«Από ποιο κανάλι είστε;», ρωτούσαν συνεχώς τον Μανώλη Μανουσάκη στο συλλαλητήριο της περασμένης Κυριακής. Ψηλός, με ένα ζευγάρι ακουστικά στα αυτιά, ένα μικρόφωνο περασμένο σε ένα τρίποδο για να «πιάνει» χώρο και ένα κατευθυντικό με τη χαρακτηριστική «μαλλιαρή» προστασία από τον αέρα, έμοιαζε με ξέμπαρκο ηχολήπτη τηλεοπτικού συνεργείου στη μέση της πλατείας Συντάγματος, ανάμεσα σε σημαίες και πανό με συνθήματα. «Είναι δύσκολο να εξηγήσω σε κάποιον τι κάνω αλλά χαίρονται όταν καταλαβαίνουν ότι δεν υπάρχει κάποια κάμερα που τους τραβάει. Ο κόσμος σού ανοίγεται πιο εύκολα όταν γράφεις μόνο τη φωνή του, αν και αυτό είναι πάλι ένα αρχείο που θα μείνει για πάντα», μας λέει καθώς προσπαθούμε να ανοίξουμε δρόμο στο πλήθος για να ανεβούμε σε ένα ψηλότερο σημείο ώστε να ακούμε καλύτερα. Πώς να εξηγήσεις σε κάποιον ότι «κυνηγάει» τον ήχο της Ιστορίας;
Πριν από μερικά χρόνια, ο ίδιος και η ομάδα του, η Medea Electronique, ξυπνούσαν χαράματα για να αιχμαλωτίσουν τους ήχους του Ταΰγετου και το πρωινό του χωριού Καστόρι. Εκαναν το ίδιο ξημερώματα στον Νέο Κόσμο, στο Γκάζι, στον Κεραμεικό και στο Μεταξουργείο, ηχογράφησαν στο εξωτερικό και είδαν πόσο διαφορετικά ακούγεται η Αθήνα από το θορυβώδες Λονδίνο και το πιο ήρεμο Βερολίνο. «Στην Ελλάδα το επίπεδο θορύβου είναι πολύ υψηλό. Το βλέπεις παντού, από τον τρόπο που μιλάμε, από την ένταση της μουσικής στο καφέ που καθόμαστε παρόλο που είμαστε μόνοι μας, από το μηχανάκι που θα περάσει με τρυπημένη την εξάτμιση. Αυτό όμως είναι και το ελληνικό αστικό ηχητικό τοπίο. Η Αθήνα είναι μια πόλη που δεν σταματάει να έχει βοή», μας λέει.
Τεκμήριο εποχής
Από την ορχήστρα της φύσης μέχρι τη βοή της πλατείας Συντάγματος, ο ήχος για τον Μανώλη Μανουσάκη γίνεται τεκμήριο μιας εποχής, μάρτυρας αλλαγών και μεταμορφώσεων. Προτιμά ωστόσο να καταγράφει τον τρόπο με τον οποίο ξυπνάει η Αθήνα και οι γειτονιές της. «Ο Νέος Κόσμος ξυπνάει με πουλιά. Είναι χαρακτηριστικό το πώς στις 5-6 το πρωί, που ποτίζει ο δήμος τα μεγάλα πάρκα της περιοχής, αρχίζουν τα πουλιά να κελαηδούν. Στα προσφυγικά έχουν όλοι καρδερίνες στα μπαλκόνια και ωδικά πτηνά, και το πρωί συνομιλούν με τα ελεύθερα πουλιά. Γίνεται ένα πανδαιμόνιο. Μοιάζει να είσαι σε δάσος», μας λέει.
Αριστερά, συλλογή ήχων από τον Ταΰγετο και, δεξιά, από το Λουτράκι.
Η βοή της πόλης, τα πουλιά, η ιστορία ενός καφενείου που εξυπηρετεί από τη δεκαετία του ’60, οι άνθρωποι του ιστορικού κέντρου της Αθήνας που έζησαν τις αλλαγές της πόλης και του ήχου της συνυπάρχουν στη μεγάλη ηχητική βιβλιοθήκη του. «Υπάρχουν περιοχές όπου μέχρι το ’30 είχαν ελαφριά βιομηχανία, μετά βιοτεχνίες, ύστερα απέκτησαν μόνο μπαρ και στο τέλος ναρκωτικά και πορνεία, και τώρα προσπαθούν να ανασυνταχθούν. Οπότε, το να ηχογραφείς τους ανθρώπους που δημιουργούν αυτό το ηχοτόπιο είναι η αποτύπωση μιας στιγμής, σαν φωτογραφία πολαρόιντ», μας λέει ο κ. Μανουσάκης.
Οι κραδασμοί των κοινωνικών και οικονομικών δυσχερειών επηρέασαν όχι μόνο την εικόνα των πολιτικών συγκεντρώσεων αλλά και τον ήχο τους, χαμηλώνοντας την έντασή του. «Πήγαινα στις συγκεντρώσεις το 2010 και έβλεπε τις διαφορές στα κόμματα. Στο ΚΚΕ υπήρχε μια κατήφεια, δεν μιλούσε κανείς και μόνο όταν ανέβηκε στο βήμα η Παπαρήγα ήταν σαν να τους διαπέρασε ηλεκτρικό ρεύμα και ζωντάνεψαν. Στον ΣΥΡΙΖΑ έστηναν πηγαδάκια και μιλούσαν σαν να έπαιρναν το απογευματινό τους τσάι, στη Ν.Δ. και στο ΠΑΣΟΚ ο κόσμος ήταν λιγοστός και χωρισμένος σε αραιές ομάδες και αυτή η απόσταση αποτυπώνεται στον ήχο του», μας λέει.
Ο ήχος, σημειώνει, είναι συνυφασμένος με την ποιότητα ζωής, αλλά δυστυχώς το αυτί μας συνηθίζει στον θόρυβο. Η τεχνολογία δεν μας έχει κάνει καλύτερους ακροατές και ο ίδιος κλείνει τα αυτιά του στο άκουσμα του mp3. «Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε μια καλή συναυλία. Κρίνουμε τον ήχο από τα μέσα που έχουμε τώρα και είναι πολύ χαμηλής ποιότητας, όπως το κινητό και ο υπολογιστής», τονίζει.
Ο μελλοντικός ακροατής
Στο soundwalk που κάναμε μέσα στο συλλαλητήριο –με τα μικρόφωνα του Μανώλη Μανουσάκη να εξέχουν πάνω από τα κεφάλια των διαδηλωτών και να καταγράφουν ανάμεικτα συνθήματα για τη Μακεδονία, το ΝΑΤΟ, τη Μικρά Ασία και την Παλαιστίνη, τη φωνή του Μίκη Θεοδωράκη από τα μεγάφωνα, παραγγελίες για καφέ και σουφλέ σοκολάτας από τα γύρω καφέ, τη βοή του συγκεντρωμένου πλήθους– προσπαθούσα να μαντέψω τις σκέψεις του μελλοντικού ακροατή αυτού του ηχοτόπιου. Θα πιστεύει στ’ αυτιά του;