«Σολιντάρνοσκ» στα πολωνικά είναι κάτι περισσότερο απ’ αυτό που λέει η λέξη «αλληλεγγύη». Φρόντισε γι’ αυτή τη νοηματική υπεραξία η Ιστορία. Και η Ιστορία, έτσι όπως τη διαχειρίζεται η Πολωνία, έρχεται να πάρει πίσω ένα μέρος του πλεονάσματος.
Σαν απόπειρα πολωνοποίησης του ευρωπαϊκού του αξιώματος εξέλαβαν στις Βρυξέλλες την πρόταση του Ντόναλντ Τουσκ να καταργηθεί το σύστημα κατανομής των προσφύγων μεταξύ των κρατών–μελών της Ε.Ε. Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος ανέλαβε, ως αρμόδιος επίτροπος, να δώσει φωνή στην ευρωπαϊκή οργή, χρησιμοποιώντας μια γλώσσα που δεν ήταν καθόλου αβραμοπουλική – σαν να του είχαν ρίξει κάτι στο νερό. Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία εικοσιτετράωρα ακούστηκαν στους ευρωδιαδρόμους πολύ χειρότεροι χαρακτηρισμοί για τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο πιο κόσμιος ήταν το «δημοτικός σύμβουλος Βαρσοβίας».
Η «πολωνοποίηση» τείνει πια να καθιερωθεί ως πολιτικός όρος. Περιγράφει το είδος εκείνο του κράτους–μέλους που τυπικά ανήκει στην Ευρώπη, αλλά θεσμικά απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από το πολιτειακό μοντέλο που η συμμετοχή στην Ευρώπη προϋποθέτει. Προτού ο Τουσκ συντονιστεί με τις φυγόκεντρες ορμές της χώρας του, η Ε.Ε. είχε σχεδόν συμβιβαστεί με την de facto αυτονόμηση της ομάδας Βίσεγκραντ – με τη λειτουργία της ως χωριστού συνεταιρισμού μεταξύ εταίρων.
Από αυτή την άποψη, η αντίδραση που προκάλεσε ο Τουσκ ίσως λειτουργήσει αφυπνιστικά – γιατί, κατά τα άλλα, η πρωτοβουλία του πρέπει να θεωρείται ήδη νεκρή. Ακόμη, όμως, και αν η Ευρώπη δείξει αντανακλαστικά –ακόμη κι αν κινηθεί βασιζόμενη στην αλληλεγγύη που είναι κατοχυρωμένη στις ιδρυτικές της συνθήκες, όπως διαγγελματικά θυμήθηκε προχθές ο Αβραμόπουλος–, η αντίδραση δεν μπορεί να είναι τόσο ταχεία ώστε να λύσει το επείγον πρόβλημα της ελληνικής νησιωτικής μεθορίου.
Γι’ αυτό το πρόβλημα έχει ετοιμαστεί παρακαμπτήριος – που αναμενόταν να συζητήσει σήμερα ο Τσίπρας με τον Γιούνκερ και τη Μέρκελ. Η φόρμουλα που ψιθυρίστηκε στο αυτί της Αθήνας –και η Αθήνα με τη σειρά της φέρεται να υπέβαλε στον Ερντογάν– είναι να μπορούν να επαναπροωθούνται στην Τουρκία πρόσφυγες που θα έχουν μεταφερθεί στην ενδοχώρα. Νομικά θα βρίσκονται στα νησιά. Φυσικά, μέχρι να εξεταστούν οι αιτήσεις τους για άσυλο, θα έχουν μετεγκατασταθεί, ας πούμε, στη Μαλακάσα.
Δεν είναι μια λύση χωρίς παρενέργειες. Η αποσυμφόρηση των νησιών μπορεί να κατευνάσει τις ενδοσυριζαϊκές αντιδράσεις. Μπορεί όμως ταυτόχρονα να καταστήσει πάλι ορατό το πρόβλημα και στις τοπικές κοινωνίες που το έχουν ξεχάσει. Πρόκειται για υπολογισμούς δευτερεύοντες, αν αναλογιστεί κανείς πώς εκτυλίσσεται ο χειμώνας στη Λέσβο. Σε ένα πρόβλημα που μοιάζει άλυτο, η Ελλάδα έχει τουλάχιστον την ευκαιρία να μετριάσει τις άμεσες επιπτώσεις. Αν η ευκαιρία χαθεί, δεν θα είναι η πρώτη που πάει χαμένη.