Οι Σοβιετικοί κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου δημιούργησαν ένα διαστημόπλοιο, καθ εικόνα και ομοίωση με το «διαστημικό λεωφορείο» της NASA. Το Μπουράν πέταξε μόλις μια φορά στο διάστημα και έκτοτε εγκαταλείφτηκε. Πλέον τα ερειπωμένα κομμάτια του βρίσκονται στη στέπα του Καζακστάν.
Δύο διαστημόπλοια και ένας πύραυλος ώθησης βρίσκονται σε απομονωμένα υπόστεγα αεροσκαφών, στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ.
Το Μπαϊκονούρ βρίσκεται περίπου 2.500 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Μόσχας και χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα για την αποστολή και την υποδοχή των αποστολών προς και από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Γιατί τόση ομοιότητα;
Το σχέδιο του Μπουράν, που σημαίνει χιονοθύελλα στα ρώσικα, είναι πανομοιότυπο με αυτό του αμερικανικού διαστημόπλοιου. Αυτό δεν είναι μια απλή σύμπτωση: «Οι Ρώσοι ήθελαν ένα διαστημόπλοιο με τις ίδιες διαστάσεις και το ίδιο ωφέλιμο φορτίο των διαστημοπλοίων της NASA», σημειώνει ο ιστορικός Bart Hendrickx, που μελετά την διαστημική προσπάθεια της Σοβιετικής Ένωσης.
Το διαστημόπλοιο της NASA ήταν στην ουσία ένα φορτηγό διαστήματος, σχεδιασμένο έτσι ώστε να μεταφέρει μεγάλα φορτία σε τροχιά, κατ’ εντολή του Πενταγώνου που το ήθελε για να αναπτύξει το δίκτυο στρατιωτικών δορυφόρων.
Η Σοβιετική Ένωση ήθελε ένα τέτοιο κλώνο: «Η απόφαση για την κατασκευή του Μπουράν ήταν μια απάντηση στην εκτιμώμενη στρατιωτική απειλή από το διαστημικό λεωφορείο της NASA, αν δεν είχαν φτιάξει οι Αμερικάνοι το διαστημόπλοιο αυτό, τότε ούτε οι Ρώσοι θα έχει προχωρήσει με το Μπουράν. Για αυτούς ήταν ένα ακόμη βήμα στην κούρσα εξοπλισμών», είπε ο Hendrickx.
Το πρώτο διαστημόπλοιο, το Enterprise, είχε ήδη κατασκευασθεί τέσσερα χρόνια πριν την έναρξη κατασκευής του Μπουράν το 1980. Εκείνη την περίοδο οι Σοβιετικοί μελετούσαν και τα σχέδια της NASA: «Υπήρχε μια έντονη επιθυμία από τη Σοβιετική αμυντική βιομηχανία να αντιγράφει τυφλά τις αμερικανικές κατασκευές.
Πολλοί Ρώσοι μηχανικοί διατείνονται ότι οι νόμοι της αεροδυναμικής δεν άφηναν περιθώρια για άλλου είδους κατασκευές, αλλά αυτό δεν μοιάζει ισχυρό επιχείρημα». Όταν το Μπουράν βγήκε στη δημοσιότητα το 1988, οι ομοιότητες του με το αμερικανικό διαστημόπλοιο, που έκρυβε τόσο καιρό το πέπλο του Ψυχρού πολέμου, αποκαλύφθηκαν. Οι New York Times έγραψαν: « Ακόμη και το χρώμα του διαστημοπλοίου, μαύρο με λευκό, είναι ίδιο».
Οι κατασκευαστικές διαφορές
Τα δυο διαστημόπλοια ωστόσο δεν ήταν και απολύτως όμοια: κάτω από την επιφάνεια τους υπήρχαν μεγάλες κατασκευαστικές διαφορές που δεν ήταν εμφανείς. Κατά κύριο λόγο, το διαστημόπλοιο τροχιάς είχε τις δικές του μηχανές για να πετάει στο διάστημα και χρησιμοποιούσε ένα μεγάλο πύραυλο ως δεξαμενή καυσίμου.
Το Μπουράν αντιθέτως, δεν είχε καθόλου μηχανές και ήταν προσκολλημένο σε ένα πλήρως αυτόνομο πύραυλο που ονομαζόταν Energia. Αυτό παρείχε ακόμη μεγαλύτερη ευχέρεια στους Ρώσους να στέλνουν φορτία στο διάστημα.
Το Μπουράν επίσης διέθετε και θέσεις εκτόξευσης άμεσης ανάγκης για όλο το πλήρωμα, ενώ τα αμερικανικά διαστημόπλοια δεν διέθεταν. Επιπλέον, δεν είχε κάποιο κατασκευαστικό ελάττωμα που να μπορούσε να οδηγήσει στην καταστροφή, όπως συνέβη με το Challenger το 1986 και το Columbia το 2003. Ο Όλεγκ Κοτόβ, ένας βετεράνος Ρώσος κοσμοναύτης που έχει περάσει πάνω από 500 μέρες στο διάστημα, είπε το 2011 ότι αυτές οι λεπτομέρειες έκαναν το Μπουράν πιο ασφαλές.
Ο Hendrickx συμφωνεί με τα παραπάνω και δηλώνει ότι «το Μπούραν ήταν εν τέλει ένα πολύ πιο ικανό, ασφαλές και πολυχρηστικό όχημα από το διαστημόπλοιο των Αμερικάνων, αλλά την περίοδο που ήταν έτοιμο να μπει σε λειτουργία, ο Ψυχρός πόλεμος τελείωνε και το σχέδιο απώλεσε την πολιτική στήριξη της καταρρέουσας τότε σοβιετικής διοίκησης».
Μόνο μια πτήση
Η μοναδική πτήση που έκανε ποτέ το Μπουράν ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 15 Νοεμβρίου 1988, ένα χρόνο πριν την πτώση του τείχους του Βερολίνου. Μετά το πέρας αυτής της αποστολής, το πρόγραμμα για το Μπουράν πάγωσε και εν τέλει ο πρόεδρος Μπόρις Γέλτσιν το ακύρωσε στις 30 Ιουνίου 1993. «Μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης δεν υπήρχαν καν τα χρήματα για να το αξιοποιήσουν σε υποστηρικτικές αποστολές. Δεν υπήρχε θεμελιώδης ανάγκη για να χρησιμοποιηθεί στο άμεσο μέλλον του ρωσικού διαστημικού προγράμματος», είπε ο Hendrickx.
Μετά την πρώτη πτήση του, το Μπουράν τοποθετήθηκε σε αποθήκη στο διαστημοδρόμιο του Μπαϊκονούρ. Όμως, λόγω των άσχημων κλιματολογικών συνθηκών της στέπας, το 2002 κατέρρευσε η οροφή του κτηρίου στο οποίο φυλασσόταν και το διαστημόπλοιο καταστράφηκε ολοσχερώς!
Στο συγκρότημα, φυλάσσονταν άλλα τρία Μπουράν. Από αυτά, ένα δοκιμαστικό μοντέλο πλήρους κλίμακας είχε αφεθεί στην ύπαιθρο να σκουριάζει, αλλά το 2017 μετακινήθηκε στο μουσείο του Μπαϊκονουρ και πλέον είναι έκθεμα. Τα άλλα δύο είναι μέχρι σήμερα παραμελημένα σε ένα υπόστεγο αεροσκαφών που λέγεται ΜΖΚ. Το ένα από αυτά ονομάζεται Ptichka, δηλαδή πουλί στα ελληνικά, και επρόκειτο να πραγματοποιήσει τη δεύτερη αποστολή του προγράμματος Μπουράν. Το άλλο μοντέλο είναι σχεδιασμένο για τεστ στο έδαφος και δεν είναι σχεδιασμένο για να πετάει.
Γιατί βρίσκονται εδώ;
Γιατί όμως άφησαν επί τρεις δεκαετίες αυτά τα διαστημόπλοια να σαπίζουν σε ένα ξεκλείδωτο κτήριο; «Για κάποιο λόγο δεν υπήρξαν ποτέ τα χρήματα και το ενδιαφέρον για να τα μετατρέψουν σε μουσειακά εκθέματα», είπε ο Hendrickx. Το θέμα ίσως είναι λογιστικό: «Το μουσείο του Μπαϊκονούρ διαθέτει ήδη ένα διαστημικό λεωφορείο και πρακτικώς έχει διαπιστωθεί ότι είναι αδύνατον να τα μεταφέρουν στη Ρωσία η το εξωτερικό. Δεν ανήκουν καν πλέον στη ρωσική κυβέρνηση».
Το 2008, ένα γερμανικό μουσείο εξεδήλωσε το ενδιαφέρον του για τα διαστημόπλοια Μπουράν, προσφέροντας 12 εκατομμύρια δολάρια. Η συμφωνία δεν ολοκληρώθηκε λόγω του υπερβολικού κόστους που θα είχε η σύνθετη διαδικασία αερομεταφοράς τους. «Εν τέλει, το μουσείο αγόρασε ένα διαφορετικό Μπουράν, το οποίο με κάποιο τόπο βρισκόταν στο Μπαχρέιν. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε με πλοίο στη Γερμανία», διηγείται ο Hendrickx.
Πηγή: CNN.COM
Επιμέλεια: Κατερίνα Σωτηροπούλου