Τα μαύρα σύννεφα της στασιμότητας μισθών, της διευρυνόμενης ανισότητας και της πτώσης της παραγωγικότητας σε μεγάλο μέρος του δυτικού κόσμου καλύπτουν ένα από τα πλέον αξιοσημείωτα γεγονότα της χρονιάς – η παγκόσμια οικονομία ανθεί. Η αξία όλων των αγαθών και των υπηρεσιών που θα παραχθούν παγκοσμίως το 2017 θα ανέλθει περίπου στα 68 τρισ. ευρώ. Το 2018, η αξία τους αναμένεται να αυξηθεί κατά περίπου 3,5%, πιθανώς ακόμη και κατά 4% πρώτη φορά από το 2011. Ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης 4% ή υψηλότερος ήταν, στην πραγματικότητα, αρκετά συνηθισμένος στην εποχή πριν από την κρίση.
Στα 11 χρόνια πριν από το 2007, ρυθμός ανάπτυξης 4% είχε επιτευχθεί επτά χρονιές, ενώ σε τρεις εξ αυτών ήταν πάνω από 5%, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Αν επιτευχθεί του χρόνου ανάπτυξη 4%, αυτό θα σημαίνει ότι θα δημιουργηθούν σχεδόν 2,5 τρισ. ευρώ –ποσό που αντιστοιχεί στο ετήσιο ΑΕΠ της Βρετανίας, της πέμπτης μεγαλύτερης οικονομίας του κόσμου–, πλούτος που πρέπει να χρησιμοποιηθεί παραγωγικά. Πρόκειται για 2,5 τρισ. ευρώ επιπλέον των 69 τρισ. ευρώ πλούτου που έχουν ήδη παραχθεί. Αυτά τα χρήματα θα επενδυθούν σε αγορές περιουσιακών στοιχείων και θα τα χρησιμοποιήσουν οι επιχειρήσεις για να επεκταθούν, να επενδύσουν και να προσλάβουν προσωπικό.
Πρόκειται για τεράστιο ποσό, πολύ μεγαλύτερο από τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας που λαμβάνουν οι κεντρικές τράπεζες. Οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι ολοένα και πιο σίγουροι ότι η παγκόσμια ανάπτυξη είναι πλέον αυτάρκης, γι’ αυτό και αποσύρουν σταδιακά τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας. «Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στη μέση μιας περιόδου εκρηκτικής ανάπτυξης, που άρχισε στα μέσα του 2016», σύμφωνα με οικονομολόγους της Bank of America Merrill Lynch. Προβλέπουν ρυθμό ανάπτυξης 3,8% για το 2018, από 3,7% το 2017, με τις μεγάλες οικονομίες να αναπτύσσονται περισσότερο από τον ρυθμό δυνητικής ανάπτυξης. Οικονομολόγοι της Barclays είναι ακόμα πιο αισιόδοξοι, προβλέποντας ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί το 2018 με ρυθμό 4%.
Καλά νέα, έτσι; Το πρόβλημα είναι ότι ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, ακόμη και σε αυτές τις χώρες όπου υπάρχει ισχυρή ανάπτυξη και πολύ χαμηλή ανεργία, δεν αισθάνονται ότι τους αφορούν τα καλά νέα. Οι άνθρωποι έχουν δουλειές, όπως δείχνει το επίπεδο ρεκόρ στην απασχόληση στις ΗΠΑ, στη Βρετανία, στη Γερμανία και αλλού, ωστόσο δεν αισθάνονται πλούσιοι, αισιόδοξοι ή ασφαλείς. Οι μισθοί είναι στάσιμοι. Η ανεργία στις ΗΠΑ είναι 4,1%, μειωμένη από το 10%, στο οποίο είχε αυξηθεί το 2009, στο αποκορύφωμα της κρίσης. Σε αυτό το χρονικό διάστημα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των μισθών ήταν κατά μέσον όρο 2,2%, ενώ δεν υπερέβη ποτέ το 3%. Συγκριτικά, ο μέσος όρος πριν από την κρίση ήταν σημαντικά πάνω από το 3%. Οι μισθοί στην Ευρωζώνη αυξάνονται με τον μισό ρυθμό απ’ ό,τι στις ΗΠΑ, και το 2017 η αύξηση είναι 1,4%, ποσοστό που σπάνια ήταν χαμηλότερο. Οι μισθοί αυξάνονταν με ετήσιο ρυθμό 2,3% πριν από την κρίση και με ρυθμό μόλις 1,7% έκτοτε, παρόλο που η ανεργία έχει υποχωρήσει σημαντικά από το υψηλό του 2013.
Πολλοί άνθρωποι στη Δύση εξακολουθούν να αισθάνονται τις επιπτώσεις της έντονης λιτότητας και της περικοπής δαπανών που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις μετά το 2008, προσπαθώντας να εξυγιάνουν τα δημόσια οικονομικά τους. Οι φτωχότεροι έχουν πληγεί ιδιαίτερα σκληρά. Μπορεί να έχουν εργασία, ωστόσο πολλοί εργάζονται υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης, με συμβόλαια περιορισμένης χρονικής διάρκειας ή με συμβόλαια που δεν εγγυώνται ούτε μία ώρα εργασίας τον μήνα. Το επίπεδο της φτώχειας μεταξύ των «εργαζόμενων φτωχών» αυξάνεται. Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι αυξάνεται και η ανισότητα του πλούτου, με το πλουσιότερο 1% του παγκοσμίου πληθυσμού να κατέχει σήμερα το 50% του παγκοσμίου πλούτου, από το 43% που κατείχε το 2008. Δεν υπάρχει σημάδι ότι υποχωρεί αυτή η τάση, ακόμα και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες όπου η παραγωγή πλούτου είναι υψηλότερη.