Ο Χρήστος Ζούπας θυμάται το 1968

Ο Χρήστος Ζούπας θυμάται το 1968

6' 34" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Εκ πρώτης όψεως είναι ένα συνηθισμένο ιατρείο. Ένα γραφείο με ένα στηθοσκόπιο επάνω, σημειώσεις, σφραγίδες, απέναντι ένα ντιβάνι, ράφια με βιβλία, κορνιζαρισμένα πτυχία στον τοίχο. Μόνο αν κάποιος παρατηρήσει τον χώρο προσεκτικά θα δει ότι σε μια γωνία υπάρχει και κάτι ακόμα: μια ασπρόμαυρη φωτογραφία 50 ετών που απεικονίζει ένα στάδιο με ιστορία αιώνων. Τραβηγμένη το βράδυ της 4ης Απριλίου του 1968, όταν χιλιάδες Αθηναίοι γέμισαν το Καλλιμάρμαρο για να παρακολουθήσουν τον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων, τη μεγάλη βραδιά της ΑΕΚ του Νίκου Μήλα, για να δουν από κοντά τον Γιώργο Αμερικάνο, τον Γιώργο Τρόντζο, τον Αίαντα Λαρεντζάκη, τον Λάκη Τσάβα, τον Στέλιο Βασιλειάδη, τον Αντώνη Χρηστέα, τον Νίκο Νεσιάδη, τον Πέτρο Πετράκη, τον Ανδρέα Δημητριάδη και τον Χρήστο Ζούπα, τον πλέι μέικερ εκείνης της ομάδας, ο οποίος αργότερα έγινε γιατρός και, καθισμένος στο ιατρείο του και κοιτώντας αυτή τη φωτογραφία, μας βοήθησε να θυμηθούμε εκείνο τον άθλο. 

Η συνάντησή μας με τον 73χρονο σήμερα Χρήστο Ζούπα πραγματοποιήθηκε λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα του «1968» του Τάσου Μπουλμέτη, μιας ταινίας που φέρνει ξανά στο προσκήνιο εκείνο το ιστορικό βράδυ. Είναι μια ταινία μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ συγχρόνως, μια απαιτητική κινηματογραφική συνθήκη που όμως λειτουργεί. Τα φανταστικά στοιχεία εναλλάσσονται αρμονικά με σύγχρονες συνεντεύξεις των πρωταγωνιστών και πλάνα της εποχής, με τη χαρακτηριστική περιγραφή του Βασίλη Γεωργίου να παίζει σαν «χαλί» στη μεγαλύτερη διάρκεια του φιλμ. Όσον αφορά τα στοιχεία μυθοπλασίας, ο σκηνοθέτης επιλέγει να συρράψει ορισμένες ιστορίες που συμβαίνουν παράλληλα με τον τελικό, άλλες κωμικές και άλλες τραγικές, θέλοντας να δείξει ότι για διάφορους λόγους εκείνος ο αγώνας αφορούσε όλη την Ελλάδα. Από τους σερβιτόρους στα νυχτερινά κέντρα μέχρι τους κρατουμένους στις φυλακές και τον εισπράκτορα του λεωφορείου. 

Η ομάδα εκείνη της ΑΕΚ άρχισε να χτίζεται το 1962, όταν μαζεύτηκαν μαζί ορισμένοι από τους καλύτερους μπασκετμπολίστες που έπαιζαν εκείνη την εποχή στη χώρα. «Όλα άλλαξαν όταν ήρθε ο Τρόντζος», θυμάται ο Χρήστος Ζούπας. «Μέχρι τότε ο πιο ψηλός παίκτης του πρωταθλήματος ήταν 2,02 μ.». Ο ύψους 2,16 μ. Γιώργος Τρόντζος αποτελούσε μια διαρκή απειλή κοντά στο καλάθι και επέτρεπε και στην υπόλοιπη ομάδα να κινείται και να σουτάρει απελευθερωμένα. «Βρήκαμε όλοι τους ρόλους μας και ο ένας χρειαζόταν τον άλλο». 

Το μπάσκετ, πάντως, ακόμη δεν ήταν τόσο οργανωμένο στην Ελλάδα. Η ΑΕΚ πήρε το πρωτάθλημα το 1963, αλλά η διοίκηση ξέχασε να δηλώσει την ομάδα για το Κύπελλο Πρωταθλητριών της επόμενης χρονιάς. «Όταν ανακαλύψαμε τι είχε γίνει, απευθυνθήκαμε στον διάδοχο Κωνσταντίνο, που ήταν μπασκετόφιλος, ώστε να μιλήσει στην αδελφή του, βασίλισσα της Ισπανίας Σοφία, για να μεσολαβήσει στον Ισπανό γενικό γραμματέα της FIBA, τον Σαπόρτα, και να μας συμπεριλάβει παράτυπα στη διοργάνωση. Έτσι κι έγινε». Η ΑΕΚ κατέκτησε τέσσερα συνεχόμενα πρωταθλήματα Ελλάδος, αλλά έχασε τον τίτλο το 1967 από τον Παναθηναϊκό, εξ ου και την επόμενη χρονιά συμμετείχε στο Κύπελλο Κυπελλούχων και όχι στο Πρωταθλητριών. Ήταν το πεπρωμένο της. 

Εκείνη η φλόγα

«Ήμασταν μια ομάδα με πάθος», λέει ο κ. Ζούπας, «κι αυτό ήταν κάτι που χρωστούσαμε στον Γιώργο Μόσχο». Ο Μόσχος ήταν παίκτης της ΑΕΚ για μία πενταετία. Πέθανε από καρκίνο το 1966, στα 29 του χρόνια. Το σημείο της ταινίας που τον αφορά είναι, φυσιολογικά, και το πιο συγκινητικό. «Δεν ήταν ούτε ψηλός ούτε ταλαντούχος, αλλά έπαιζε πάντα με τρομερό πάθος. Όταν τον χάσαμε, εκείνη η φλόγα μεταλαμπαδεύτηκε στην υπόλοιπη ομάδα». Εν τω μεταξύ, ο κόσμος είχε αρχίσει να αγκαλιάζει την προσπάθεια της μπασκετικής ΑΕΚ από τα πρώτα της βήματα. «Το 1963 μαζεύτηκαν 5.000 άνθρωποι στη Νέα Φιλαδέλφεια για να δουν τον αγώνα με τη Βίσλα Κρακοβίας. Κλειστά γήπεδα δεν υπήρχαν ακόμη τότε, μετά χτίστηκε του Σπόρτιγκ, αλλά κι εκείνο ήταν πολύ μικρό. Έτσι, αρχίσαμε να παίζουμε στο Στάδιο». Στον τελικό του Καλλιμάρμαρου το 1968, κόντρα στην πολύ ισχυρή τότε Σλάβια Πράγας, τυπώθηκαν 55.800 εισιτήρια, αλλά ο κόσμος στις κερκίδες ήταν πολύ περισσότερος, ίσως ακόμα και 80.000 – το βιβλίο Γκίνες συμπεριέλαβε τον τελικό ως τον μπασκετικό αγώνα με τη μεγαλύτερη προσέλευση θεατών. 

Το τελικό σκορ ήταν 89-82. Ο Αμερικάνος πέτυχε 29 πόντους, ο Τρόντζος 24, ο Ζούπας 12. Ο κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους. «Η επιτυχία μας έδωσε στα παιδιά ένα κίνητρο να ασχοληθούν με το μπάσκετ. Λέμε πολλές φορές ότι το μπάσκετ στην Ελλάδα γεννήθηκε το ’87. Δεν είναι αλήθεια αυτό. Ούτε βέβαια γεννήθηκε το ’68. Πριν από εμάς, για παράδειγμα, υπήρχε η μεγάλη ομάδα του Πανελληνίου». 

Μια χρονιά-σταθμός

Το ότι ο τίτλος της ταινίας είναι μια ημερομηνία δεν είναι καθόλου τυχαίο. Ο Μπουλμέτης θέλει να δείξει ότι το 1968 ήταν ένα έτος κομβικό στην πορεία του 20ού αιώνα. Εκείνο το βράδυ της 4ης Απριλίου που η ΑΕΚ κατακτούσε το Κύπελλο Ευρώπης, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έπεφτε νεκρός στο Μέμφις. Λίγες ημέρες αργότερα, οι Γάλλοι βγήκαν στους δρόμους για τον Μάη του ’68, ενώ τον Αύγουστο οι ηττημένοι παίκτες της Σλάβια είδαν τα σοβιετικά τανκς να προελαύνουν στην Τσεχοσλοβακία επαναφέροντας την τάξη. Ο Ρόμπερτ Κένεντι δολοφονείται. Οι φοιτητές στις ΗΠΑ διαμαρτύρονται για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Ο κόσμος ολόκληρος βρίσκεται σε αναβρασμό. «Κι εμείς είμαστε απομονωμένοι, χαμένοι, με τη χώρα “στον γύψο”», λέει ο κ. Ζούπας.

Η νίκη της ΑΕΚ ήταν ένα ξέσπασμα. Οι χιλιάδες Αθηναίοι που γέμισαν το Καλλιμάρμαρο δεν φώναξαν μόνο για την ΑΕΚ, ούτε μόνο για την Ελλάδα, που ζούσε την πρώτη της μεγάλη αθλητική επιτυχία. «Μου έχει μείνει αξέχαστη η είσοδος του Παττακού στο Στάδιο», θυμάται ο κ. Ζούπας. «Ένα τεράστιο βουητό αποδοκιμασίας βγήκε αυθόρμητα από όλο τον κόσμο. Εμείς ήμασταν 20 χρονών παιδιά τότε, δεν δίναμε σημασία σε όλα αυτά, η ομάδα ήταν απολιτική. Στην πορεία το καθεστώς θέλησε να εκμεταλλευτεί την επιτυχία μας, και ήταν λογικό, καθώς δεν είχε να επιδείξει κάτι άλλο. Μας είχαν από κοντά και μας φρόντιζαν και μετά τον τελικό μάς κάλεσε η Γενική Γραμματεία να μας ρωτήσει αν θέλαμε κάτι. Κάποιοι ζήτησαν άδεια ΠΡΟ-ΠΟ, άλλοι ένα μαγαζί. Εγώ, που σπούδαζα ήδη στην Ιατρική, ζήτησα μια υποτροφία». Την πήρε τελικά την υποτροφία, αλλά με καθυστέρηση τριών ετών, ενώ είχε εν τω μεταξύ αποφοιτήσει. «Αλλάζουν τα πρόσωπα, αλλάζουν οι ιδέες, αλλά πάντα τα πράγματα γίνονται αργά σε αυτή τη χώρα».  

Ο καθένας τον δρόμο του

«Εκείνη την εποχή, επειδή ήμασταν στην επικαιρότητα και ζούσαμε τα καλύτερά μας χρόνια, πιστεύαμε ότι θα είναι έτσι για πάντα. Όταν είσαι παιδί, δεν μπορείς να σκεφτείς τι θα γίνει μετά. Εγώ βέβαια ήμουν όλη την ώρα με ένα βιβλίο στο χέρι και οι άλλοι με πειράζανε. Τους έλεγα τότε για πλάκα ότι, όταν μεγαλώσουν, θα βρεθούν στην ανάγκη μου. Και όντως κάπως έτσι έγινε», λέει ο κ. Ζούπας. Η ΑΕΚ παρέμεινε σε κορυφαίο επίπεδο για δύο ακόμα χρόνια, έφτασε ξανά μέχρι τον ημιτελικό του Κυπελλούχων το 1970, αλλά μετά άρχισε η παρακμή. Η ομάδα διαλύθηκε, ο καθένας ακολούθησε τον δρόμο του. 

Ο Χρήστος Ζούπας σταμάτησε το μπάσκετ πριν κλείσει τα 30 του, για να αφοσιωθεί στις σπουδές του. «Ο συνδυασμός του μπάσκετ και της Ιατρικής δεν ήταν εύκολο πράγμα», θυμάται. «Μέχρι το απόγευμα ήμουν στο πανεπιστήμιο, μετά πήγαινα με το λεωφορείο για προπόνηση και γυρνούσα στο σπίτι μετά τα μεσάνυχτα. Προς το τέλος των σπουδών μου μόνο, μετά την επιτυχία του ’68, έγιναν λίγο πιο εύκολα τα πράγματα, γιατί στη σχολή άρχισαν να με βοηθούν. Αν η ομάδα είχε ταξίδι, για παράδειγμα, θα έφτιαχναν μια εξεταστική ειδικά για μένα». 

Έγινε ένας διακεκριμένος διαβητολόγος, με σημαντικές επιστημονικές επιτυχίες και διεθνή αναγνώριση. Δεν απομακρύνθηκε όμως από τον αθλητισμό· επί προεδρίας του στον Ναυτικό Όμιλο Βουλιαγμένης η ομάδα κατέκτησε το 1997 το Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης. Αργότερα διετέλεσε και δήμαρχος της γειτονιάς όπου μεγάλωσε, στον Υμηττό. Σήμερα είναι ακόμη ενεργός ως γιατρός και κατά τα άλλα ψάχνει χρόνο για να βλέπει τα εγγόνια του. Και σε μια γωνιά του μυαλού του υπάρχει πάντα εκείνη η φωτογραφία από τον τελικό στο Καλλιμάρμαρο που έβγαλε όλη την Ελλάδα στους δρόμους. «Τότε το μόνο που μας ένοιαζε ήταν να βάζουμε την μπάλα στο καλάθι», λέει. «Μόνο αν το δεις εκ των υστέρων μπορείς να καταλάβεις τι ακριβώς σήμαινε εκείνο το βράδυ». ■

Η ταινία «1968» κάνει πρεμιέρα στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 25 Ιανουαρίου σε διανομή Feelgood. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή