Τις τελευταίες ημέρες ακούγονται πολλά στον δημόσιο λόγο περί της εκλογής του μουφτή, προκαλώντας μεγάλη εντύπωση, καθώς διαχρονικά η πάγια θέση της ελληνικής πολιτείας ήταν ότι ο μουφτής δεν εκλέγεται. Στην Ελλάδα, λοιπόν, ο μουφτής λόγω των δικαιοδοτικών αρμοδιοτήτων του στο οικογενειακό ουσιαστικά δίκαιο διορίζεται μέσα από συγκεκριμένη διαδικασία, ενώ και στην Τουρκία είναι δημόσιος υπάλληλος διορισμένος από τον νομάρχη. Για την ιστορία, μόνο στη Βουλγαρία μετά το 1990 εκλέγεται ο μουφτής, ως αντιστάθμισμα στις διώξεις που βίωνε η μουσουλμανική κοινότητα εκεί, κυρίως όμως για να κατευνάσει την ένταση του μουσουλμανικού (τουρκικού) κόμματος που αναζητούσε νέο ρόλο.
Επομένως, δεν αντιλαμβανόμαστε τι άλλαξε στην προσέγγιση της ελληνικής κυβέρνησης στο συγκεκριμένο ζήτημα και άνοιξε το θέμα περί εκλογής του μουφτή. Από την κίνηση αυτή προκύπτει αυτομάτως πληθώρα ζητημάτων που δεν φαίνεται να αντιμετωπίζονται διεξοδικά και σε όλες τις συνέπειές τους, όχι όλες ανώδυνες. Για παράδειγμα, θα καταργηθούν οι δικαιοδοτικές αρμοδιότητες του μουφτή και πώς αυτό είναι αποδεκτό από την ίδια τη μειονότητα, ποιοι θα είναι οι εκλέκτορες, με ποια κριτήρια κ.λπ.
Σε αυτή τη συνάφεια, επίσης για πρώτη φορά, ο υπουργός Παιδείας μοιάζει να υιοθετεί το πάγιο επιχείρημα της τουρκικής πλευράς περί εξίσωσης της εκλογής του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και του μουφτή με την ιδιαίτερα εντυπωσιακή δήλωση ότι: «τον Πατριάρχη δεν τον εκλέγει η ρωμαίικη κοινότητα στην Πόλη, δεν τον εκλέγουν καν ιερείς, τον εκλέγουν τα μέλη της Ιεράς Συνόδου. Αρα, υπάρχει πάντα στην εκλογή των θρησκευτικών ηγετών, ένα ειδικό εκλεκτορικό σώμα». Αναρωτιόμαστε πώς προκύπτει το συμπέρασμα, ότι υπάρχει πάντα εκλογή θρησκευτικών ηγετών και μάλιστα από ειδικό εκλεκτορικό σώμα.
Σε κάθε περίπτωση, είναι επιστημονικά αδιανόητο να προσεγγίζεται με αυτό τον τρόπο το σύστημα της Πενταρχίας των Πατριαρχών που διασφαλίζει τη διοικητική δομή, οργάνωση και λειτουργία της Εκκλησίας μέσα στους αιώνες. Αντίστοιχα, στο Ισλάμ απουσιάζει κάθε έννοια οργανωμένης δομής και λειτουργίας, ενώ ποτέ σε καμία ισλαμική χώρα δεν εφαρμόστηκε ένα σύστημα εκλογής ιμάμη ή μουφτή. Επιπλέον, δεν είναι δυνατόν κατά καμία έννοια να εξισώνεται η εκλογή του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως ως θεσμικής κεφαλής και εκφραστή των απανταχού Ορθοδόξων με την ανάδειξη του εντελώς περιφερειακού και τοπικής μόνο σημασίας στους κόλπους του Ισλάμ και της παγκόσμιας ισλαμικής Ούμα μουφτή στη Θράκη.
Η μόνη προφανής εξήγηση για την παραπάνω δήλωση του υπουργού Παιδείας είναι η αγωνιώδης προσπάθεια περιορισμού του εύρους της εκλογικής βάσης σε περίπτωση που προχωρήσει στην εφαρμογή των εξαγγελιών του περί εκλογής του μουφτή και η περιχαράκωσή της σε ένα μικρό σώμα «ειδικών» εκλεκτόρων. Ετσι, με μια παγκόσμια ελληνική πρωτοτυπία θα έχουν εξασφαλιστεί τόσο η εκλογή του μουφτή στο Ισλάμ όσο και η αποφυγή διεκδίκησης πολιτικού λόγου από την πλευρά του ως εκλεγμένου ηγέτη.
Κατά την εκτίμησή μας πρόκειται για κινήσεις βεβιασμένες, ατεκμηρίωτες και καταδικασμένες να προκαλέσουν μεγαλύτερη σύγχυση, περισσότερα προβλήματα και αδιέξοδα από αυτά που με καλή ασφαλώς πρόθεση υποτίθεται ότι θα ρυθμίσουν προς όφελος της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης. Πιστεύουμε ότι ο δόκιμος και ασφαλής όρος σε σχέση με τη συζήτηση αυτή είναι: η ανάδειξη του μουφτή. Ο τρόπος, δηλαδή, ανάδειξης του μουφτή αποκλειστικά ως θρησκευτικού λειτουργού με ή χωρίς δικαιοδοτικές αρμοδιότητες, ο οποίος δεν εκλέγεται, επειδή ακριβώς πουθενά στο Ισλάμ δεν εκλέγεται.
Οι ορθές και τεκμηριωμένες διαδικασίες ανάδειξης του μουφτή, οπωσδήποτε χωρίς εκλογή, πιστεύουμε ότι μπορούν να προσφέρουν ικανοποιητική διέξοδο σε πολλά από τα παραπάνω προβλήματα, αλλά κυρίως να διασφαλίσουν ότι δεν θα προκύψουν άλλα χειρότερα και πιο επικίνδυνα στον πυρήνα μάλιστα του εθνικού συμφέροντος. Τελικά, η λύση θα πρέπει να προκύψει ως καρπός διαβούλευσης και συναντίληψης με την ίδια τη μειονότητα και όχι να επιβληθεί άνωθεν για το καλό της.
* Ο κ. Μιχάλης Μαριόρας είναι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας Θρησκευμάτων, Τμήμα Θεολογίας, ΕΚΠΑ.