Μαρκ Μαζάουερ, το ταξίδι της ζωής

Μαρκ Μαζάουερ, το ταξίδι της ζωής

3' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ο Μαρκ Μαζάουερ ξανακοιτάει τις οικογενειακές φωτογραφίες. Σε μία από αυτές, από εκείνες τις μικρές μαυρόασπρες των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, ο πατέρας του είναι ξαπλωμένος ανάσκελα στο χορτάρι και τον σηκώνει στα χέρια. Καθώς ο Μαζάουερ παρατηρεί και πάλι τη φωτογραφία, διακρίνει κάτι άλλο, «κάτι που καραδοκεί στο βάθος: εκεί στο φόντο, μετά τις λιμνούλες και πάνω από τις κορυφές των δέντρων (…) υψώνεται το βέλος του ναού του Σαιντ Μάικλ. Σημαδεύει με παράξενη ακρίβεια το σημείο, όπου, έπειτα από μισό αιώνα, θα περίμενα κάθε μέρα για να πάρω ένα ταξί και να τον επισκεφθώ στο νοσοκομείο, κατά τους τελευταίους μήνες της ζωής του».

Η μεγάλη καταβύθιση που επιχειρεί ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ στις δεξαμενές μνήμης της οικογενειακής του ιστορίας εκβάλλει σε έναν πυκνό τόμο. Το «Οσα δεν είπες» (μτφρ. Παλμύρα Ισμυρίδου, εκδ. Αγρα) είναι ένας φόρος τιμής στους δαιδάλους, στους νευρώνες, στους σπασμούς, στα ανείπωτα και στα εκφρασμένα, στο μεγάλο αποτύπωμα και στην ανεπαίσθητη σκιά. Ο Μαρκ Μαζάουερ καθώς ανασυνθέτει τα βήματα των άμεσων προγόνων του από την προεπαναστατική Ρωσία ώς τα περίχωρα του Λονδίνου, σκάβει βαθιά όχι μόνο στη δική του συνείδηση αλλά και στο σκάμμα της μεγάλης Ιστορίας και θέλοντας και μη υφαίνει ένα μεγάλο ανάπτυγμα σαν μία ταπισερί που εκτείνεται από τα βάθη της Ρωσίας και κατά μήκος της ευρωπαϊκής ηπείρου φθάνει ώς τις βρετανικές νήσους. Ο Μαζάουερ νιώθει την ανάγκη να θρηνήσει για τον πατέρα του, και μέσα από αυτήν την ενδοσκοπική εξωστρέφεια επιζητεί, με πλάγιο αλλά αναπόδραστο τρόπο, την αναψηλάφηση της δικής του Βρετανίας, οριστικά χαμένης και αυτής. «Οσο περισσότερο το σκεφτόμουν», γράφει, «τόσο αυτή η διπλή απώλεια –ο θάνατος του Μπαμπά και η απώλεια του Λονδίνου στο οποίο μεγάλωσα– άρχισαν να μοιάζουν άρρηκτα συνδεδεμένα».

Οταν γράφει κανείς τη ζωή των προγόνων του, με τη ρωσοεβραϊκή ρίζα, του πατέρα Μπιλ (1925-2009), του παππού Μαξ (1874-1952) ή της γιαγιάς Φρούμα (1893-1964), αχνογραφεί λίγο λίγο το δικό του περίγραμμα, σαν έναν ακόμη κλώνο στο μεγάλο οικογενειακό δέντρο. Καθώς ο Μαζάουερ αξιοποιεί το υλικό του βρίσκεται μπροστά σε ένα μεγάλο οδοιπορικό που εν πολλοίς συμπυκνώνει και εκτείνει την ευρωπαϊκή ιστορία του εικοστού αιώνα. Επεξηγεί, εν μέρει, το ενδιαφέρον του ίδιου του αφηγούμενου βιογράφου, και ταυτόχρονα λέει πολλά για την έλξη που εξασκούσε ανέκαθεν επάνω του το μέγα μυστήριο και το συναρπαστικό υλικό των ευρωπαϊκών λαών.

Ο Μαζάουερ μιλάει για τον παππού Μαξ και τον πατέρα Μπιλ και ταυτόχρονα αφηγείται τις μεγάλες μετακινήσεις στο σώμα της ευρωπαϊκής ιστορίας από το 1910 έως τουλάχιστον το 1960. Κατά μία άλλη, δευτερογενή ανάγνωση, ο Μαρκ Μαζάουερ χρησιμοποιεί τα οικογενειακά του δέντρα για να αναπτύξει μία άλλη οπτική πάνω στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και να συνθέσει μια εναλλακτική θεώρηση του ευρωπαϊκού μεγάλου κάδρου μέσα από τη κάμερα της μικροϊστορίας. Μόνο, που στην περίπτωση των οικογενειακών κλάδων των Μαζάουερ (με πατριάρχη τον Μόρντχελ Αβράμοβιτς Μαζάουερ, γεννημένο το 1792 στο Γκρόντνο της Δυτικής Λευκορωσίας) και των Τουμάρκιν (το προγονικό γένος της γιαγιάς Φρούμα, με πατριάρχη τον Μοΐζ Τουμάρκιν, έμπορο ξυλείας, γεννημένο το 1853 στο Σμολένσκ στις όχθες του Δνείπερου), ξετυλίγονται δεκάδες χιλιάδες χιλιόμετρα φυσικών μετακινήσεων από την Ανατολή προς τη Δύση και εκατομμύρια ώρες λεπταίσθητων ενδογενών και αθόρυβων μεταβολών που άλλαζαν τις ιδέες και τις διαθέσεις των ανθρώπων. Αναρωτιέται ο Μαρκ Μαζάουερ τι είναι αυτό που κινεί τον άνθρωπο, τι είναι αυτό που ορίζει το αποτύπωμά του, τι είναι αυτό που γεννά την ανάγκη της δικής μας σύνδεσης με ένα ίχνος στο άπειρο;

Μέσα από αυτή τη διττή ενδοσκόπηση, το μέγα, ιστορικό βάθρο και την εύθραυστη, αμφίσημη και ρευστή «στιγμή» στο χάος, ο Μαρκ Μαζάουερ παραμένει πιστός στον στόχο. Οπως ο πατέρας του, που παρά τις τεράστιες ανατροπές της δικής του γενιάς, παρέμενε στέρεος και γεμάτος αυτοπεποίθηση. Ηταν ένα πρότυπο δύναμης και ελευθερίας, ίσως γιατί οι διαδρομές του στο σώμα της Ευρώπης τον έφτιαξαν έτσι, ίσως γιατί η γενιά του έζησε τον Πόλεμο, τον θερμό και τον ψυχρό, τον σκλήρυνε, ίσως γιατί εκείνος «έτσι ήταν», και αυτό δεν εξηγείται, και ίσως για όλα αυτά μαζί, ο Μπιλ Μαζάουερ είναι ένα πρώτης τάξεως υλικό για βιογραφία.

Ο Μαρκ που γνωρίζουμε

Ο γιος του Μπιλ έγινε ο Μαρκ Μαζάουερ που γνωρίζουμε. Ο ιστορικός με το ειδικό ενδιαφέρον για τα Βαλκάνια και την Ελλάδα, για τις μεγάλες συνθέσεις και τις αφανείς ιστορίες, είχε συμφωνήσει με τον πατέρα του λίγα χρόνια πριν αυτός πεθάνει να ηχογραφήσει τις αφηγήσεις του. Μαζί με τα ημερολόγια, τις φωτογραφίες, τις διηγήσεις τρίτων και τη μελέτη αρχείων, ο Μαρκ Μαζάουερ εξύφανε την οικογενειακή ιστορία σαν μία μεγάλη τοιχογραφία σε πλήρη ανάπτυξη και διαύγεια. Μας παρέδωσε τον δικό του «φόρο τιμής» που μοιάζει περισσότερο με μικροϊστορία σε μεγέθυνση.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή