Ο όρος «ψεύτικες ειδήσεις» (fake news), μία από τις αγαπημένες εκφράσεις του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ανακηρύχθηκε λέξη της χρονιάς για το 2017 από το λεξικό Κόλινς, αποτελώντας έναν σημαντικό νέο παραγόντα του τομέα της ενημέρωσης στην εποχή του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η χρήση του είναι πλέον τόσο διαδεδομένη που επηρεάζει σημαντικά τα αισθήματα του κοινού απέναντι στη δημοσιογραφία, ενισχύοντας ένα γενικότερο αίσθημα δυσπιστίας απέναντι στα ΜΜΕ. Μάλιστα, επιπλέον εκφράζονται φόβοι, ότι η διάδοση τους ενδέχεται να πλήξει και τη σχέση των πολιτών με τις πολιτικές ηγεσίες, απειλώντας ουσιαστικά την ίδια τη δημοκρατία.
Εντούτοις, σύμφωνα με μία νέα έρευνα για την επίδραση των «ψεύτικων ειδήσεων» στους πολίτες, οι συγκεκριμένοι φόβοι «φαίνεται να είναι υπερεκτιμημένοι». Συγκεκριμένα, η έρευνα ανέλυσε το ιστορικό διαδικτυακής περιήγησης χιλιάδων Αμερικανών κατά τις τελευταίες εβδομάδες, πριν από τις αμερικάνικες εκλογές του 2016, και έφθασε στο συμπέρασμα, πως ενώ «οι ψεύτικες ειδήσεις» είναι εξαιρετικά διαδεδομένες, η επιρροή τους είναι συγκριτικά σημαντικά περιορισμένη.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, ένας στους τέσσερις Αμερικανούς πολίτες επισκέφθηκε τουλάχιστον μία ιστοσελίδα «ψευδών ειδήσεων» τις εβδομάδες πριν και μετά την εκλογική αναμέτρηση, διευκρινίζοντας ότι αυτή «ενημερωτική κατανάλωση» ήταν σε μεγάλο βαθμό «περιορισμένη σε μία μικρή ομάδα ανθρώπων». Πιο συγκεκριμένα, περίπου έξι στις δέκα επισκέψεις σε τέτοιες ιστοσελίδες προέρχονται από μόλις το 10% των Αμερικανών, με τους περισσότερους να είναι φανατικοί οπαδοί του του Τραμπ.
Οι ερευνητές διερεύνησαν τη διαδικτυακή κινητικότητα και τις πολιτικές απόψεις 2.525 Αμερικανών το διάστημα από τις 7 Οκτωβρίου μέχρι τις 14 Νοεμβρίου 2016 (οι εκλογές έλαβαν χώρα στις 8 Οκτωβρίου). Κατά μέρο όρο, ο κάθε πολίτης διάβασε μόλις πέντε άρθρα τέτοιου περιεχομένου, σε ένα διάστημα μεγαλύτερο των πέντε εβδομάδων. Ο συνολικός αριθμός τους αντιστοιχεί σε ποσοστό μόλις 2.6% του συνόλου των άρθρων που διαβάστηκαν αναφορικά με θέματα πολιτικής επικαιρότητας. Ωστόσο, από τη συγκεκριμένη έρευνα ήταν αδύνατο να προκύψει αν οι αναγνώστες πίστευαν ότι διάβαζαν.
Σε συντριπτικά επίπεδα, οι ιστοσελίδες που μετέδιδαν τέτοιου είδους ειδήσης στήριζαν φανατικά την υποψηφιότητα του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου. Επίσης, οι υποστηρικτές του Τραμπ ήταν κατά τρεις φορές περισσότερο πιθανό να επισκεφθούν τέτοια σάιτ που υποστήριζαν τον μεγιστάνα, απ' ό,τι οι υποστηρικτές της Χίλαρι Κλίντον να επισκεφθούν αντίστοιχες σελίδες που στήριζαν την πρών πρώτη κυρία.
Ο καθοριστικός παράγοντας του Facebook
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, το Facebook έχει λειτουργήσει ως μία πολύ σημαντική δίοδος για τη διασπορά των ψευδών ειδήσεων, κάτι το οποίο ενώ αρχικά η εταιρεία είχε προσπαθήσει να διαψεύσει, αργότερα διαβεβαίωσε ότι θα προσπαθήσει να το καταπολεμήσει. «Τα ευρήματα μας παρέχουν τα πιο εντυπωσιακά ανεξάρτητα στοιχεία μέχρι σήμερα, ότι το Facebook υπήρξε μία σημαντική δίοδος για τη διασπορά των ψευδών ειδήσεων», αναφέρουν οι ερευνητές.
(Πηγή: Quartz)