Κάποτε μερικές λέξεις πονούσαν. Σκανδάλιζαν, προκαλούσαν αντιδράσεις. Κάποτε η ευπρέπεια της συμπεριφοράς ήταν μέρος της κοινωνικής συνθήκης και η γλώσσα συμμετείχε ενεργά στην τήρησή της. Ανήκω στη γενιά αυτή που πρώτη, αν δεν κάνω λάθος, ταύτισε την ευπρέπεια με την υποκρισία και την απρέπεια, ή την αμέλεια της συμπεριφοράς με την απελευθέρωση των ηθών της.
Και πάλι, αν δεν κάνω λάθος, η γενιά μου είναι η πρώτη που νομιμοποίησε τη χρήση της λέξης «μαλάκας» – ζητώ συγγνώμη, αλλά μόνον γράφοντάς την ολόκληρη και όχι με το συντετμημένο μ…κας θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε και το βάρος της. Εκείνο που εντυπωσιάζει με τη λέξη αυτή είναι το ευρύ σημασιολογικό της πεδίο. Μπορεί να σημαίνει «φίλος» – γεια σου ρε… Μπορεί να σημαίνει απογοήτευση – τελικά αποδείχθηκε… Μπορεί να σημαίνει απαξίωση ή να χαρακτηρίζει το κορόιδο – αυτός είναι τελείως… Μπορεί να σημαίνει θαυμασμό – «ρε τον… πώς τα κατάφερε». Πάντως ό,τι κι αν σημαίνει, αυτή και τα παράγωγά της δεν συνδέoνται με την αρχική της σημασία. Η χρήση της στους διαλόγους των νεότερων γενεών είναι εξίσου διαδεδομένη με τη χρήση των κινητών. Θα μου πείτε και τα αγγλικά έχουν το shit και το fuck, και τα γαλλικά το merde και το con. Και η σταθερή απάντηση των κοινωνιολόγων σε τέτοιου είδους παρατηρήσεις είναι ότι οι κοινωνίες αλλάζουν μαζί με τα ήθη τους και μαζί τους αλλάζει και η γλώσσα. Οχι πάντα για καλό, θα ανταπαντήσω.
Η ισοπέδωση της σημασίας, μέσω της ευρύτητας της χρήσης, έχει εξουδετερώσει τα κοινωνικά αντανακλαστικά. Το πρόβλημα δεν είναι ότι οι νέοι, και οι όχι και τόσο νέοι, τη χρησιμοποιούν σαν πανάκεια της ανικανότητας να εκφρασθούν. Το πρόβλημα είναι ότι το θεωρούν φυσιολογικό μιας και η χρήση της δεν σκανδαλίζει πλέον κανέναν, έχοντας χάσει την αρχική της σημασία. Πρόβλημα το οποίο οδηγεί στον εντοπισμό του ευρύτερου κοινωνικού μας προβλήματος.
Η «κοινή ευπρέπεια», έτσι την αποκαλούσε ο σοσιαλιστής Τζορτζ Οργουελ, δεν είναι πλέον στοιχείο της κοινωνικής συνθήκης. Η απρέπεια έχει αθωωθεί, και μαζί της κουβαλάει στην αγορά και όλο της το σόι, απ’ την κοινότοπη αγένεια έως το βρισίδι και γιατί όχι, την κοινωνική βία. Η ελληνική κοινωνία είναι μια βίαιη κοινωνία, βίαιη στην καθημερινότητά της. Είναι άσκηση βίας να μην σου λέει ο άλλος καλημέρα, ή να παρκάρει στο πεζοδρόμιο και να κλείνει τη θέση των ΑΜΕΑ. Και το χειρότερο είναι ότι και ο ένας και ο άλλος το θεωρεί φυσιολογικό. Η βία στην καθημερινότητα παράγεται από το καθεστώς της χυδαιολογίας.
Η ευπρέπεια θεωρήθηκε προνόμιο των ελίτ – «ελίτες» τις αποκαλούσε ο μακάριος δαίμων του σοσιαλιστικού εθνικολαϊκισμού ο οποίος ήταν μέλος τους πλην όμως, ως μέγας κυνικός, περιφρονούσε τη λέσχη που δεχόταν μέλη σαν κι αυτόν. Exit από τον δημόσιο λόγο, κυρίως δε από τη ρητορεία της πολιτικής. Η απρέπεια και η χυδαιολογία αντιμετωπίστηκε ως στοιχείο της «γλώσσας του λαού» την οποία έπρεπε και πρέπει να μιλούν οι πολιτικοί, χωρίς βέβαια κανείς να λέει ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια σχεδόν ρατσιστική απαξίωση της περί λαού αντίληψης. Οταν το σχολείο διδάσκει στα παιδιά μια γλώσσα η οποία είναι γραπτή προσομοίωση της γλώσσας που χρησιμοποιούν για να συνεννοούνται, τότε αναπαράγεται η τυραννία της χυδαιολογίας. Μπορεί να μην επιτρέπεται σε έκθεση ιδεών η χρήση της λέξης «μαλάκας», όμως το γλωσσικό ιδίωμα επιτρέπει την παρουσία της ακόμη και μέσα στην τάξη. Αναρωτιέμαι πόσοι τιμωρήθηκαν επειδή αποκάλεσαν έτσι τον συμμαθητή τους.
Η κοινωνική ισοπέδωση την οποία επιχειρούν οι μαθητευόμενοι μάγοι της Αριστεράς έχει επιτευχθεί στο επίπεδο της γλώσσας, κοινώς στο επίπεδο της σκέψης. Πριν φτωχύνουμε όλοι μαζί είχε φτωχύνει η γλώσσα μας, κοινώς το εργαλείο που μας επιτρέπει να βλέπουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο στον οποίον ζούμε. «Σαν έτοιμοι από καιρό» παραδοθήκαμε στην τυραννία της χυδαιολογίας, που τη θεωρήσαμε ευφυΐα γιατί είχαμε παραδώσει τα όπλα για να την κρίνουμε. Μην πω τώρα αυτό που θα έλεγε ο δεκαπεντάχρονος. Συνάγεται από τα συμφραζόμενα.
Απλώς να πω ότι το γλωσσικό ύφος δεν είναι ζήτημα αισθητικό. Είναι ζήτημα κοινωνικό, και βαθιά ηθικό. Ως εκ τούτου, δεσμεύομαι να επανέλθω.