήμιο. Αλλά αυτό δεν μπορώ να το πετύχω μόνη μου», τονίζει η διευθύντρια και καταλήγει: «Λέμε στα παιδιά “συνεχίστε και στο λύκειο” και μας ρωτούν “και μετά σε ποια δουλειά θα πάμε;”. Δεν υπάρχουν δουλειές για τους Ρομά. Το κράτος θα πρέπει να μεριμνήσει μέσα από ειδικά προγράμματα να απασχολήσει τα νέα παιδιά, μειώνοντας έτσι το χάσμα του κοινωνικού αποκλεισμού».