Το 2018 η Κίνα θα συμπληρώσει 40 χρόνια μετάβασης από τη σχεδιασμένη οικονομία στην οικονομία της αγοράς. Το γεγονός αυτό έρχεται σε μια μοναδική στιγμή για την ιστορία του κόσμου: Η εμφανής οπισθοχώρηση των ΗΠΑ από την παγκοσμιοποίηση προσφέρει μια ξεχωριστή ευκαιρία στην Κίνα ώστε να θεμελιώσει τον ρόλο της ως θεματοφύλακα του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος.
Το 1978, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας έφθανε τα 154 δολάρια. Τότε, η Κίνα αποτελούσε ένα εσωστρεφές κράτος με αναλογία εμπορίου προς ΑΕΠ μόλις 9,7%, έναντι 32,7% σήμερα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, η οικονομική ανάπτυξη υπήρξε πρωτοφανής. Το 2009, η Κίνα ξεπέρασε την Ιαπωνία και έγινε η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Το 2010, κατάφερε να εξελιχθεί στη χώρα με τις μεγαλύτερες εξαγωγές εμπορευμάτων. Το 2013, η Κίνα αντιμετωπιζόταν ως η μεγαλύτερη εμπορική χώρα του κόσμου, ενώ το 2014, ξεπέρασε τις ΗΠΑ και αναδείχθηκε στη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου με όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης.
Σήμερα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας φτάνει περίπου τις 9.000 δολ. τον χρόνο και πρόκειται, σύμφωνα με εκτιμήσεις, να ξεπεράσει το 2025 τις 12.700 δολ. Παράλληλα, είναι η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή αγαθών παγκοσμίως, γεγονός που έχει αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της κατακόρυφα.
Η Κίνα έχει αποδεχθεί πλέον την παγκοσμιοποίηση. Η πρωτοβουλία «Μία Ζώνη – Ενας Δρόμος» φιλοδοξεί να διασυνδέσει τη χώρα με τις αγορές της Ασίας, της Ευρώπης και της Αφρικής μέσω της ανάπτυξης των υποδομών.
Πρέπει να σημειωθεί πως, ενώ η πρώην ΕΣΣΔ και η Ανατολική Ευρώπη υπέφεραν από οικονομική κατάρρευση, η Κίνα γνώριζε μεγάλη ανάπτυξη την ίδια περίοδο. Ο πρώτιστος λόγος αφορά τη διαφορετική λογική προσέγγισης. Στα πρώιμα χρόνια της μετάβασης, η Κίνα διέθετε μεγάλο αριθμό από μη βιώσιμες κρατικές επιχειρήσεις σε βιομηχανίες εντάσεως κεφαλαίου, στους τομείς του κατασκευαστικού εξοπλισμού και της σιδηρουργίας. Στο πλαίσιο της ανοικτής αγοράς, τέτοιες βιομηχανίες δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς επιχορηγήσεις. Ως εκ τούτου, η κινεζική κυβέρνηση ανέλαβε την οικονομική ενίσχυση αυτών των επιχειρήσεων, αλλά ταυτοχρόνως ενίσχυσε τις επενδύσεις σε βιομηχανίες έντασης εργασίας. Αυτή η διττή προσέγγιση επέτρεψε στην Κίνα να μείνει σταθερή και να πετύχει ταχεία ανάπτυξη.
Παρόμοια στρατηγική εφαρμόστηκε και στην επέκταση της ευρύτερης οικονομίας της Κίνας. Η Κίνα περιόρισε την εισροή ξένου κεφαλαίου στις βιομηχανίες εντάσεως κεφαλαίου, ενώ οι βιομηχανίες εντάσεως εργασίας έγιναν πιο ανοικτές ώστε να προσελκύσουν ξένες επενδύσεις.
Ωστόσο, η διττή προσέγγιση είχε το κόστος της. Η παρέμβαση στην αγορά και οι διαστρεβλώσεις οδήγησαν στη διαφθορά και στην άνιση κατανομή εισοδήματος. Η μόλυνση επιδεινώθηκε λόγω της ταχείας ανάπτυξης της κατασκευαστικής παραγωγής. Για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων, ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, κατά τη διάρκεια της πρώτης πενταετούς θητείας πρότεινε η αγορά να αναλάβει αποφασιστικό ρόλο στην κατανομή των πόρων και τάχθηκε υπέρ των σκληρών περιβαλλοντικών ρυθμίσεων.
Οσο θα αυξάνεται η οικονομική δύναμη της Κίνας τόσο θα ενισχύεται η επιρροή της στην παγκόσμια διακυβέρνηση. Η κύρια αποστολή του Σι Τζινπίνγκ στη δεύτερη πενταετή θητεία του είναι να ολοκληρώσει τη μετάβαση σε μια αποτελεσματική οικονομία ελεύθερης αγοράς και να συμβάλει σε μια νέα τάξη διεθνούς ειρήνης και ανάπτυξης.
Η Κίνα θα εξακολουθήσει να επιδιώκει προγράμματα που καταπολεμούν τη φτώχεια και την πείνα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Αντί να ακολουθήσει το δυτικό παράδειγμα επιβολής των δικών της αξιών σε αναπτυσσόμενες χώρες ως προϋπόθεση ανθρωπιστικής βοήθειας, η Κίνα συνεχίζει να προσφέρει βοήθεια, εμπορικές και επενδυτικές ευκαιρίες, μένοντας πιστή στην αρχή της μη επέμβασης.
Από τα τέλη του 1970, η Κίνα έχει καταφέρει να πετύχει τη δυναμική ανάπτυξη μέσα από τον συνδυασμό ισχυρής ηγεσίας και πραγματισμού. Με το βλέμμα στο μέλλον και με δεκτικότητα, η Κίνα αναμένεται να συνεχίσει τον ιστορικό ρόλο της ως ηγετική δύναμη στον κόσμο.
* Ο Κινέζος οικονομολόγος Τσάστιν Γιφού Λιν είναι πρώην αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Πεκίνου.