Με την εντυπωσιακή ανάπτυξη πολύπλευρων πηγών γνώσης πέραν του σχολείου, το μεγαλύτερο ποσοστό όσων γνωρίζουμε το έχουμε μάθει έξω από τις καθιερωμένες εκπαιδευτικές διαδικασίες. «Ακόμη και τα παιδιά διδάσκονται περισσότερα από όσα τους μαθαίνουν οι δάσκαλοι από την οικογένειά τους, τις συναναστροφές τους, τις παρέες, το Διαδίκτυο, τα video games κ.ο.κ.» είπε σε πρόσφατη ημερίδα ο Τάσος Αβραντίνης, αντιπρόεδρος της Δράσης. Στη δική της ομιλία στην ημερίδα με τίτλο «Το αυτόνομο και δημιουργικό σχολείο του μέλλοντος», που διοργάνωσε η ιστοσελίδα liberal.gr, η πρώην υπουργός Παιδείας Αννα Διαμαντοπούλου παρουσίασε τις δεξιότητες που με βάση τους διεθνείς οργανισμούς οφείλει να αναπτύσσει ο μαθητής στο σχολείο: Επίλυση σύνθετων προβλημάτων, κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού, ικανότητα παραγωγικής συνεργασίας, συναισθηματική νοημοσύνη, κρίση και λήψη αποφάσεων, προδραστική ικανότητα αναγνώρισης και ικανοποίησης αναγκών, διαπραγμάτευση, γνωστική ευελιξία.
Τίποτα δεν είναι καινούργιο. Οι ίδιες δεξιότητες – ικανότητες (ίσως με διαφορετική ορολογία, προσαρμοσμένη στις επιστημονικές τάσεις κάθε εποχής) ήταν πάντοτε αναγκαίες για την πορεία των ανθρώπων. Ωστόσο η συνθετότητα του κόσμου, που μεγαλώνει και αενάως ανανεώνεται, επιβάλλει στα εκπαιδευτικά συστήματα να αναπροσδιορίζουν τους στόχους τους. Για τον λόγο αυτό, κράτη αλλά και επιχειρήσεις ξοδεύουν παγκοσμίως περίπου το 5% σε έρευνα και ανάπτυξη της γνώσης.
Λόγω της οικονομικής κρίσης, η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα μεταίχμιο – μία διχαστική δημοκρατία, όπως την έχει χαρακτηρίσει ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος. Η διχαστική ρητορική στο ερώτημα «τι σχολείο θέλουμε» είναι τόσο έντονη, που κάθε προσπάθεια αλλαγών να υπονομεύεται από την καχυποψία ότι η «άλλη πλευρά θέλει να μας καπελώσει ιδεολογικά». Οι κοινές συνισταμένες, όπως το ευρωπαϊκό κεκτημένο, οι διεθνείς εκπαιδευτικές τάσεις, έχουν ακυρωθεί και το ελληνικό σχολείο πορεύεται χωρίς πυξίδα, με μόνη ελπίδα το φιλότιμο καλών εκπαιδευτικών. Και για να προλάβω τους… καλοθελητές, αυτά τα θέματα δεν αφορούν μόνον τον εκάστοτε υπουργό Παιδείας και τα κόμματα. Είναι υπόθεση όλων, με ρόλους διακριτούς σε μια συντεταγμένη κοινωνία.