«Ξέρω πως σε λίγες ημέρες είναι η επέτειος του Ολοκαυτώματος. Ομως, τούτη εδώ η έκθεση δεν είναι για τον θάνατο, μα για τη ζωή. Ζωή ανθρώπων που βίωναν την ασφάλεια και την ευημερία και δεν τους περνούσε από το μυαλό πως μια ημέρα θα τα έχαναν όλα αυτά. Γι’ αυτό και πρέπει να παραμένουμε σε εγρήγορση για τη μισαλλοδοξία εναντίον και όποιας φυλής, θρησκείας ή φρονήματος και αν στρέφεται».
Είχε κάτι συγκινητικό η σκηνή: ο Ραφαήλ Μωυσής, απόγονος του Νισήμ Λεβή, προλόγιζε προχθές το βράδυ την έκθεση στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος με λήψεις του Γιαννιώτη γιατρού, ο οποίος αποτύπωσε με τον φακό του τη ζωή μιας ολόκληρης πόλης και όχι μόνον, από το 1898 έως και το 1944. Ο Λεβή χάθηκε στο Αουσβιτς, αλλά οι 500 εικόνες που άφησε πίσω του σκιαγραφούν την περίοδο των μεγάλων ανατροπών, που άλλαξαν τη μοίρα των Εβραίων της Ευρώπης. Το υλικό αυτό εντοπίστηκε τυχαία από τα μέλη της οικογένειάς του, τα οποία επέστρεψαν στη γενέτειρα μετά τον Πόλεμο, σε έναν πλανόδιο πωλητή που τα έδινε για ένα γρόσι.
Μετά το ωραίο λεύκωμα των εκδόσεων Καπόν με το ίδιο θέμα, βραβευθέν από την Ακαδημία Αθηνών, το οποίο υπογράφει ο γιος του Ραφαήλ, Αλέξανδρος Μωυσής, ένα οικογενειακό κειμήλιο πήρε μια διαφορετική αξία: ο Λεβή έγινε μάρτυρας όχι μόνον της ακμάζουσας εβραϊκής κοινότητας των Ιωαννίνων αλλά και της επιδραστικής αστικής τάξης της Βορείου Ελλάδος. Αλλωστε ο γιατρός που ασχολήθηκε με τη φωτογραφία δεν ενδιαφερόταν μόνο για τους οικείους και τους ομοθρήσκους του, μα και για τον κόσμο της εποχής του. Είχε κάνει σπουδές στο Παρίσι, είχε ταξιδέψει πολύ, ήταν κοινωνικός, ένας άνθρωπος που νοιαζόταν για τους μη προνομιούχους και τους οικονομικά ασθενείς, τους οποίους εξέταζε δωρεάν.
Στην κοσμοσυρροή των προχθεσινών εγκαινίων, ξεχώριζε η ψηλόλιγνη φιγούρα του Γερμανού πρέσβη στην Ελλάδα Γενς Πλέτνερ. Η πατρίδα του στηρίζει τις δράσεις του ΕΜΕ αλλά και την εκπαίδευση των νέων γενεών για το θέμα του Ολοκαυτώματος. Ο διπλωμάτης που έχει έρθει πρόσφατα στην Ελλάδα διακρίνεται για την ευγένεια και την πραότητά του. Ξεναγήθηκε από τον Ραφαήλ Μωυσή στην έκθεση και αντάλλαξε θερμά λόγια με τον δήμαρχο Ιωαννίνων, τον Θωμά Μπέγκα, ο οποίος έδωσε το «παρών» στην εκδήλωση.
Αναφερόμενος στην πλούσια πολιτισμική κληρονομιά της πόλης του, ο κ. Μπέγκας μίλησε για την προσπάθεια που έχει γίνει να αναδειχθεί το παρελθόν αυτό, ως ένα από τα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο στο μέλλον. Από τους περίπου 2.000 Ρωμανιώτες Εβραίους στα Γιάννενα, επέστρεψαν πίσω μόλις οι 163. Από τον τόπο αυτό έλκει την καταγωγή του και ο Μάκης Μάτσας, ο πρόεδρος του ΕΜΕ, αλλά και η Ζανέτ Μπατίνου, η ψυχή του μουσείου, που παρουσίαζε τους ομιλητές. Ανάμεσά τους, και ο ιστορικός Ευάγγελος Χεκίμογλου, που έδωσε και αυτός τα φώτα του για να πραγματοποιηθεί η έκθεση. Στο τέλος υπήρχε μια μικρή έκπληξη: δύο μουσικοί και μία τραγουδίστρια ερμήνευσαν παραδοσιακά τραγούδια.