ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ
Το αίμα της αγάπης. Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση
εκδ. Αγρα, σελ. 821
Ο ποιητής, αρθρογράφος, δοκιμιογράφος και μεταφραστής Παντελής Μπουκάλας συνεχίζει το οδοιπορικό του στον κόσμο του δημοτικού τραγουδιού, και μετά τον πρώτο τόμο με τον τίτλο «Oταν το ρήμα γίνεται όνομα», που κυκλοφόρησε το 2016, μας προσφέρει ένα ακόμα πανόραμα της δημοτικής ποίησης με οδηγό τον πόθο και τον φόνο, την ακραία πράξη στην οποία οδηγείται κανείς όταν δεν μπορεί να διαχειριστεί το θυμικό του.
Και ο τόμος αυτός συγκεντρώνει δημοτικά τραγούδια από διάφορα μέρη της χώρας, αλλά και του ελληνικού στοιχείου που έζησε στον Πόντο, την Κορσική ή ζει στην Κύπρο, και παραθέτει τις διάφορες εκδοχές του ερωτικού πάθους και της εκφοράς του.
Η συστηματική δουλειά που έγινε για τη συλλογή, την κατάταξη, τη μελέτη, τη συγκριτική εξέταση των διαφόρων εκφράσεων της δημοτικής ποίησης αναδεικνύει τη διαχρονική τους αξία και τη συνομιλία τους με τραγούδια άλλων λαών, αλλά και με την επώνυμη ποίηση, ή επιπλέον και με την αρχαιοελληνική γραμματεία. Πρόκειται για πολυσχιδές έργο, το οποίο ακόμα και μέσω των χρήσιμων σημειώσεων και των βιβλιογραφικών αναφορών συνομιλεί με το ουσιώδες της ανώνυμης ποίησης.
Είναι ένα ολοκληρωμένο και συμπυκνωμένο κείμενο, το οποίο καθίσταται μέσον και εργαλείο για τη γνωριμία μας με τη λαϊκή ποιητική φωνή, αυτήν που εκφράζει το ασυνείδητο του κόσμου, που έρχεται από πολύ μακριά και συναντάται με συναισθήματα το ίδιο έντονα και το ίδιο, σε πολλές περιπτώσεις, αυτοκαταστροφικά.
Πρόκειται για τραγούδια που ορίζουν ευμετάβλητες ανθρώπινες ιστορίες και καταστάσεις, που εξαίρουν τους πόθους, τα πάθη και τα παθήματα. Και κάθε τραγούδι γίνεται ένα αφήγημα, μια ιστορία πόνου και ανεκπλήρωτων ή διαψευσμένων προσδοκιών, ενώ η ακραία πράξη, ο φόνος, έρχεται να δώσει το τέλος είτε γιατί το κίνητρο είναι η εκδίκηση, η μοιχεία, το οικογενειακό στίγμα, είτε η ζήλια.
Επάλληλοι κόσμοι
Πάντως, τα τραγούδια αυτά αναδεικνύουν επάλληλους κόσμους· όχι μόνο τη συναισθηματική εγρήγορση των προσώπων, αλλά και τις συνήθειες, τα ήθη και έθιμα των κοινωνιών, προϊόντα των οποίων είναι αυτά. Ποικιλία λέξεων καθώς και σχημάτων λόγου συνθέτουν τοπία ομόκυκλα και παράλληλα που προβάλλουν τον πλούτο των συναισθημάτων και των σχέσεων, τη φαντασία, την αρμονία ή τη δυσαρμονία που προκύπτει από τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις, την υπερβολή.
Ο τόμος αυτός, όπως και ο προηγούμενος, είναι ένας θησαυρός για την ανακάλυψη και συστηματοποίηση της δημοτικής μας ποιήσεως. Περιλαμβάνει τον μόχθο και των προηγούμενων μελετητών, συνθέτει έργα διαφορετικών εποχών και παραδίδει ένα απολαυστικό κείμενο που ρίχνει φως και αναδεικνύει το ίδιο το ποίημα. Οι λεπτοδουλεμένες και απαραίτητα σχολαστικές σημειώσεις επεκτείνουν το κύριο μέρος του κειμένου, το υποστηρίζουν και το εμπλουτίζουν.