Ποιος θυμάται σήμερα τον Eντι (Αντολφ) Ρόσνερ, έναν από τους σπουδαιότερους μουσικούς της τζαζ στις πιο σκοτεινές ημέρες της Ευρώπης; Γεννημένος στο Βερολίνο το 1910 από Πολωνοεβραίους γονείς, σε ηλικία μόλις έξι ετών γίνεται δεκτός ως παιδί-θαύμα στο φημισμένο τότε ωδείο Στέρνερ.
Το 1927, αποφοιτά ως βιολιστής από τη Μουσική Ακαδημία του Βερολίνου, όμως αφήνει τις κλασικές σπουδές και πιάνει την τρομπέτα, με την οποία δεν θα αργήσει να ξεχωρίσει προσχωρώντας στη σπουδαία τζαζ μπάντα Weintraubs Syncopators. Ο βιογράφος του Ρόσνερ, Μαξιμίλιαν Πρέισλερ, αποδίδει την επιτυχία τους στην ικανότητα του Αντολφ να παίζει χοτ τζαζ. «Μπορούσε να παίζει σουίνγκ, κάτι πολύ σπάνιο για τους Γερμανούς μουσικούς της τζαζ», γράφει. Μεταξύ 1930 και 1933, εκτός από ηχογραφήσεις και περιοδείες, συμμετέχουν τουλάχιστον σε είκοσι ταινίες, με πιο γνωστή τoν
«Γαλάζιο άγγελο», που εκτοξεύει την καριέρα της νεαρής Μάρλεν Ντίτριχ.
Με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933, ο Ρόσνερ ξυλοκοπείται σε μια παμπ κοντά στην Αλεξάντερπλατς από τους ναζί, γεγονός που θα τον αναγκάσει όχι μόνο να εγκαταλείψει τη χώρα αλλά και το όνομα Αντολφ. Υστερα από χρόνια ο ίδιος δηλώνει: «Η νεολαία του Χίτλερ μου έσπασε τα πλευρά, το δεξί μου γόνατο και τέσσερα δόντια… δεν ήταν εύκολο να είσαι Εβραίος και να παίζεις τη μουσική των νέγρων, ακόμα κι αν το όνομά σου ήταν Αδόλφος».
Περιοδεύοντας με τη νέα μπάντα του στην Ιταλία το 1934, ο Εντι Ρόσνερ ανεβαίνει στη σκηνή ενός κλαμπ με τον Λούις Αρμστρονγκ. Τα επόμενα χρόνια, θα βρίσκεται συνεχώς στον δρόμο φτάνοντας στην πρωτεύουσα της ευρωπαϊκής τζαζ το Παρίσι, όπου θα εμφανιστεί στο ABC Theatre με αστέρια όπως οι Μορίς Σεβαλιέ, Λουσιέν Μπουαγιέ και Μαρί Ντιμπά.
Τον Ιανουάριο του 1939, ο Εντι έχει μόλις παντρευτεί την τραγουδίστρια Ρουθ Καμίνσκα και κάνουν διακοπές στη Βαρσοβία. Ομως η ήρεμη οικογενειακή ζωή δεν θα διαρκέσει: ο Χίτλερ εισβάλει στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Ο Εντι με τη Ρουθ επιζούν κρυμμένοι στο κελάρι του νυχτερινού κέντρου «Esplanade» αλλά αποφασίζουν να διαφύγουν ανατολικά προς τη Λευκορωσία.
Στο Μινσκ, δέχεται προσφορά από τον τοπικό γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος και λάτρη της τζαζ, Παντελεήμων Πονομαρένκο, να ιδρύσει την κρατική ορχήστρα τζαζ της Λευκορωσίας. Ο Πονομαρένκο θα προσφέρει στην ορχήστρα ένα πολυτελές τρένο για να περιοδεύσει στην ΕΣΣΔ με μεγάλη επιτυχία, τόση που το καλοκαίρι του 1941 ο Εντι πραγματοποιεί την πιο παράξενη συναυλία της ζωής του στο Σότσι: κατόπιν εντολής παίζει ζωντανά με την μπάντα του σε μια αίθουσα που δεν είχε κανέναν θεατή ή τουλάχιστον έτσι νόμιζε. Διότι σε ένα σκοτεινό θεωρείο μακριά από τη σκηνή βρισκόταν ένας ξεχωριστός θαυμαστής του και δεν ήταν άλλος από τον Ιωσήφ Στάλιν.
Οι διώξεις
Μετά την είσοδο της Σοβιετικής Ενωσης στον πόλεμο, ο Ρόσνερ εμψυχώνει τους μάχιμους στρατιώτες με την μπάντα του, όμως μετά το πέρας του πολέμου o Στάλιν ξεκινά σειρά διώξεων εναντίον των Εβραίων αλλά και της τζαζ που θεωρεί πλέον «όργανο του εχθρού». Ο Ρόσνερ αποπειράται να το σκάσει αλλά συλλαμβάνεται στην πόλη Λβιβ της δυτικής Ουκρανίας και καταδικάζεται σε οκτώ χρόνια καταναγκαστικής εργασίας στα γκουλάγκ.
Θα σταθεί τυχερός στην ατυχία του: ο επικεφαλής του στρατοπέδου Αλέξανδρος Ντεβερένκο είναι λάτρης της τζαζ και του ιδίου. Ετσι του επιτρέπει όχι μόνο να παίζει μουσική αλλά και να σχηματίσει την Jazz Orchestra of the Camp Department Nr. 3 για την ψυχαγωγία των φρουρών, των αξιωματούχων και των οικογενειών τους. Με τη βοήθεια της μουσικής αποφεύγει τα καταναγκαστικά έργα και καταφέρνει να εξασφαλίσει καλύτερες συνθήκες κράτησης από τους υπόλοιπους.
Θα απελευθερωθεί τον Μάιο του 1954 και μέχρι να αφήσει την τελευταία του πνοή, τον Αύγουστο του 1976, συνέχισε να κάνει αυτό που έκανε πάντα: να παίζει την τρομπέτα όπως κανένας άλλος στην Ευρώπη. Ο Εντι Ρόσνερ θα μείνει στην ιστορία ως ο άνθρωπος που επιβίωσε από τα δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα του 20ού αιώνα, του Χίτλερ και του Στάλιν.