Ράγισε το έρμα της αισιοδοξίας και τρύπωσε στις μέρες τους η αβεβαιότητα, η σύγχυση, η ανασφάλεια, που κάνει τους ώμους αδύναμους να βαστάξουν και το πιο μικρό όραμα, και μια πιθανή άβυσσος κατά την πορεία προς τα εμπρός άρχισε να λαμβάνει όνομα και υπόσταση.
Δεν αφορά εμάς, αλλά τους Γερμανούς (έρευνα του ινστιτούτο Ipsos). Οπως δήλωσε στην Deutsche Welle ο υπεύθυνος της έρευνας, καθηγητής Χορστ Οπασόφσκι, «το αίσθημα δυσαρέσκειας στη χώρα της θαυμαστής ευημερίας αυξάνεται… η αφθονία δεν φέρνει την ευτυχία». Οι σκεπτικιστές αυξάνονται, μόνο ένα 19% περιμένει καλύτερες μέρες τη νέα χρονιά, ενώ το 62% φοβάται ότι η κοινωνική ειρήνη –το σημαντικότερο αγαθό για τους Γερμανούς– θα τεθεί σε κίνδυνο το 2018. Το 61% αναμένει αύξηση της εγκληματικότητας, το 49% αύξηση του μίσους και της βίας, το 46% αύξηση της ξενοφοβίας, το 85% απαισιοδοξεί ως προς την επίλυση του προσφυγικού και τη δυνατότητα αρμονικής συνύπαρξης Γερμανών και προσφύγων – στην Ανατολική Γερμανία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 91%.
Ομως δεν είναι μόνο οι Γερμανοί που ακολουθούν ατραπούς μαύρων σκέψεων. Αντίστοιχα αισθήματα τρέφουν πολλοί στις ανεπτυγμένες χώρες. Το προσφυγικό απαιτεί δέσμες συντονισμένων δράσεων εντός και εκτός Ευρώπης και ακατάπαυστη προσπάθεια για την ενσωμάτωση όσων τελικώς μείνουν. Υπόθεση δύσκολη σε μια διχασμένη Ε.Ε. – Γερμανία, Ολλανδία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ελλάδα, Ιταλία υποστηρίζουν έναν μόνιμο μηχανισμό αυτόματης κατανομής των προσφύγων σε όλες τις χώρες της Ε.Ε., ενώ οι χώρες του Βίσεγκραντ, Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, δεν δέχονται ούτε έναν πρόσφυγα στα εδάφη τους.
Και οι πολεμικές συγκρούσεις δεν λένε να κοπάσουν στη Συρία, στο Αφγανιστάν, το Ιράκ, στη ΝΑ Τουρκία, την Υεμένη, τη Λιβύη, τη Σομαλία, στο Σουδάν, στη ΒΑ Νιγηρία, προκαλώντας κύματα προσφύγων, τα μαζικότερα από τις αδιανόητες θηριωδίες στις οποίες προβαίνει το Ισλαμικό Κράτος και τις δημοσιοποιεί, στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική.
Βαρκελώνη και Καμπρίλς, Παρίσι, Στοκχόλμη, Βερολίνο, Λονδίνο, μερικές μόνο από τις πόλεις που μάτωσε το θρησκευτικό μίσος. Δεκαέξι αιματηρές τρομοκρατικές επιθέσεις τα τελευταία δύο χρόνια στην Ευρώπη (έξι στη Γαλλία, τρεις στη Γερμανία, τρεις στη Βρετανία, δύο στην Ισπανία, μία στο Βέλγιο, μία στη Σουηδία, μία στη Φινλανδία), με 364 νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. «Μόνον τον περασμένο χρόνο συνελήφθησαν 718 άνθρωποι για διασυνδέσεις με τζιχαντιστές, αριθμός διπλάσιος σε σχέση με το 2014», λέει η Europol· 5.000 ριζοσπαστικοποιημένοι ισλαμιστές από χώρες της Ε.Ε. πήγαν σε Ιράκ και Συρία «για να πολεμήσουν με το Ισλαμικό Κράτος, επέστρεψαν 1.500-1.800, μερικές εκατοντάδες από αυτούς συνιστούν κίνδυνο για την Ευρώπη».
Επονται οι κοινωνικές ανισότητες, που διευρύνονται: ο συνολικός πλούτος (409 δισ. δολάρια) του φτωχότερου μισού της ανθρωπότητας (3,6 δισ. άνθρωποι) αντιπροσωπεύει μόλις το 0,2% του συνολικού παγκόσμιου πλούτου ή, αλλιώς, οκτώ άνθρωποι κατέχουν περίπου τον ίδιο πλούτο (426 δισ. δολάρια) με εκείνον του φτωχότερου μισού του παγκόσμιου πληθυσμού. Το 2010 τον πλούτο αυτό κατείχαν 388 άνθρωποι· 177 το 2011 και 80 το 2014.
Η χαμηλή πολιτική εμπιστοσύνη, η απαξίωση του πολιτικού συστήματος είναι τα αίτια και αιτιατά της αδυναμίας των πολιτικών να διαχειριστούν τη σύνθετη πραγματικότητα, η οποία παράγει μεγάλη ρευστότητα, να συμπορευτούν με τη δυναμική της εξέλιξης και να εμπνεύσουν πολίτες που αντιλαμβάνονται τον ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο γύρω τους ως απειλή.
Η αίσθηση της μελλοντικής συμφοράς, που παρουσιάζεται ήδη στο παρόν και πληροί τον ορίζοντα του χρόνου, εν μέρει ναρκώνει ιδέες και ελπίδες. Οι Ευρωπαίοι, υπέργηροι, βασανισμένοι από τα αρχαία όνειρα, ανίκανοι για ουτοπία, τρομαγμένοι από τα αλλοδαπά φαντάσματα, απαρνούνται τις αξίες, τις ξεχνούν, διευρύνοντας το πλαίσιο όπου αποσυντίθενται συγκλίσεις, ομοφωνίες, συμφωνίες, υποσχέσεις και μελλοντικά μεγαλεία.