Το θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη επανέρχεται σχεδόν μόνιμα πλέον στην επικαιρότητα και με την πιο πρόσφατη αναφορά στην Αθήνα του Τούρκου προέδρου. Το θέμα των μειονοτήτων στην Ελλάδα και την Τουρκία έχει ως αφετηρία τη Συνθήκη της Λωζάννης, η οποία εξαίρεσε από την ανταλλαγή των πληθυσμών του «Ελληνες» που ζούσαν σε Κωνσταντινούπολη, Ιμβρο και Τένεδο και τους «μουσουλμάνους» που ζούσαν στη Δυτική Θράκη. Εκτοτε και μέχρι πολύ πρόσφατα ουδέποτε ανέκυψε κάποιο σοβαρό θέμα με τη μειονότητα της Δυτικής Θράκης πλην κάποιων εξαιρέσεων τη δεκαετία του 1990. Κανένα μέτρο αντιποίνων εναντίον της μουσουλμανικής μειονότητας. Καμία ελληνική κυβέρνηση (με βάση την αρχή της αμοιβαιότητας που προβλέπει το άρθρο 45 της Συνθήκης της Λωζάννης), ορθώς πράττοντας, δεν έκανε αντίποινα εναντίον ατόμων και πληθυσμών, που απαγορεύονται από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ελλάδα, κράτος δικαίου, δεν διανοήθηκε, παρά τις συνεχείς πιέσεις και διωγμούς των Ελλήνων της Τουρκίας και παρά την παραβίαση σημαντικών εδαφικών διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης στην Ιμβρο και στην Τένεδο, να «τιμωρήσει» ανθρώπινες υπάρξεις και μάλιστα υπηκόους της απέναντι σε μια καταπιεστική πολιτική, ακόμη και αν τα θύματα της πολιτικής αυτής ήταν άτομα ελληνικής προέλευσης. Φθάσαμε έτσι στην ανατροπή της πληθυσμιακής αριθμητικής ισορροπίας μεταξύ των μειονοτικών πληθυσμών στις δύο χώρες, βασικό χαρακτηριστικό του πνεύματος της Λωζάννης.
Η Τουρκία, μη έχοντας ουσιαστικά πλέον ελληνικό στοιχείο να χρησιμοποιήσει ως μοχλό πίεσης, πλην ενδεχομένως του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το οποίο όμως προκαλούνται αντιδράσεις από τη Δύση και την παγκόσμια κοινή γνώμη, άρχισε τα τελευταία χρόνια, διαμέσου κυρίως εθνικιστικών οργανώσεων που πολλές φορές ξεφεύγουν του ελέγχου του επισήμου κράτους, να χρησιμοποιεί τη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Η νέα αυτή τακτική συνέπεσε χρονικά και με μια γενικότερη αλλαγή προσέγγισης της τουρκικής πολιτικής απέναντι στον λεγόμενο «παντουρανισμό». Το «εθνικό συμβόλαιο» του Ατατούρκ, ότι η Τουρκία ασχολείται μόνο με τους «Τούρκους» που βρίσκονται μέσα στα γεωπολιτικά της σύνορα, υποχώρησε σιγά σιγά μπροστά στην αντίληψη που θεωρεί «αλύτρωτους αδελφούς» τους «Τούρκους» που ζουν σε ξένες χώρες…
Η Συνθήκη της Λωζάννης, που υπεγράφη την 30ή Ιανουαρίου 1923, κατοχυρώνει ορισμένα δικαιώματα για τους, μουσουλμάνους στο θρήσκευμα, Ελληνες πολίτες που ζουν στη Δυτική Θράκη. Θέματα που περιέχονται σε διεθνείς συμφωνίες ή που οφείλουν τη νομική ύπαρξή τους στο διεθνές δίκαιο δεν μπορεί από τη φύση τους να έχουν μόνο εσωτερικό χαρακτήρα. Για τον λόγο αυτό εξάλλου το υπουργείο Εξωτερικών είναι συναρμόδιο με άλλα υπουργεία για τη μειονότητα.
Το ότι οι μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης είναι Ελληνες πολίτες δεν αποκλείει ότι ορισμένα από τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους κατοχυρώνονται από συγκεκριμένους κανόνες του διεθνούς δικαίου. Το ίδιο ισχύει για την ελληνική μειονότητα της Τουρκίας. Εκδήλωση όμως ενδιαφέροντος για τις μειονότητες δεν σημαίνει αναγκαστικά παρέμβαση στα εσωτερικά. Ωστόσο, το προφητικό άρθρο 27 της Συνθήκης της Λωζάννης απαγορεύει ρητά οποιαδήποτε «τουρκική επέμβαση» στον πολιτικό, διοικητικό και δικαστικό τομέα της Δυτικής Θράκης.
Ας προσέχουν λοιπόν οι ανώτατοι πολιτειακοί, κυρίως, και κυβερνητικοί παράγοντες της γείτονος, να μην παρασυρθούν σε περιπέτειες από γνωστά εξτρεμιστικά και εθνικιστικά στοιχεία που τους περιβάλλουν και ας δοθεί και από τις δύο όχθες η πρέπουσα προσοχή στο ζήτημα, επειδή τα θέματα μειονοτήτων αφορούν στην πλατιά μορφή τους τα «ανθρώπινα δικαιώματα», για τα οποία, άσχετα με το πολιτικό τους υπόβαθρο, η ευρωπαϊκή και διεθνής κοινή γνώμη είναι πολύ ευαισθητοποιημένη, ενώ παράλληλα στην εποχή μας τα θέματα των εθνοτήτων λαμβάνουν νέες διεθνοπολιτικές διαστάσεις.
* Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Γενεύης, τ. σύμβουλος Τύπου της ελληνικής πρεσβείας στην Αγκυρα, τ. γενικός γραμματέας Ευρωπαϊκών Υποθέσεων ΥΠΕΞ.