Πού θα οδηγηθούν οι διαπραγματεύσεις για το Brexit; Πώς θα επηρεάσουν το πολιτικό σκηνικό στη Βρετανία; Πώς θα είναι οι σχέσεις Λονδίνου – Βρυξελλών σε δέκα χρόνια; Η «Κ» είχε την ευκαιρία να συζητήσει αυτά και άλλα σημαντικά με τον Σάιμον Χιξ, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών του London School of Economics. Ο κ. Χιξ βρέθηκε στην Αθήνα για μία διάλεξη σχετικά με το Brexit στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του LSE, στην οποία τόνισε ότι το τελικό αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων είναι ανοιχτό, αλλά αποτελεί «μόνο την αρχή» της νέας σχέσης των δύο πλευρών.
Επί του παρόντος, σημειώνει στην «Κ», η Τερέζα Μέι βρίσκεται ιδιαίτερα στριμωγμένη. Οπως εξηγεί, η Βρετανίδα πρωθυπουργός «είχε από την αρχή μια στρατηγική, ενός σκληρού Brexit, με έξοδο τόσο από την κοινή αγορά όσο και από την τελωνειακή ένωση». Ωστόσο, αναφέρει ο καθηγητής του LSE, φοβάται να αποκαλύψει πλήρως τα σχέδιά της για να μην αποξενώσει τους οπαδούς μιας όσο το δυνατόν στενότερης σχέσης με την Ε.Ε., που είναι το ένα από τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα που συνυπάρχουν στο υπουργικό της συμβούλιο (το άλλο είναι οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί του Brexit).
«Ο στόχος της», συνεχίζει ο κ. Χιξ, «είναι αυτό που ονομάζουμε Canada plus (σ.σ.: μια ενισχυμένη μορφή της εταιρικής σχέσης Ε.Ε. – Καναδά), με το plus να αφορά τον κλάδο των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. Αλλά δεν νομίζω ότι θα τον πετύχει – ακόμη κι αν δεχθεί κάποιας μορφής ελεύθερη μετακίνηση εξειδικευμένων εργαζομένων ή να συμβάλλει το Ηνωμένο Βασίλειο στον κοινοτικό προϋπολογισμό».
Οι λόγοι
Υπάρχουν τέσσερις λόγοι γι’ αυτό, κατά τον κ. Χιξ: «Πρώτον, η Ε.Ε. φοβάται τις αντιδράσεις των Νορβηγών και των Ελβετών αν αντιληφθούν ότι το Λονδίνο απολαμβάνει ειδική μεταχείριση. Δεύτερον, οι Ευρωπαίοι θα ζητήσουν να ισχύει το ίδιο ρυθμιστικό πλαίσιο στη Βρετανία μετά την έξοδο ως όρο για τη συμμετοχή της στην κοινή αγορά χρηματοοικονομικών υπηρεσιών· το Λονδίνο δεν θα συμφωνήσει ποτέ σε αυτό. Τρίτον, απαιτείται ομοφωνία και επικύρωση στα εθνικά κοινοβούλια της Ε.Ε. για μια τέτοια συμφωνία, όρος που είναι υπερβολικά απαιτητικός. Και τέταρτον, μια απλή εμπορική συμφωνία, χωρίς τον τομέα των υπηρεσιών, εξυπηρετεί μια χαρά τα συμφέροντα της Ε.Ε.: οι Ευρωπαίοι έχουν καθαρό πλεόνασμα στο εμπόριο αγαθών με το Ηνωμένο Βασίλειο, ενώ έχουν καθαρό έλλειμμα στο εμπόριο υπηρεσιών».
Ο κ. Χιξ παραδέχεται ότι, ειδικά στο μέτωπο των τελωνειακών σχέσεων, μια καλή λύση είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς η αποχώρηση από την τελωνειακή ένωση, την οποία απαιτούν οι οπαδοί του σκληρού Brexit, συνεπάγεται σημαντικές επιπλοκές για τις ευρωπαϊκές αλυσίδες παραγωγής στις οποίες ανήκει το Ηνωμένο Βασίλειο. Η δική του πρόταση είναι να διαπραγματευθεί το Λονδίνο μια συμφωνία για το εμπόριο αγαθών και τα τελωνειακά ζητήματα, «ώστε να φύγει από το τραπέζι το ενδεχόμενο του “γκρεμού” – της παρέλευσης της διετίας χωρίς συμφωνία».
Η κ. Μέι θα επιβιώσει έως τότε; Οι φήμες περί επικείμενου εσωκομματικού πραξικοπήματος οργιάζουν και πάλι στο Λονδίνο τις τελευταίες ημέρες. «Οι Brexiteers (σ.σ. οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί του Brexit) θα περιμένουν μέχρι την επίσημη αποχώρηση της Βρετανίας τον Μάρτιο 2019. Αφού αποχωρήσουμε, θα την ξεφορτωθούν, όχι τόσο για λόγους που έχουν να κάνουν με τη σχέση με την Ευρώπη, αλλά για να την αντικαταστήσουν με έναν υποψήφιο που θα μπορέσει να κερδίσει τον Τζέρεμι Κόρμπιν στις επόμενες εκλογές, πιθανότατα την άνοιξη του 2022».
Ο καθηγητής του LSE μάλιστα προβλέπει ότι ο διάδοχος της κ. Μέι δεν θα είναι ο Μπόρις Τζόνσον. «Υπάρχουν πάρα πολλά στελέχη του κόμματος που θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να τον σταματήσουν. Μάλλον θα είναι κάποιος από τη νέα γενιά, όπως ο Γκάβιν Ουίλιαμσον, ο νέος υπουργός Αμυνας, που λέει παλαβά πράγματα –π.χ. να βγάλουμε όλες τις σημαίες της Ε.Ε. από κυβερνητικά κτίρια– για να γράφουν γι’ αυτόν οι εφημερίδες».
Οι Εργατικοί
Ο κ. Χιξ παρατηρεί ότι ούτε οι Εργατικοί έχουν μια συνεπή θέση για το Brexit, καθώς είναι «εγκλωβισμένοι μεταξύ των κοσμοπολιτών ψηφοφόρων τους σε αστικές περιοχές, που είναι εξοργισμένοι που φεύγουμε, και των ψηφοφόρων της εργατικής τάξης, οι περισσότεροι εκ των οποίων ψήφισαν υπέρ της αποχώρησης». Προβλέπει επίσης ότι ο Τζέρεμι Κόρμπιν δεν θα καταφέρει να εκλεγεί πρωθυπουργός και ότι δεν θα υπάρξει ένα νέο κόμμα που θα εκπροσωπεί τους κεντρώους φιλοευρωπαίους που απωθούνται τόσο από τους Brexiteers Τόρηδες όσο και από την αριστερή στροφή των Εργατικών.
Ο Βρετανός ακαδημαϊκός θεωρεί ότι ένα δεύτερο δημοψήφισμα, αφού λάβει την τελική μορφή της η συμφωνία αποχώρησης, είναι «φαντασίωση». Οπως αναφέρει, «η κοινή γνώμη δεν έχει μετακινηθεί» σε σχέση με τον Ιούνιο του 2016. Επιπλέον, οι υποστηρικτές του Brexit «δεν πιστεύουν τους οικονομολόγους» και τις αρνητικές τους προβλέψεις για τις συνέπειες της εξόδου. «Τα πιο απαισιόδοξα μοντέλα μιλούν για απώλεια πέντε μονάδων του ΑΕΠ σε βάθος δεκαετίας. Ακόμη και αυτό όμως θα αμβλυνθεί από την υποτίμηση της λίρας, από την αύξηση των δημοσίων δαπανών χάρη στη δυνατότητα φθηνού δανεισμού και από τη γενικότερη ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας». Η κοινή γνώμη θα επηρεαζόταν, ισχυρίζεται, αν συνέβαινε «κάποιο μεγάλο σοκ, όπως το να κλείσει η Nissan το εργοστάσιό της στο Σάντερλαντ. Αλλά η είδηση ότι 1.000 στελέχη της Goldman Sachs θα πάνε στη Φρανκφούρτη μάλλον γίνεται δεκτή με ζητωκραυγές!».
Μακροπρόθεσμα, καταλήγει, το καλό σενάριο είναι η σχέση Ε.Ε. – Βρετανίας να προσομοιάσει εκείνη μεταξύ ΗΠΑ και Καναδά: «Στενά συνδεδεμένες οικονομίες, στενή συνεργασία σε διεθνή ζητήματα, από το περιβάλλον έως την τρομοκρατία. Μπορεί να καταλήξει να είναι μια πιο υγιής σχέση».