Τον Ιούλιο του 2014, ο Αλέξης Τσίπρας, ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης τότε, κατά την επίσκεψή του στο Αμύνταιο, δήλωνε: «Η Μικρή ΔΕΗ είναι ένα εθνικό έγκλημα, που πρέπει να αποτρέψουμε». Τρία χρόνια μετά, ακόμη και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ αναγνωρίζουν ότι αυτό που χαρακτηριζόταν τότε ως «εθνικό έγκλημα» ήταν μια καλύτερη λύση από αυτήν που έχει δρομολογήσει σήμερα η κυβέρνηση. Το σχέδιο «Μικρή ΔΕΗ», που απαντούσε τόσο στο πρόβλημα του μονοπωλίου της ΔΕΗ στον λιγνίτη, για το οποίο είχε εκδοθεί καταδικαστική απόφαση της Ε.Ε. για τη χώρα μας, όσο και στο άνοιγμα της λιανικής αγοράς ηλεκτρισμού, προέβλεπε χονδρικά τη σύσταση μιας εταιρείας στην οποία η ΔΕΗ θα εισέφερε το 30% της παραγωγικής της βάσης, των πελατών της, των εργαζομένων αλλά και στοιχείων παθητικού και θα τη διέθετε μέσω διαγωνισμού προς πώληση. Στο χαρτοφυλάκιο της Μικρής ΔΕΗ η τότε κυβέρνηση είχε καταφέρει να βάλει τις δύο λιγνιτικές μονάδες του Αμυνταίου, που είναι προς απόσυρση το 2019 και που η DGcomp δεν έκανε αποδεκτές στην τωρινή «λίστα», και την εν λειτουργία μονάδα Μελίτη Ι στη Φλώρινα, μαζί με την άδεια για τη Μελίτη ΙΙ. Η ΔΕΗ, δηλαδή, θα έχανε μόνο τη μία από τις τρεις-τέσσερις ανταγωνιστικές λιγνιτικές μονάδες της, τη Μελίτη Ι. Το χαρτοφυλάκιο της Μικρής ΔΕΗ περιελάμβανε επίσης 900 MW υδροηλεκτρικά, εκ των οποίων σημαντικά για τη ΔΕΗ ήταν τα 334 MW (Πουρνάρι Ι και ΙΙ) και, τέλος, τη μονάδα φυσικού αερίου της Κομοτηνής. Οι μονάδες και τα ορυχεία τροφοδοσίας τους, όπως ρητά προέβλεπε ο σχετικός νόμος, θα προσφέρονταν με όλα τα στοιχεία ενεργητικού και παθητικού. Η ΔΕΗ, δηλαδή, θα μεταβίβαζε και τις υποχρεώσεις των μονάδων αλλά και το σύνολο των εργαζομένων σε αυτές και επιπλέον προσωπικό από τις κεντρικές υπηρεσίες της.
Σε ό,τι αφορά τη μείωση του μεριδίου της στη λιανική αγορά, θα έχανε το 30% των πελατών της, ποσοστό που θα αντανακλούσε όλες τις κατηγορίες πελατών (υψηλή, μέση, χαμηλή τάση, αγροτικά, Δημόσιο κ.λπ.). Το σχέδιο με βάση τις εκτιμήσεις τής τότε διοίκησης της ΔΕΗ θα έβαζε στα ταμεία της περίπου 1,5 -2 δισ. ευρώ, ενώ θα διασφάλιζε για τη χώρα πρόσθετες επενδύσεις άνω του 1 δισ. ευρώ για την κατασκευή της Μελίτης ΙΙ και την αναβάθμιση των μονάδων του Αμυνταίου.
Το κατά ΣΥΡΙΖΑ «εθνικό έγκλημα» αντικαταστάθηκε από την υποχρέωση της ΔΕΗ να διαθέσει το 40% του λιγνιτικού παραγωγικού δυναμικού της, η σύνθεση του οποίου θα εγκριθεί από την DGcomp. Η συμφωνία αφήνει επίσης ανοικτή την «πόρτα» για την πώληση και υδροηλεκτρικών και προβλέπει τη λήψη άλλων δομικών μέτρων στην περίπτωση που δεν υπάρξει επενδυτικό ενδιαφέρον για τις λιγνιτικές μονάδες, με τους θεσμούς σε αυτές τις διαπραγματεύσεις να επιμένουν να υποκατασταθεί το «άλλα δομικά μέτρα» από τη σαφή αναφορά στην πώληση υδροηλεκτρικών.
Με το σχέδιο της κυβέρνησης, η ΔΕΗ υποχρεώνεται να πουλήσει τις τρεις από τις τέσσερις ανταγωνιστικές της μονάδες, δηλαδή, εκτός της Μελίτης Ι, και τις μονάδες 3 και 4 της Μεγαλόπολης. Καταστροφικό στοιχείο για τη ΔΕΗ είναι η υποχρέωση των δημοπρασιών ΝΟΜΕ, μέσω των οποίων διαθέτει στους ανταγωνιστές της ρεύμα κάτω του κόστους, για να μειωθεί το μερίδιό της το 2019 κάτω από 50%, έναντι της απώλειας μεριδίου 30% που προέβλεπε η Μικρή ΔΕΗ και μάλιστα με οικονομικό αντάλλαγμα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σχέδιο «Μικρή ΔΕΗ» πρότεινε ως το πλέον συμφέρον για τη ΔΕΗ η McKenzie.
Διελκυστίνδα για τους εργαζομένους
Η ΔΕΗ, αφού επί ένα χρόνο επιδοτεί μέσω των ΝΟΜΕ τους ανταγωνιστές της για να μειωθούν τα μερίδιά της, οι οποίοι κινούνται επιλεκτικά για να προσελκύσουν τις πιο κερδοφόρες κατηγορίες και τους «καλοπληρωτές», είναι έτοιμη να διαθέσει προς πώληση και τις λιγνιτικές μονάδες της Μεγαλόπολης (3 και 4), την εν λειτουργία μονάδα Μελίτη Ι στη Φλώρινα και την άδεια για τη Μελίτη ΙΙ.
Το market test θα γίνει από την ίδια την DGcomp και θα ξεκινήσει αμέσως μετά την ολοκλήρωση της συμφωνίας με τους πιστωτές. Επιπλέον, ο διαγωνισμός που θα ακολουθήσει θα εποπτεύεται στενά από την DGcomp. Παράλληλα με το market test θα «τρέχει» και η διαδικασία της απόσχισης των μονάδων που θα πουληθούν. Ιδιαίτερα δύσκολη άσκηση, αφού πρέπει να ρυθμιστούν διάφορα ζητήματα, με βασικότερο τις θέσεις εργασίας στις μονάδες της Μεγαλόπολης.
Πρόκειται για 1.100 εργαζομένους στις δύο μονάδες και στα ορυχεία. Αν και ο υπουργός Ενέργειας Γ. Σταθάκης δεσμεύτηκε έναντι της ΓΕΝΟΠ και των τοπικών κοινωνιών για «διασφάλιση των θέσεων εργασίας», η συμφωνία, σύμφωνα με ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στις διαπραγματεύσεις, αναφέρεται σε «αναγκαίο προσωπικό» για τη λειτουργία των μονάδων. Οι διαπραγματεύσεις περί του πώς ορίζεται το «αναγκαίο προσωπικό» ξεκίνησαν με ακραίες τοποθετήσεις και από τις δύο πλευρές. Το υπουργείο το ερμήνευσε ως το σύνολο των 1.100 εργαζομένων, οι θεσμοί ως τη διατήρηση του μισού προσωπικού. Οι διαπραγματεύσεις για το θέμα θα συνεχιστούν και μετά το κλείσιμο της συμφωνίας. Ως επικρατέστερο σενάριο εμφανίζεται η μετάθεση περί των 200 εργαζομένων από τον ΑΗΣ Μεγαλόπολης σε άλλες μονάδες της ΔΕΗ, και η δέσμευση του νέου ιδιοκτήτη για τη διασφάλιση των θέσεων εργασίας των υπολοίπων για 5 έτη, όπως προβλέπει το ευρωπαϊκό δίκαιο.