Η πιο πρόσφατη προσθήκη στον μουσειακό χάρτη της Αθήνας, το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, μας συστήνει μοναδικές πατέντες προ… Χριστού, οι οποίες έρχονται από το μέλλον.
H πρώτη συσκευή αφύπνισης στην ιστορία λειτουργούσε με νερό – όχι όμως για να σε καταβρέχει, όπως ίσως φαντάζεστε. Εφευρέθηκε τον 5ο αιώνα π.Χ. από τον Πλάτωνα και πρόκειται για μια εγκατάσταση σε μέγεθος ανθρώπινου σώματος, με πήλινες κανάτες. Σταγόνα σταγόνα, το υγρό τροφοδοτούσε το ένα δοχείο μετά το άλλο μέσω ενός κρουνού, ο αέρας έβγαινε από μια σύριγγα και με τη συμβολή του νερού παραγόταν ένα δυνατό «κελάηδισμα».
Η συγκεκριμένη πληροφορία θα μου είχε σίγουρα τραβήξει το ενδιαφέρον αν την είχα διαβάσει σε κάποιο βιβλίο. Μετά τη βιωματική γνωριμία μου όμως με το πρώτο ξυπνητήρι που κατασκευάστηκε ποτέ, θα τη θυμάμαι για πάντα. «Σε πόση ώρα θέλετε να ξυπνήσετε;» με ρωτάει ο Κώστας Κοτσανάς, ιδρυτής του Μουσείου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, που άνοιξε αυτόν τον μήνα στο κέντρο της Αθήνας. Ρυθμίζει τον διακόπτη του χρόνου και σε δύο λεπτά ένα εκκωφαντικό τσίριγμα μας «ξυπνάει» από το χάζι αυτής της αλλόκοτης κατασκευής.
Η αιολόσφαιρα του Ήρωνος. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)
Το έργο του Κώστα Κοτσανά είναι σπουδαίο. Έχει ξαναφέρει στη ζωή περίπου 500 εφευρέσεις υψηλής τεχνολογίας των αρχαίων Ελλήνων. Μπορείς να δεις δηλαδή αρχαίες «πατέντες»-παγκόσμιες καινοτομίες σε φυσικό μέγεθος και σε πλήρη λειτουργία. Φτιαγμένα με τον τρόπο και από τα υλικά που αποτελούνταν τα πρωτότυπα, τα αντικείμενα έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου μέσα από περιοδεύουσες εκθέσεις σε σημαντικά μουσεία, ιδρύματα και πανεπιστήμια. Στην Ελλάδα ο κ. Κοτσανάς ίδρυσε δύο μουσεία, το «Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας» στο Κατάκολο και του «Αρχιμήδη» στην Αρχαία Ολυμπία, και τώρα ήρθε και αυτό στην Αθήνα, όπου μπορούμε να δούμε περισσότερα από εκατό αντικείμενα. Τα περισσότερα μοιάζουν σημερινά ή και βγαλμένα από το μέλλον. Χωρίζονται σε 24 ενότητες: από υπολογιστική μηχανική, τηλεπικοινωνίες και ατμοκίνηση μέχρι αυτόματη πλοήγηση και ρομποτική.
ΕΝΑΣ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΟΣ ΙΔΡΥΤΗΣ
Ο ίδιος σπούδασε στην Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Πατρών, στο τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών, και άρχισε να μελετά την αρχαία ελληνική γραμματεία έπειτα από παρότρυνση του καθηγητή του Ανδρέα Δημαρόγκωνα, ο οποίος υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες επιστήμονες στον τομέα του μηχανολογικού σχεδιασμού και των ταλαντώσεων. Από φοιτητής λοιπόν έφτιαχνε ο ίδιος, με τα χέρια του, όπως κάνει μέχρι και σήμερα, αρχαίες ανυψωτικές μηχανές, ρολόγια, οδόμετρα και παιχνίδια όπως ακριβώς περιγράφονται στα συγγράμματα.
«Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τις ίδιες ανάγκες με εμάς. Δεν επινόησαν μόνο καταπέλτες, που χρειάζονταν για τις εκστρατείες, αλλά και αντικείμενα που χρησίμευαν απλώς στη διασκέδασή τους», μου εξηγεί. «Οίνο ή νερό;» σε ρωτούσε η σερβιτόρα τον 3ο αιώνα π.Χ. Η μεταλλική κανάτα που κρατούσε «άκουγε» την απάντηση και έριχνε το επιθυμητό ποτό. Πώς; Το δοχείο ήταν δίχωρο και είχε δύο μικρές οπές αέρα. Κλείνοντας λοιπόν τη μία ή την άλλη διακριτικά με τον αντίχειρά της, μπορούσε να καθορίσει τι θα πέσει στο ποτήρι. Ο δημιουργός της όμως, ο Φίλων ο Βυζάντιος (3ος αιώνας π.Χ.), δεν αρκέστηκε σε αυτό. Έφτιαξε το πρώτο ρομπότ για self service οίνου, το οποίο βρισκόταν στην αγορά της Αλεξάνδρειας. Ο Ήρων ο Αλεξανδρεύς περιγράφει μάλιστα τη λειτουργία αυτόματου πωλητή αγιασμού έξω από κάποιους ναούς τον 1ο αιώνα μ.Χ. Ο Αλεξανδρινός μηχανικός και γεωμέτρης αναφέρεται επίσης σε έναν πρόγονο της τηλεόρασης, χρονολογούμενο τον 3ο αιώνα π.Χ., που λειτουργούσε με κινούμενα μικροαντικείμενα, ήχο και φωτορεαλισμό – υπάρχει και αυτός ως έκθεμα στο μουσείο. «Έβλεπες ας πούμε το σίριαλ της εποχής, που ήταν ο Τρωικός Πόλεμος», μου εξηγεί ο κ. Κοτσανάς, ο οποίος έχει έναν μοναδικό τρόπο να κάνει την ξενάγηση διασκεδαστική.
Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΜΑΣΤΟΡΑΣ)
Στο μουσείο υπάρχει και αντίγραφο του Μηχανισμού των Αντικυθήρων, μιας από τις αρχαιότερες υπολογιστικές μηχανές. Το έχουμε δει σε πολλά μουσεία, εδώ όμως ο επισκέπτης μπορεί να κινήσει τον μηχανισμό και να ξεκλειδώσει μόνος του τα μυστικά των πλανητών, του ζωδιακού κύκλου και των κινητών εορτών των αρχαίων Ελλήνων. Άλλες εντυπωσιακές εφευρέσεις είναι ο περίπλοκος μηχανισμός που υπήρχε κρυμμένος στο υπέδαφος προαύλιων χώρων ορισμένων ναών, προκειμένου κατά τη θυσία στον βωμό να γίνει ένα «θαύμα», η ιπτάμενη περιστερά του Αρχύτα, που ήταν η πρώτη αυτόνομη πτητική μηχανή, μια αρχαία πυροσβεστική αντλία που στην ουσία δεν διαφέρει σε τίποτα από τις αντίστοιχες που χρησιμοποιούνταν ευρέως μέχρι πριν από έναν αιώνα, διάφορα ιατρικά εργαλεία, γκάτζετ κουζίνας, κ.ά.
Σύντομα θα ανοίξει για το κοινό ένας ακόμα όροφος, αφιερωμένος στα αρχαία μουσικά όργανα, με εκθέματα όπως ο πρόγονος του πιάνου (το πρώτο πληκτροφόρο όργανο) και τα πρώτα ντραμς στον κόσμο. Τα άμεσα σχέδια του μουσείου περιλαμβάνουν τη διοργάνωση περιοδικών εκθέσεων με ενιαία θεματική, όπως είναι τα αρχαία παιχνίδια. Στο μικρό πωλητήριο, πάλι, θα βρείτε ευφάνταστα παιχνίδια ευφυΐας για μικρά και μεγάλα παιδιά.
Θα αναγνωρίσετε το ψηλό αρ νουβό κτίριο της οδού Πινδάρου όπου στεγάζεται το μουσείο (και) από το διακριτικό γλυπτό με τα πουλιά που κελαηδούν, μια επίσης αρχαία εφεύρεση. Προχωρήστε εντός· αν δεν συναντήσετε τον Κώστα Κοτσανά, θα βρείτε σίγουρα κάποιον από τους γιους του, Γιώργο, Παναγιώτη και Μάριο, που κόλλησαν το πάθος του πατέρα τους και συνεχίζουν το έργο ζωής του.
|| INFO: Ακαδημίας και Πινδάρου 6, τηλ. 211-4110044, 6997-292002, kotsanas.com. Καθημερινά 09.00-17.00, είσοδος 5 ευρώ με ξενάγηση, 3,5 ευρώ (μειωμένο).