Ο ανθρωπολόγος που μελετά τις φωνές μέσα στο κεφάλι μας

Ο ανθρωπολόγος που μελετά τις φωνές μέσα στο κεφάλι μας

2' 33" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στα δάση που περιβάλλουν τις μεγαλουπόλεις της Βραζιλίας, οι πιστοί της πολυθεϊστικής θρησκευτικής παράδοσης Candomblé, που έχει τις ρίζες τις σε αφρικανικές πεποιθήσεις και τελετουργίες, διατηρούν με τους θεούς τους μια ιδιαίτερη, απόλυτα «σωματική» σχέση. Για έναν αμύητο παρατηρητή, η έννοια της κατάληψης από πνεύματα, όταν δηλαδή μια μυστηριώδης οντότητα «καταλαμβάνει» το σώμα ενός καθ’ όλα φυσιολογικού ανθρώπου και μιλά με τη φωνή του, συχνά σε κάποια ξένη γλώσσα, για να αναπολήσει στιγμές από το παρελθόν, να διατυπώσει σαφείς επιθυμίες, να δώσει συμβουλές στους παρισταμένους και ενίοτε να γελάσει μαζί τους, είναι ενάντια σε κάθε λογική. Παρά τις καλές του προθέσεις, ο Mattijs Van de Port, καθηγητής ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμστερνταμ, ήταν εν πολλοίς ανίκανος να υπερβεί τις επιφυλάξεις του και να δεχθεί το ενδεχόμενο της ύπαρξης πνευμάτων. Η έρευνά του, για τις ανάγκες της οποίας παρακολούθησε αμέτρητες τελετές, τον ώθησε σταδιακά να αμφισβητήσει τις βασικές αρχές της κοσμοθεωρίας του, κι αυτή την εμπειρία επιχειρεί να μοιραστεί με το κοινό στην ταινία «Τhe Possibility of Spirits», που προβάλλεται την Παρασκευή στο πλαίσιο του 8ου Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας.

«Η σκέψη ότι το σώμα μου μπορεί να καταληφθεί από κάτι που δεν είμαι “εγώ” παραμένει ξένη, για να μην πω τρομακτική», λέει στην «Κ» ο ανθρωπολόγος και κινηματογραφιστής. «Στην Ολλανδία όπου ζω, θα αντιμετωπιζόταν ως μια μορφή σχιζοφρένειας. Εχουμε, για παράδειγμα, μια κλινική για τη θεραπεία ανθρώπων που ακούν φωνές. Οι άνθρωποι του Candomblé θα ήταν περίεργοι να ακούσουν τι έχουν να πουν αυτές οι φωνές! Είναι μια περιέργεια που θαυμάζω, αλλά συγχρόνως αντιλαμβάνομαι πως δεν μπορώ να ξεφύγω από τις πεποιθήσεις, με τις οποίες έχω γαλουχηθεί, επομένως ο θαυμασμός μου είναι κάπως θεωρητικός…» συνεχίζει. Για να βοηθήσει τους φοιτητές του να ξεπεράσουν τις προκαταλήψεις τους, συνηθίζει να τους δείχνει ένα βίντεο, στο οποίο ο Γκλεν Γκουλντ ερμηνεύει Μπαχ. «Ο Γκουλντ υπέφερε από αυτό που οι μουσικοί ονομάζουν υπερβολική συγκέντρωση: ήταν τόσο απορροφημένος στη μουσική που έπαυε να είναι κύριος του σώματός του. Οι μελωδίες εισέβαλαν μέσα του, καταλάμβαναν την ύπαρξή του. Πιστεύω ότι κάπως έτσι λειτουργεί η κατάληψη από πνεύματα».

Οπως θα έχει την ευκαιρία να διαπιστώσει επανειλημμένως το κοινό του Εthnofest, ένας ανθρωπολόγος αναπόφευκτα πασχίζει να ισορροπήσει ανάμεσα στο οικείο και στο άγνωστο, είτε μελετά μια ξένη κουλτούρα στην άλλη άκρη του κόσμου είτε εστιάζει σε πρακτικές του δικού του περιβάλλοντος. Οι δεκάδες ταινίες του φεστιβάλ δεν θα μας ταξιδέψουν μόνο σε τόπους μακρινούς, αλλά θα μας δώσουν την ευκαιρία να περιεργαστούμε μέσα από νέες οπτικές γωνίες μέρη και συνήθειες που (νομίζουμε ότι) γνωρίζουμε καλά. «Για μένα, καλή ανθρωπολογία σημαίνει να κάνεις φιλοσοφία στους δρόμους: να στοχάζεσαι πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση, να θέτεις τα μεγάλα ερωτήματα, χωρίς ποτέ να απομακρύνεσαι από τις απτές, πραγματικές καταστάσεις. Είναι μια φιλοσοφία θεμελιωμένη στις κοινοτοπίες και τις ασημαντότητες των εγκοσμίων», υπογραμμίζει ο Mattijs Van de Port. Προσθέτει, δε, ότι η διαφορά ενός εθνογραφικού φιλμ από μια ταινία καθαρά καλλιτεχνικής αξίας είναι πως «η ανθρωπολογία επιδιώκει να θέσει υπό αμφισβήτηση την έννοια του εξωτικού, και όχι να προσφέρει την ομορφιά του προς κατανάλωση».

Το 8ο Εthnofest συνεχίζεται ώς την Κυριακή στον κινηματογράφο «Αστορ» (www.ethnofest.gr).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή