«Πρέπει να ήταν μία ή δύο χρονιές πριν από τα Σεπτεμβριανά, μετά τα οποία οι Τούρκοι απηγόρευσαν σε εμάς τους Ρωμιούς να έχουμε δημόσιες θρησκευτικές εκδηλώσεις. Μάλλον το ’54. Εγώ ήμουν παλικαράκι και περίμενα πώς και πώς να έρθουν τα Θεοφάνια. Δεν υπάρχει πιο μεγάλη τιμή από το να βουτάς στον Κεράτιο και να αναδύεσαι με το σύμβολο της πίστης στο χέρι. Ξέρεις ότι τιμάς όλους τους προγόνους και συνεχίζεις την παράδοση αιώνων της Βασιλεύουσας. Τεράστια συγκίνηση. Οι βάρκες και κάθε λογής πλεούμενα οριοθετούσαν στην θάλασσα μια μικρή “λίμνη” μέσα στην οποίαν κολυμπούσαμε. Τα κατάφερα τελικά και τον έπιασα τον σταυρό. Ταυτόχρονα όμως στην προσπάθεια, έχασα το μαγιό μου. Πού να βγω από τη θάλασσα έτσι; Καθόμουν μέσα στα παγωμένα νερά και όλοι νόμιζαν ότι το έκανα για να δείξω πόσο καμπόσος είμαι. Ευτυχώς, ένας φίλος κατάλαβε τι συνέβη και ήρθε και με σκέπασε με το παλτό του!». Ο Γιώργος Δρίτσας, από τους Πολίτες που συμμετείχε στην εορτή των Φώτων, πριν από τα δραματικά γεγονότα του ’55, διηγείται στα «Αθηναϊκά» εκείνη την εμπειρία που έχει χαραχθεί στη μνήμη του. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, όπως μας λέει, για να επιτρέψει ξανά η τουρκική ηγεσία την τελετή του αγιασμού των υδάτων.
«Τη χρονιά που εγώ ήταν να πέσω στη θάλασσα για τα Θεοφάνια, οι Τούρκοι έπαυσαν τον εορτασμό», θυμάται με τη σειρά του ο Ακύλας Μήλλας, άλλος ένας άνθρωπος που έχει ταυτιστεί με τη μνήμη της ρωμιοσύνης. «Μάλιστα, για να προετοιμαστώ είχα ανεβεί μέχρι και στο όρος Αραράτ. Η σκληραγώγηση δεν είχε αποτέλεσμα. Ούτε μία υπόσχεση του δεσπότη προς τον πατέρα μου, που θα πέταγε υποτίθεται τον σταυρό προς τη μεριά μου. Δυστυχώς, συνέβησαν τα γεγονότα και η ζωή μας άλλαξε άρδην. Δεν ήταν μόνον οι εκδηλώσεις θρησκευτικής πίστης που έπρεπε να σταματήσουμε, αλλά και πολλά άλλα που συνδέονταν με την καθημερινότητά μας», υπογραμμίζει στα «Α». Στο (εξαντλημένο από το εμπόριο) βιβλίο για τη Χάλκη των Πριγκιπονήσων διηγείται την τρυφερή ιστορία του Τρελογιάννου, που μετά την απαγόρευση πετούσε μόνος του τον σταυρό στη θάλασσα, έπεφτε μέσα, τον έπιανε και μετά έκανε σεργιάνι στα σπίτια του νησιού και ζητούσε κεράσματα. «Πρέπει να υπάρχει και ένας Τρελογιάννος για να πετά τον σταυρό», έλεγε συχνά καθώς ήξερε πως ήταν ο μόνος που μπορούσε να το κάνει χωρίς να έχει πρόβλημα με τους Τούρκους.
Αλλος ένας Πολίτης, ο Νίκος Μιχαηλίδης, ο οποίος πρωτοστάτησε στην πρόσφατη συντήρηση των μνημείων του νεκροταφείου του Σισλί, ανακαλεί: «Πριν από το 1955 έπεφταν και πολλοί Τούρκοι στα παγωμένα νερά του Βοσπόρου. Ερχόταν και κόσμος από την Ελλάδα. Αλλά στα τεκταινόμενα συμμετείχαν και χριστιανοί ορθόδοξοι άλλων εθνικοτήτων όπως οι Σουριανήδες, δηλαδή οι Σύροι. Τα Φώτα ήταν μια εντυπωσιακή γιορτή για όλους τους κατοίκους της Πόλης όχι μόνον για εμάς. Οι πιο ωραίες αναμνήσεις μου πάντως είναι από τα νησιά όπου παραθέριζαν οι Ρωμιοί και πήγαιναν εκεί τον αγιασμό των υδάτων».