Στο πρώτο σχόλιο της χρονιάς δεν βλέπω –δεν θέλω να βλέπω– την ακυβερνησία, το κοινωνικό τέλμα, το βασίλειο των κουκουλοφόρων. Δεν βλέπω τα βομβαρδισμένα εφετεία, τα θρυψαλιασμένα πανεπιστήμια, τους καμένους κινηματογράφους, τα πυρπολημένα τρόλεϊ, τα μουντζουρωμένα κτίρια, τους «αγωνιστές» εναντίον συμβολαιογράφων, τη διανομή διπλωμάτων πανεπιστημίου σε υποψήφιους ψηφοφόρους. Τη νεολαία που δραπετεύει στο εξωτερικό και τους ανέργους που τους δωροδοκούν με επιδόματα. Τη μεσαία τάξη που καταστρέφεται.
Βλέπω τον Μπομπ Ντίλαν να τραγουδάει προφητικά το 1964: «Καλύτερα ν’ αρχίσεις να κολυμπάς, αλλιώς θα βουλιάξεις σαν πέτρα. Γιατί οι καιροί αλλάζουν» (the times they are a-changin’). Μετά 54 χρόνια, τον περασμένο Ιούνιο, o 77χρονος τραγουδιστής κέρδιζε το βραβείο Νομπέλ για τους προφητικούς στίχους του.
Γιατί οι καιροί αλλάζουν. Ο ρυθμός της εξέλιξης είναι εκθετικός. Η βιομηχανική επανάσταση έγινε μόλις τον 18ο αιώνα και ήδη βρισκόμαστε στην 4η βιομηχανική επανάσταση. Την επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης. Ρομπότ θα κάνουν τη δουλειά των ντελιβεράδων, αλλά επίσης θα παίρνουν τις αποφάσεις για επενδύσεις. Το «Δίκτυο για τη Μεταρρύθμιση» της Αννας Διαμαντοπούλου δημοσιεύει συχνά μελέτες για το περιεχόμενο της 4ης επανάστασης (πρόσφατη δημοσίευση: «Κ» 23.12). Αυτές οι επαναστάσεις είναι που αλλάζουν τον κόσμο, που αλλάζουν τη ζωή μας, που μας χειραφετούν από την εξάρτηση. Οι άλλες, οι ιδεολογικές, μπερδεύονται με τα πραξικοπήματα και συνήθως καταλήγουν σε αλληλομαχαιρώματα, με πρόσφατο του Μαζιώτη και των Πυρήνων της Φωτιάς.
Εύχομαι –και δεν ξέρω πόσο ουτοπική είναι η ευχή– να καταφέρουμε ν’ αρχίσουμε να κολυμπάμε μέσα στην 4η βιομηχανική επανάσταση. Αν μείνουμε έξω, όχι μόνο δεν θα χειραφετηθούμε από την εξάρτηση του χωραφιού και της εργατικής φόρμας, αλλά και όταν κάποια προϊόντα της επανάστασης μοιραία εισαχθούν, οι δουλειές που θα χαθούν δεν θα έχουν προοπτική να αντικατασταθούν (800 εκατ. υπολογίζονται οι θέσεις παγκοσμίως έως το 2030, με τη μεγαλύτερη επίπτωση στα επαγγέλματα που απαιτούν λιγότερη εξειδίκευση). Και τότε μας περιμένουν, ως μόνιμη παρέα, η παρακμή, η αθλιότητα, οι «αγανακτισμένοι», οι «δεν πληρώνω», ο «δίκαιος αγώνας». Το βούλιαγμα σαν πέτρα. Γιατί οι καιροί αλλάζουν. Καλή χρονιά!