Ανεξίτηλοι λίθοι μνήμης του Ολοκαυτώματος

Ανεξίτηλοι λίθοι μνήμης του Ολοκαυτώματος

3' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οταν ο Απόστολος Δερεκλής άρχισε να ξεψαχνίζει τα αρχεία του 1ου Γυμνασίου και Λυκείου της Θεσσαλονίκης, στην οδό Εδισον, υπέστη ένα μικρό σοκ. Σε 149 φακέλους μαθητών αναγραφόταν μαζί με το όνομά τους ένα ξερό «επαύσαντο φοιτώντες». Ηταν οι φάκελοι μαθητών του γυμνασίου, που την εποχή της Κατοχής στεγαζόταν στο επί της Βασιλίσσης Ολγας 39 κτίριο, και ανήκαν στους Εβραίους μαθητές που εξοντώθηκαν στο Αουσβιτς.

Ο Απόστολος Δερεκλής είχε αποφοιτήσει και εκείνος, πολύ αργότερα, από το 1ο Γυμνάσιο και Λύκειο και είχε ακούσει αυτό που κυκλοφορούσε τότε, ότι δηλαδή τέσσερα Εβραιόπουλα, μαθητές του σχολείου είχαν καεί από τους ναζί στο κρεματόριο. «Σοκαρίστηκα, μια ξερή επιγραφή ότι διέκοψε τη φοίτησή του και τίποτα άλλο γι’ αυτά τα παιδιά-θύματα του Ολοκαυτώματος», λέει στην «Κ» από την περιοχή του Ντίσελντορφ της Γερμανίας όπου ζει και δραστηριοποιείται επιχειρηματικά.

Με το που βρήκε τα ονόματα των μαθητών, έσπευσε στη Βόννη για να συναντήσει τον φημισμένο καλλιτέχνη Gunther Demnig, ο οποίος φιλοτεχνούσε μπρούντζινες πλάκες, «λίθους μνήμης» τις λένε, που τοποθετούνταν αντί για αγάλματα και συνήθως άκομψα μνημεία, σε πεζοδρόμια και τοίχους χώρων για να θυμίζουν τραγικά γεγονότα. Ο Απόστολος Δερεκλής, εξηγεί πως πάντα ήθελε να κάνει κάτι για τη μνήμη της πόλης της Θεσσαλονίκης, αλλά προσέκρουσε σε στερεότυπα και διχαστικές προκαταλήψεις. Για παράδειγμα, επιχείρησε να βάλει τέτοιες μεταλλικές πλάκες στο σημείο όπου στην Κατοχή η ΟΠΛΑ δολοφόνησε στην οδό Β. Ολγας δύο αεροπόρους, αλλά και στο σημείο όπου εκτελέστηκαν 32 καταδικασθέντες ως δράστες της δολοφονίας, αλλά συνάντησε την άρνηση. Το ίδιο θέλησε να κάνει και για τη γενοκτονία των Ποντίων, καθότι Πόντιος και ο ίδιος, πλην όμως «διαπίστωσα ότι το ποντιακό θέμα έχει εμπορευματοποιηθεί».

Αλλά και αυτή η πρωτοβουλία του, σε συνεργασία με το γερμανικό ΥΠΕΞ που βοήθησε οικονομικά, να τοποθετήσει τους «λίθους μνήμης» στο πεζοδρόμιο, δεν έτυχε καλής υποδοχής από κάποιους παλιούς συμμαθητές του. Παρά ταύτα, ο Γερμανός καλλιτέχνης ήρθε δύο φορές στη Θεσσαλονίκη και τοποθετήθηκαν οι πρώτες 90 πλάκες με το ονοματεπώνυμο, την ημερομηνία γέννησης και την αιτία θανάτου, ενώ άλλες 60 αναμένεται να τοποθετηθούν εντός του 2018. «Μαθητές όλων των τάξεων του 1ου Γυμνασίου Αρρένων Θεσσαλονίκης. Επαύσαντο φοιτώντες την 8.4.1943. Εκατόν σαράντα τρεις δολοφονήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, έξι επέζησαν», γράφει η μεγαλύτερη εξ αυτών.

Οι διαβάτες που διασχίζουν καθημερινά το πεζοδρόμιο αντιδρούν με ποικίλα συναισθήματα. «Κάποιοι αδιαφορούν, μερικοί το βλέπουν και συνεχίζουν σκεπτικοί, μερικά παιδιά σοκάρονται και το δείχνουν προσπαθώντας να κλείσουν με το χέρι το στόμα τους από την έκπληξη», αναφέρει ο κ. Δερεκλής και προσθέτει πως θέλει να το επεκτείνει και για όλους όσοι σκοτώθηκαν από Γερμανούς στην πόλη, αλλά και σε σπίτια που οι Χριστιανοί έσωσαν με κίνδυνο της ζωής τους Εβραίους». Η τοποθέτηση τόσων «λίθων μνήμης» με ονόματα, εξηγεί, είναι η μεγαλύτερη μετά εκείνης στο Γιαντ Βασέμ στο Ισραήλ, ενώ πλάκες του ιδίου καλλιτέχνη έχουν τοποθετηθεί σε Ρωσία, Ουκρανία, Νορβηγία και αλλού. «Ο καλλιτέχνης θέλει να προκαλέσει τον διερχόμενο για την ιστορία του χώματος που πατάει».

Αλλά και στη Θεσσαλονίκη, λέει ο εμπνευστής της ιδέας, τοποθετήθηκαν εκτός από το σχολείο πλάκες στο λιμάνι στη μνήμη των Εβραίων λιμενεργατών αλλά και στη συμβολή των οδών Βελισάριου και Αγίας

Τριάδας όπου στην Κατοχή υπήρξε η κατοικία των δυο δημίων των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, Αλόις Μπρούνερ και Ντίτερ Βισλιτσένι. «Η απόσταση από το σχολείο των παιδιών-θυμάτων τους ήταν πολύ μικρή και είμαι σίγουρος ότι άκουγαν τις φωνούλες τους στα διαλείμματα προτού τα αρπάξουν και τα κάψουν στους φούρνους του Μπιρκενάου», λέει ο Απόστολος Δερεκλής.

Χειροποίητες

Οι μεταλλικές πλάκες είναι χειροποίητες και κατασκευάζονται σε εργαστήριο του Βερολίνου, όπου με το χέρι χαράσσονται και τα ονόματα. «Ο καλλιτέχνης δεν θέλει να είναι βιομηχανικής κατασκευής, γιατί βιομηχανικός ήταν ο τρόπος που γινόταν η εξόντωση στα κρεματόρια», τονίζει. Οσον για τον μπρούντζο, δεν καταστρέφεται και εάν μουτζουρωθεί καθαρίζει εύκολα. Κάποιοι πάντως, νεοναζί, μουτζούρωσαν παλαιότερα την πρόσοψη του 1ου Γυμνασίου σχολείου «όπου την εποχή της Κατοχής από τους 700 μαθητές οι 149 ήταν Εβραίοι». Μια πλάκα έχει τοποθετηθεί και στο κτίριο του 5ου Γυμνασίου από όπου εξοντώθηκαν πέντε Εβραίοι μαθητές.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή