Ρωτάει ο κύριος Γκρι: «Με ποιο βιβλίο αποχαιρετάς το 2017;». Συνήθως ζορίζομαι με κάτι τέτοιες ερωτήσεις, οι επιλογές είναι πολλές, όμως αυτή τη φορά η απάντηση είναι εύκολη: Με «Το αίμα της αγάπης», αποκρίνομαι. Δηλαδή, με τον δεύτερο τόμο των δοκιμίων για το δημοτικό τραγούδι που έγραψε ο Παντελής Μπουκάλας, ένα «θηρίο» οκτακοσίων τριάντα σελίδων που βγήκε από τις εκδόσεις Αγρα και είναι γεμάτος αφηγήσεις και στίχους που διακλαδώνονται με τον πιο εμπνευσμένο τρόπο μέσα από επάλληλους κύκλους. Υπότιτλος δε της έκδοσης: «Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση».
Πώς να πεις όχι σε ένα τέτοιο βιβλίο που τραγουδιέται – το οποίο, μάλιστα, υπογράφει ο Παντελής Μπουκάλας, ποιητής, γραφιάς σπάνιας κοπής, με εποπτεία βαθιά και πολυπρισματική πάνω στο δημοτικό τραγούδι, πάνω στην αρχαιοελληνική γραμματολογία, πάνω στη νέα ελληνική λογοτεχνία.
«Αφθονο και ακατάσχετο ρέει το αίμα στην επικράτεια του έρωτα, όπως τη γεωγραφεί η δημοτική ποίηση, από τις παραλογές έως τα καθαυτό ερωτολογικά τραγούδια, εκτενή ή δίστιχα», σημειώνει ο μελετητής. Ξέρει καλά τι λέει.
Στο κεφάλαιο «Ο έρωτας σαν εκούσια σφαγή», θυμάται μιαν έκφραση που άκουσε μικρός στο γενέθλιο χωριό του, το Λεσίνι του Μεσολογγίου, «ενσωματωμένο σε μιαν αφήγηση για τα κάλλη κάποιας δέσποινας που είχαν προκαλέσει πάθη πολλά: “Ομορφη, να της κόψεις το κεφάλι”».
Είναι αλήθεια ότι η εμμονή με τις κομμένες κεφαλές στις ιστορίες και στα τραγούδια αυτά έχει κάτι το εξωπραγματικό – και δεν είναι στοιχείο που απαντά μονάχα στις ερωτικές εκκρεμότητες. Π.χ., η ενότητα πάνω στο κλέφτικο τραγούδι είναι συγκλονιστική. Το κεφάλι –το πρόσωπο, με άλλα λόγια– εξασφαλίζει την υπόσταση, την ταυτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Στον κύριο Γκρι, που ξεφυλλίζει ελαφρώς άναυδος το βιβλίο, πέφτοντας πάνω σε στίχους γεμάτους λυγμικές και αποτρόπαιες εικόνες, αρέσει η ακόλουθη κουβέντα: με το πρόσωπο του άλλου κάνουμε έρωτα, όχι με το σώμα.
Εννοείται ότι επ’ αυτού οι απόψεις διίστανται, όμως στον ανά χείρας τόμο, η ανθρώπινη κεφαλή αναδεικνύεται σε τίμημα, σε τρόπαιο, σε μέσον εκδίκησης, σε νόημα ζωής. Κατά τον μελετητή: «Και κομμένη η κεφαλή του ανθρώπου, οποιουδήποτε ανθρώπου και για όποιον λόγο κι αν κόπηκε, ομιλητική παραμένει. Ενα λάλον λάφυρο».
Πάνω απ’ όλα, όμως, ο έρωτας έχει την τιμητική του. «Το μόνο πάθος που δεν γίνεται μάθος», γράφει στο κεφάλαιο «Το σφαγείο του έρωτα» ο Μπουκάλας, «που δεν θέλει κανείς και δεν αντέχει να του γίνει μάθος – ο έρωτας. Ακόμα κι αν τυχαίνει να φερθεί σαν φονιάς, όπως ακούμε σε ηπειρώτικο στιχοπλάκι: “Ο έρωτας είναι φωτιά,/ τ’ ανθρώπου τρελαμάρα,/ του Χάρου παραδέρματα, της πιστολιάς λαχτάρα”».
Ο κύριος Γκρι προτιμά να αποχαιρετήσει τον «παλιό τον χρόνο» και να υποδεχθεί τον νέο με ένα ενδεικτικό δίστιχο από τη Νίσυρο: «Εμορφα που ’ν’ τα μάτια σου κι έμορφα που κοιτάζουν,/ απ’ ένα μίλι κι από δυο τον άνθρωπον εσφάζουν».
Καλή χρονιά σε όλους!