Η παροιμία είναι γνωστή και πολυχρησιμοποιημένη: «Ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε». Επειδή όμως ο γιαλός δεν μπορεί να είναι στραβός, τότε σίγουρα στραβά αρμενίζουμε.
Οταν όμως το στραβό αρμένισμα αφορά την Παιδεία μας, τότε τα πράγματα γίνονται πολύ σοβαρά. Καθημερινά παρακολουθούμε την προσπάθεια του υπουργού μας να καταστρέψει την Παιδεία με κάθε τρόπο. Ομολογώ ότι δεν είμαι σε θέση να αντιληφθώ τα κίνητρά του, αλλά βλέποντας τις πράξεις του είμαι πεπεισμένος ότι ακολουθεί κάποιο καταστροφικό σχέδιο. Δεν είναι δυνατόν σε όλα τα θέματα να επιλέγει «τυχαία» τον λάθος δρόμο. Τι να σας θυμίσω; Το «ρωμαλέο» φοιτητικό κίνημα που θα αντιμετωπίσει την παραβατικότητα (σκέτη εγκληματικότητα) στα πανεπιστήμια· την επαναφορά του ασύλου με τα καταστροφικά αποτελέσματά του· τους αιώνιους φοιτητές ή την πρόσφατη σύστασή του στον πρύτανη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας «να κάνει την αυτοκριτική του και να αναρωτηθεί γιατί επί των ημερών του –και για δεύτερη φορά μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα– το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας γίνεται στόχος αντιδημοκρατικών και βίαιων επιθέσεων»! Με άλλα λόγια στον βιασμό δεν φταίει ο βιαστής αλλά το θύμα γιατί είναι γυναίκα και προκαλεί!
Τον Ιούνιο που μας πέρασε παρουσιάστηκε στους δημοσιογράφους μια λεπτομερέστατη μελέτη από τις εταιρείες ΕΥ, Endeavor και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η μελέτη αυτή είχε τίτλο: «Εκπαίδευση, επιχειρηματικότητα και απασχόληση: Ζητείται προσέγγιση». Πήρε την ελάχιστη δυνατή δημοσιότητα στις εσωτερικές σελίδες των εφημερίδων και όπως συμβαίνει συνήθως με κάθε σοβαρή προσπάθεια, ξεχάστηκε. Ευτυχώς επανήλθε σαν χωριστό ένθετο στην «ΚτΚ» την 3η Δεκεμβρίου 2017 και έτσι μου δίνεται η δυνατότητα να τη σχολιάσω, γιατί προσωπικά πιστεύω ότι τα συμπεράσματά της ήταν πραγματικά αποκαλυπτικά και αναδεικνύουν ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα σχετικά με την Ανώτατη Παιδεία μας.
Συνοψίζω τα συμπεράσματα της μελέτης:
1. Παρά τα πρωτοφανή ποσοστά ανεργίας, οι περισσότεροι εργοδότες δηλώνουν δυσκολία να βρουν το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό για να καλύψουν συγκεκριμένες θέσεις απασχόλησης.
2. Ενώ ο χάρτης της απασχόλησης μεταβάλλεται δραστικά, τα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων δεν προσαρμόζονται γρήγορα, με εξαίρεση τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών.
3. Το 53% των αποφοίτων των ελληνικών πανεπιστημίων παρακολουθούν αντικείμενα σπουδών που δεν συμβάλλουν στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας.
4. Αναντιστοιχία των προσφερόμενων δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς, γνώσεις που δεν προσαρμόζονται στις εξελίξεις και απουσία soft skills προβληματίζουν τις επιχειρήσεις.
5. Ανεπαρκή επαγγελματικό προσανατολισμό, έλλειψη οργανωμένης πληροφόρησης, αδιαφορία από επιχειρήσεις και ΑΕΙ, βλέπουν οι φοιτητές.
Τα παραπάνω ευρήματα είναι άκρως αποκαλυπτικά. Περιγράφουν μια απαράδεκτη κατάσταση και προδιαγράφουν ένα ακόμα χειρότερο μέλλον για τη νεολαία μας. Ελάτε να αναλύσουμε τα συμπεράσματα αυτά.
1. Ανεργία. Παρά τα πρωτοφανή ποσοστά ανεργίας, 77% των εργοδοτών δηλώνει δυσκολία να βρει ανθρώπινο δυναμικό για να καλύψει συγκεκριμένες θέσεις απασχόλησης, ενώ, αντίστοιχα, 88% των νέων θεωρεί ότι οι επιχειρήσεις είναι αυτές που δεν προσφέρουν ποιοτική και καλά αμειβόμενη απασχόληση. Μόνο τα δύο αυτά ποσοστά περιγράφουν μια «αρρωστημένη» κατάσταση. Οι εργοδότες να μη βρίσκουν κατάλληλο προσωπικό και οι άνεργοι νέοι να θεωρούν ότι οι προσφερόμενες θέσεις εργασίας δεν είναι «ποιοτικές» και «καλά» αμειβόμενες. Μου είναι αδύνατο να καταλάβω αυτό το συμπέρασμα. Αν ήμουνα άνεργος και αν είχα ανάγκη να εργαστώ δεν θα με ενδιέφερε πόσο «ποιοτική» είναι η προσφερόμενη θέση εργασίας και πόσο «καλά» αμειβόμενη είναι. Μπορεί να ακούγεται κυνικό αλλά δυστυχώς έτσι είναι η ζωή. Ισως αυτό το εύρημα να εξηγεί τη σημαντική εθελοντική ανεργία που παρατηρείται, όχι μόνο στους επιστήμονες αλλά παντού. Για παράδειγμα, στην οδό Σκουφά, κοντά στην πλατεία Κολωνακίου είναι δύο καταστήματα τα οποία έχουν στην προθήκη τους εμφανή πινακίδα: «Ζητούνται πωλητές ή πωλήτριες για τα καταστήματά μας». Στο ένα κατάστημα η ανάρτηση βρίσκεται αδιάκοπα εδώ και δύο χρόνια και στο άλλο εδώ και έξι μήνες. Δεν γνωρίζω τι προσφέρουν για μισθό και τις συνθήκες εργασίας, αλλά θα νόμιζα ότι πολλοί νέοι θα ήθελαν μια αμειβόμενη απασχόληση, έστω και αν δεν είναι της απόλυτης επιλογής τους.
2. Απασχόληση. Αυτό το συμπέρασμα παρουσιάζει ανάγλυφα μια από τις παθογένειες στην Παιδεία μας. Η ψηφιακή εποχή αλλάζει συνεχώς τις δεξιότητες που απαιτούνται, αλλά η Παιδεία μας αδυνατεί να παρακολουθήσει τις εξελίξεις με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να ζητούν υπαλλήλους και τα πανεπιστήμια να μην ανταποκρίνονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Πληροφορική. Μόνο 4% των φοιτητών μας σπουδάζουν σε τομείς Πληροφορικής, ενώ οι ανάγκες τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό είναι πολύ μεγάλες. Την περίοδο της κρίσης (2008-2016) στην Ελλάδα η απασχόληση στην Πληροφορική αυξήθηκε κατά 22,7% αλλά το πλήθος των πρωτοετών σπουδαστών στην ίδια περίοδο αυξήθηκε μόνο 16% στο επίπεδο των 1.894 σπουδαστών, ενώ η Ευρώπη προβλέπει ότι θα δημιουργηθούν μέχρι το 2020, 750.000 θέσεις εργασίας στην Πληροφορική! Για να έχουμε ένα συγκριτικό μέτρο για το πλήθος των πρωτοετών σπουδαστών, αρκεί να αναφέρουμε ότι για καλές και εφαρμοσμένες τέχνες έχουμε 1.366 σπουδαστές. Με απλά λόγια δεν παράγουμε επιστήμονες σε τομείς που χρειάζεται η επιχειρηματικότητα.
3. Αντικείμενο Σπουδών. Στο σημείο αυτό η μελέτη χρησιμοποίησε διπλωματικότητα. Το εύρημα αναφέρει ότι «το 53% των αποφοίτων των ελληνικών πανεπιστημίων παρακολουθούν αντικείμενα σπουδών που δεν συμβάλλουν στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας». Αν εξετάσει κανείς προσεκτικά τα αντικείμενα σπουδών αυτού του 53%, θα διαπιστώσει ότι η πλειοψηφία των νέων μας ακόμα σπουδάζει για μια πρόσληψη στο Δημόσιο! Η πεποίθηση «μια θέση στο Δημόσιο, για σιγουριά», είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στη συνείδηση του Ελληνα, που αντανακλάται στο αντικείμενο σπουδών. Αυτό ακριβώς τεκμηριώνει ότι παρά την κρίση δεν έχουμε μάθει απολύτως τίποτα. Ανάπτυξη και πλούτος μπορεί να προέλθουν μόνο από τον ιδιωτικό τομέα και όχι από το Δημόσιο.
4. Soft Skills. Αντιγράφω από τη μελέτη: «Ισως το μεγαλύτερο πρόβλημα που βιώνουν οι επιχειρήσεις στον τομέα του ανθρώπινου δυναμικού είναι η κατηγορία εκείνη των δεξιοτήτων που δεν συνδέεται με συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, αλλά αφορά στη γενικότερη επαγγελματική συμπεριφορά, η κατηγορία των λεγόμενων soft skills. Είναι τα προσόντα εκείνα και τα στοιχεία του χαρακτήρα που συνδέονται με την κατανόηση της λειτουργίας μιας επιχείρησης και του ρόλου του εργαζομένου σε αυτήν. Οταν ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες στην έρευνα να κατονομάσουν τα μεγαλύτερα κενά σε αυτόν τον τομέα, οι συχνότερες αναφορές ήταν: κοινή λογική, ομαδική εργασία, ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, θετικός χαρακτήρας, διαχείριση της πληροφορίας, επικοινωνιακές δεξιότητες, δημιουργικότητα, πελατοκεντρική νοοτροπία. Στα στοιχεία αυτά, αρκετοί από τους συμμετέχοντες πρόσθεσαν και τη γνώση της αγγλικής γλώσσας, η οποία σε πολλούς νέους εργαζόμενους δεν ξεπερνά το στοιχειώδες επίπεδο».
Με τέτοια έλλειψη δεξιοτήτων, προσωπικά δεν θα τον προσλάμβανα ούτε για να εκτελεί θελήματα, που λέει ο λόγος. Αλλη μια σημαντική ένδειξη της αποτυχημένης πολιτικής στην Παιδεία μας.
5. Τα παράπονα των φοιτητών. Εδώ φαίνεται ότι ισχύει η παροιμία «αντί να τρίζει το κάρο, τρίζει ο αμαξηλάτης». Ανεπαρκή επαγγελματικό προσανατολισμό, έλλειψη οργανωμένης πληροφόρησης, αδιαφορία από επιχειρήσεις και ΑΕΙ, βλέπουν οι φοιτητές. Δηλαδή, ποιος φταίει που έχουν καταντήσει έτσι τα πανεπιστήμιά μας, αν όχι οι ίδιοι οι φοιτητές που επιβάλλουν με «δυναμικές παρεμβάσεις» (κτίσιμο καθηγητών, διακοπή πρυτανικών συμβουλίων κ.ά.) την οποιαδήποτε αλλαγή προς τη σωστή κατεύθυνση. Οι πολιτικοί απλά ικανοποιούν τα αιτήματα όσο παράλογα και αν είναι αυτά. Ετσι καταργήθηκε ο Νόμος Διαμαντοπούλου που ψηφίστηκε με τη μεγαλύτερη δυνατή πλειοψηφία στη Βουλή.
Και όμως μέσα σε αυτό το αναχρονιστικό και ζοφερό περιβάλλον, υπάρχουν πολλοί νέοι που καταφέρνουν να σπουδάσουν και να επιτύχουν επαγγελματικά είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό. Διερωτώμαι πόσο διαφορετική θα ήταν η Ελλάδα αν τα πανεπιστήμια και εν γένει η Παιδεία μας ακολουθούσαν τις άλλες προηγμένες χώρες, αντί να πειραματίζονται ανάλογα με τις ιδεοληψίες τους;
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων.