Τις 70.000 ξεπέρασαν οι δηλώσεις στο νέο πλαίσιο για τα αυθαίρετα από τις αρχές Νοεμβρίου. Ωστόσο οι ενδιαφερόμενοι εμφανίζονται ακόμα διστακτικοί με περισσότερες από τις μισές δηλώσεις να βρίσκονται στο αρχικό, «διερευνητικό» στάδιο. Οι πολεοδομικές αυθαιρεσίες, πάντως, που έχουν δηλωθεί με τους πέντε τελευταίους νόμους από το 2009 έως σήμερα πλησιάζουν το 1,5 εκατομμύριο, ενώ τα έσοδα για το Πράσινο Ταμείο ξεπερνούν τα 2,4 δισ. ευρώ.
Ο νόμος 4495 τέθηκε σε ισχύ στις 3 Νοεμβρίου του 2017 και περιελάμβανε αρκετά «δολώματα» για την προσέλκυση όσων αυθαιρετούχων δεν είχαν πεισθεί με τους δύο προηγούμενους νόμους: μεγαλύτερες εκπτώσεις σε σειρά κατηγοριών πολεοδομικών παραβάσεων, 100 δόσεις για την αποπληρωμή του προστίμου και άλλα. Στους πρώτους δύο μήνες «ζωής» της ρύθμισης, πάντως, η προσέλευση του κόσμου δείχνει ακόμα διστακτική, χωρίς όμως τα νούμερα να είναι απογοητευτικά.
Τα στοιχεία
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρείχε στην «Κ» το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, μέχρι τις 30/1/18 στην ηλεκτρονική πύλη είχαν δηλωθεί 72.694 αυθαίρετα. Το μεγαλύτερο μέρος των δηλώσεων (45.847) βρίσκεται ακόμα στο αρχικό στάδιο της διαδικασίας. Σε 10.029 δηλώσεις έχει καταβληθεί το παράβολο, σε 8.397 περιπτώσεις έχει ξεκινήσει η καταβολή των δόσεων του προστίμου και σε 7.567 περιπτώσεις έχει καταβληθεί πάνω από το 30% του προστίμου. Να σημειωθεί ότι από τις 7.567 δηλώσεις, μόλις σε 854 έχει καταβληθεί το σύνολο του προστίμου και έχει υποβληθεί το σύνολο των απαιτούμενων δικαιολογητικών ώστε να θεωρούνται περαιωμένες.
Ο νέος νόμος, όπως και ο προηγούμενος, έδινε τη δυνατότητα «μεταφοράς» του αυθαιρέτου από τη μια ρύθμιση στην άλλη, προκειμένου ο ιδιοκτήτης του να έχει τυχόν χαμηλότερα πρόστιμα ή εκπτώσεις. Ετσι, σύμφωνα πάντα με το ΤΕΕ, στη νέα ρύθμιση έχουν μεταφερθεί την τελευταία διμηνία 9.003 δηλώσεις αυθαιρέτων που βρίσκονται μοιρασμένες σε διάφορα στάδια της διαδικασίας. Επίσης έχουν εκδοθεί 68.052 βεβαιώσεις μεταβίβασης (είναι υποχρεωτικές ανεξάρτητα με το αν το ακίνητο έχει αυθαιρεσίες ή όχι).
Οσον αφορά τις προηγούμενες δύο ρυθμίσεις: μέσω του ν. 4178/13 δηλώθηκαν συνολικά 434.971 αυθαίρετα. Από αυτά, περισσότερα από τα μισά (262.971) βρίσκονται σήμερα στο τελικό στάδιο της διαδικασίας, για ακόμα 126.762 αυθαίρετα έχει ξεκινήσει η καταβολή των δόσεων, ενώ 45.716 έχουν πληρώσει μόνο το παράβολο.
Στην ίδια ρύθμιση «μεταφέρθηκαν» 304.197 από την προηγούμενη ρύθμιση, τον ν. 4014/11 που ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Η εικόνα των δηλώσεων αυτών είναι ανάλογη: περίπου οι μισές δηλώσεις (153.746) βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο της διαδικασίας, 88.860 έχουν ξεκινήσει την καταβολή των δόσεων και 61.386 έχουν πληρώσει μόνο το παράβολο.
Τέλος, όσον αφορά τον ν. 4014/11 έχουν «απομείνει» 80.491 δηλώσεις αυθαιρέτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας σημαντικός αριθμός (27.675) βρίσκεται ακόμα στο αρχικό στάδιο (έχει καταβληθεί παράβολο) παρότι έχουν μεσολαβήσει 5-6 χρόνια από τότε που ξεκίνησαν τη διαδικασία (2011-2013). Ακόμα δύο σημεία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον: καμία δήλωση αυθαιρέτου, από όσες έχουν υποβληθεί μέσω των ν. 4178/13 και ν. 4014/11, δεν έχει υποβάλει όλα τα δικαιολογητικά που απαιτούνται για την περαίωση της διαδικασίας. Αυτό αναδεικνύεται σε βασικό πρόβλημα, καθώς δείχνει ότι οι πολίτες αρκέστηκαν στην πληρωμή παραβόλου και προστίμου και αγνόησαν την υπόλοιπη διαδικασία που κατά τα άλλα είναι υποχρεωτική (λ.χ. υποβολή τεχνικής έκθεσης για τον ηλεκτρομηχανολογικό έλεγχο, δελτίου δομικής τρωτότητας ή μελέτης στατικής επάρκειας κ.ά.).
Το «απόθεμα» πάντως των πολεοδομικών αυθαιρεσιών, μικρών ή μεγάλων, δείχνει ανεξάντλητο. Στους λίγους μήνες που διήρκεσε η ισχύς της ρύθμισης Σουφλιά για τους ημιυπαίθριους (ν. 3775/09), στις πολεοδομίες δηλώθηκαν 6.790 παράνομοι χώροι. Ακολούθησε η ρύθμιση Μπιρμπίλη (ν. 3843/10) μέσω της οποίας νομιμοποιήθηκαν 549.839 πολεοδομικές παρανομίες. Ακολούθως, με τους νόμους Παπακωνσταντίνου (2011), Καλαφάτη (2013) και Σταθάκη (2017) δηλώθηκαν ακόμα 901.356 αυθαίρετα. Συνολικά, από το 2009 έως σήμερα 1.457.985 αυθαίρετα και… έπεται συνέχεια.
Τα έσοδα
Το θετικό είναι ότι η δήλωση των αυθαιρέτων μετέφερε σημαντικά ποσά στα δημόσια ταμεία με την καταβολή προστίμων και παραβόλων. Με την εξαίρεση της ρύθμισης Σουφλιά, μέσω της οποίας συγκεντρώθηκαν 32.174.108 ευρώ για τον κρατικό «κορβανά», από το 2010 όλα τα έσοδα καταλήγουν στο Πράσινο Ταμείο: 1.035.774.723 ευρώ από τη ρύθμιση Μπιρμπίλη και 1.398.480.275 ευρώ από τους νόμους Παπακωνσταντίνου, Καλαφάτη και Σταθάκη. Συνολικά, 2.434.255.098 ευρώ.
Οσον αφορά την πορεία των εσόδων, η χρονιά-ρεκόρ ήταν το 2011, που εισπράχθηκαν περισσότερα από 845 εκατ. ευρώ, ακολουθούμενη από το 2012, που εισπράχθηκαν 567 εκατ. ευρώ. Η χειρότερη χρονιά από πλευράς εισπράξεων για τα αυθαίρετα ήταν το 2017 (με έσοδα περί τα 150 εκατ. ευρώ), προφανώς λόγω της στάσης αναμονής που τήρησαν πολλοί αυθαιρετούχοι ενόψει της ψήφισης ενός νέου πλαισίου και της προσδοκίας που είχε καλλιεργηθεί για τη μείωση των προστίμων.
Οι διορθώσεις
Σειρά τροποποιήσεων και προσθηκών στον νέο νόμο για τα αυθαίρετα πρόκειται να καταθέσει μέσα στο επόμενο διάστημα στη Βουλή το υπουργείο Περιβάλλοντος. «Δεν πρόκειται για σημαντικές αλλαγές, αλλά για διορθωτικές κινήσεις», αναφέρει στην «Κ» η γενική γραμματέας Χωρικού Σχεδιασμού Ρένα Κλαμπατσέα. «Ο νόμος είναι ένα καθαρά τεχνικό κείμενο με πάρα πολλές υποπεριπτώσεις. Προσπαθήσαμε να ενσωματώσουμε σε αυτόν όσα σημεία θεωρήσαμε κρίσιμα για την εφαρμογή του και τώρα θα τον συμπληρώσουμε στα σημεία που χρήζουν διευκρίνισης».
Παράλληλα, το υπουργείο ασχολείται με την ολοκλήρωση του νέου πλαισίου, καθώς ο νόμος προέβλεπε πλήθος υπουργικών αποφάσεων και προεδρικών διαταγμάτων για την πλήρη εφαρμογή του. «Κινούμαστε όσο ταχύτερα μπορούμε, εκδίδοντας συνεχώς αποφάσεις και διευκρινιστικές εγκυκλίους», λέει η κ. Κλαμπατσέα. «Μέλημά μας είναι ο νόμος να εφαρμοστεί πλήρως και, εφόσον τελικά το θέμα μας είναι η αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης και όχι μόνο η νομιμοποίησή της, να δώσουμε τις σωστές κατευθύνσεις για τους μηχανικούς και την κοινωνία».