Με ένα χρονοδιάγραμμα διμήνου αναμετρούνται Αθήνα και Σκόπια, στην προσπάθεια γεφύρωσης των διαφορών που υπάρχουν ανάμεσα στις δύο πρωτεύουσες για την ονοματολογική διαφορά. Από την πλευρά των Αθηνών, Μέγαρο Μαξίμου και υπουργείο Εξωτερικών βρίσκονται σε απόλυτο συντονισμό, προκειμένου να μη χαθεί το «παράθυρο ευκαιρίας» που έχει ανοίξει. Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς φιλοδοξεί να παραδώσει στον ομόλογό του της ΠΓΔΜ Νίκολα Ντιμιτρόφ το συνολικό σύμφωνο, βάσει του οποίου θα γίνει η διμερής διαπραγμάτευση για το ονοματολογικό και τις πτυχές του, τις αμέσως επόμενες ημέρες. Δεν είναι καθόλου απίθανο η παράδοση του συμφώνου (για την ακρίβεια, του προσχεδίου προτάσεων της ελληνικής πλευράς) να πραγματοποιηθεί κατά τρόπο συμβολικό. Από το επιτελείο του κ. Κοτζιά θα ήθελαν ο υπουργός Εξωτερικών να είναι ο πρώτος Ελληνας αξιωματούχος που θα φθάσει στα Σκόπια αεροπορικώς από την Αθήνα έπειτα από αρκετά χρόνια και μετά τη μετονομασία του αεροδρομίου της πρωτεύουσας της ΠΓΔΜ από «Μέγας Αλέξανδρος» σε «Κίρο Γκλιγκόροφ».
Αν η απευθείας πτήση Αθήνα – Σκόπια δεν καταστεί δυνατή στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, τότε ο κ. Κοτζιάς θα συναντηθεί κατά πάσα πιθανότητα με τον ομόλογό του στις 15-16 Φεβρουαρίου κατά τη συνεδρίαση του άτυπου συμβουλίου υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. (Gymnich). Ο κ. Κοτζιάς δεν συγγράφει το σύμφωνο μόνος του, αλλά με την ομάδα του επιστημονικού συμβουλίου που συμμετέχει και υποστηρίζει τη νομική και άλλη τεκμηρίωση του κειμένου του συνολικού συμφώνου. Το επιστημονικό συμβούλιο (απαρτίζεται από τους καθηγητές Χρήστο Ροζάκη, Χάρη Παμπούκη, Φωτεινή Παζαρτζή, Αντώνη Μπρεδήμα, Παρούλα Νάσκου-Περράκη, Πέτρο Λιάκουρα και Αντώνη Τζανακόπουλο) δεν ενεργοποιείται για πρώτη φορά. Παρείχε συμβουλές και επιστημονική τεκμηρίωση και κατά τη διάρκεια της συγγραφής των κειμένων που υποστήριζαν τις ελληνικές θέσεις κατά τις διαπραγματεύσεις του Κυπριακού την περίοδο 2016-17.
Το προσχέδιο συμφώνου που θα παραδώσει ο κ. Κοτζιάς στον ομόλογό του θα χωρίζεται σε τρεις γενικές κατηγορίες. Πρώτον, τις ελληνικές προτάσεις για το ονοματολογικό και όλα τα συνδεδεμένα θέματα. Δεύτερον, τα ζητήματα αλυτρωτισμού, κυρίως όπως προκύπτουν από το σύνταγμα της ΠΓΔΜ. Και, τρίτον, μια θετική ατζέντα, όπως την έχει περιγράψει ο κ. Κοτζιάς, η οποία, ωστόσο θα περιλαμβάνει κρίσιμες λεπτομέρειες για τους τρόπους που η γειτονική χώρα μπορεί να χρησιμοποιήσει προκειμένου να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και να δρομολογήσει την παρουσία της στην Ε.Ε. αλλά και σε διεθνείς οργανισμούς όπου έως σήμερα δεν έχει πρόσβαση λόγω της ονοματολογικής διαφοράς. Κάποιοι από αυτούς δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, έχουν όμως πιθανό οικονομικό αντίκρισμα. Σκοπός του κ. Κοτζιά είναι η αντικατάσταση της ενδιάμεσης συμφωνίας του 1995 από ένα νέο κείμενο που δεν θα είναι τίποτε λιγότερο από μια οριστική λύση.
Το πρώτο πρόβλημα που θα πρέπει να διευθετηθεί είναι αν ο κ. Ντιμιτρόφ και η κυβέρνηση Ζάεφ μπορούν να το αποδεχθούν ως βάση συζήτησης. Ως αυτή τη στιγμή, δημοσίως τουλάχιστον, δεν έχει καταγραφεί κάποια αρνητική αντίδραση επ’ αυτού. Ωστόσο, τα προβλήματα της κυβερνητικής διαχείρισης, τόσο σε επίπεδο Μεγάρου Μαξίμου όσο και σε εκείνο της διπλωματικής διαπραγμάτευσης (εν ολίγοις ανάμεσα στους κ. Κοτζιά και Ντιμιτρόφ, καθώς οι εντεταλμένοι διαπραγματευτές είναι οριστικά εκτός παιχνιδιού, κυρίως λόγω της στάσης του Βάσκο Ναουμόφσκι), έχουν ως επίκεντρο το ζήτημα της ταυτότητας. Στην Αθήνα, μάλιστα, υπάρχει επ’ αυτού ενόχληση, κατά κύριο λόγο για τις δημόσιες τοποθετήσεις του ειδικού διαμεσολαβητή του γ.γ. του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς, ο οποίος τόσο στα Σκόπια όσο και στην προχθεσινή συνέντευξή του στο Euronews φάνηκε να συμμερίζεται τις ανησυχίες του κ. Ντιμιτρόφ για την ταυτότητα των πολιτών της ΠΓΔΜ.
Αντίθετες απόψεις
Μάλιστα, στη συνέντευξή του, ο κ. Νίμιτς επισήμανε ότι τα θέματα που είναι υπό διαπραγμάτευση έχουν να κάνουν με το όνομα της χώρας, τονίζοντας ότι «η λύση σε αυτό το θέμα δεν πρέπει να επηρεάσει την ταυτότητα των πολιτών». Η Αθήνα δεν πρόκειται να ανοίξει γύρο αντιπαράθεσης για το ζήτημα αυτό με τον κ. Νίμιτς, ωστόσο είναι απολύτως σαφές ότι οι απόψεις που υπάρχουν στο υπουργείο Εξωτερικών είναι εκ διαμέτρου αντίθετες.
Η αλλαγή ονόματος της ΠΓΔΜ δεν θα είναι μια στατική, μονοσήμαντη εξέλιξη, αλλά θα συμπαρασύρει όλες τις υπόλοιπες παραμέτρους. Εν ολίγοις, οι πολίτες της γειτονικής χώρας θα πρέπει να εκδώσουν –μεταξύ άλλων– νέα ταξιδιωτικά έγγραφα, στα οποία η «μακεδονική» υπηκοότητα θα πρέπει να αντικατασταθεί αναλόγως (π.χ. «νεομακεδονική» ή «βορειομακεδονική», ανάλογα με το είδος της λύσης). Για την Αθήνα η συγκυρία είναι ευνοϊκή και από πλευράς διεθνών συσχετισμών. Οι Ευρωπαίοι εταίροι εκτιμούν ότι το ζήτημα θα πρέπει να λυθεί το ταχύτερο δυνατόν για λόγους οι οποίοι, μεταξύ άλλων, συνδέονται και με το πρεστίζ της Ε.Ε. Eνα success story στα Δυτικά Βαλκάνια θα αναδείκνυε ότι η Ε.Ε. μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες όπως η αποχώρηση ενός σημαντικού εταίρου (Brexit), ωστόσο κατορθώνει να λειτουργεί ως σταθεροποιητικός παράγοντας και να δημιουργεί συνθήκες διεύρυνσης ακόμα και στη δυσκολότερη στιγμή. Μένει, βέβαια, να αποδειχθεί αν κάτι τέτοιο είναι πράγματι εφικτό.
Χαμηλώνει τους τόνους το Μαξίμου
Η αναπάντεχη δυναμική την οποία ανέπτυξαν τα συλλαλητήρια έχει αναγκάσει την κυβέρνηση να ρίξει τους επικριτικούς τόνους και σε κεντρικό επίπεδο. Αν και επισείεται ο φόβος τα συλλαλητήρια να μετατραπούν σε βήμα το οποίο θα εκμεταλλευθούν εθνικιστικοί κύκλοι ή ακροδεξιές ομάδες, οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούνται είναι αρκετά πιο ήπιοι. Ο υπουργός Εξωτερικών είχε εξαρχής χαρακτηρίσει τα συλλαλητήρια «έκφραση δημοκρατίας» και σε αυτή τη γραμμή πλέον κινείται και το Μέγαρο Μαξίμου, παρά τις αρχικές αμφιταλαντεύσεις. Πάντως, τα συλλαλητήρια δεν πρόκειται να επηρεάσουν τις επαφές στο εξωτερικό και τη γενικότερη διπλωματική δυναμική, η οποία φαίνεται ότι αναπτύσσεται ανεξάρτητα από την πολιτική συζήτηση που διεξάγεται στο εσωτερικό.